Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

addeléntu , nm Sinònimos e contràrios aembru, inginnu, talentu Frases issa fit ispantada dae s’addelentu de sos meres de domo in totu su chi faghiant Tradutziones Frantzesu esprit, talent Ingresu talent Ispagnolu genio, talento Italianu ingégno Tedescu Verstand.

aléntu , nm: alientu, allentu 1 Definitzione fortza prus che àteru de s'ànimu; s'ària chi andhat a e torrat de is prumones / pèrdiri s'alientu = isalidare pro currera, tropu pelea leada impresse, ma fintzas pèrdere su tinu Sinònimos e contràrios àbidu, alenu, àlinu 1, coragi, foltza, piogu 1 / sentidu Frases li est torrau s'alentu ◊ sa limba zuchet sos alentos de sos mannos ◊ su disprexeri mi ndi at pigau is alientus ◊ un'iscarrociada de cosa a conca, bis ca dhi torrat is allentus, a su macu! ◊ cuss'abba at torrau s'alientu a is massajos e a is pastores 2. no currit ispera ne alientu de bentu, no s'intendit súlidu 3. a s'ómini mellus de su mundu puru podit acuntèssiri de pèrdiri s'alientu ◊ dhu naras po mi fai inchietai o ses perdendi is allentus? Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu esprit, cœur, souffle Ingresu hearh, courage, breath Ispagnolu aliento Italianu ànimo, respiro Tedescu Mut, Atem.

àminu , nm: ànimu Definitzione sa fortza, sa volontade chi unu si sentit de àere aintru Sinònimos e contràrios coragi Maneras de nàrrere csn: dare ànimos bonos (de una cosa o chistione) = fai isperai bèni, donai abetu bellu; tènnere ànimos bonos, ànimu bellu = isperai bèni; bestire à. a unu = pònnere ànimu, animare, dare corazu; batire s'à. a pitu ’e dentes = fai arrennegai meda; Deus ndh'apat s'à. de… = ndhe tenzat piedade; àere in à. de…, chi… = tènniri s'idea, s'intentzioni de…, pentzai chi…; àere in à. una cosa = arregordai una cosa, portaidha in menti; èssiri de pagu à. = birgonzosu, timiditu Frases ànimu, patriotos, a che catzare sos Frantzesos! ◊ si ti abbastat s'ànimu beni a mi tocare! ◊ - E gopai it'ànimu tenit? - Ànimu de cuadhu in fossu! ◊ no mi bastat s'ànimu chi ti conte cussu ◊ in cussu tempus de supuzu políticu, su tropu ànimu at traitu a Méliu (G.Piga) 2. fit agguantandhe ca su frade li daiat ànimos bonos ◊ sos dutores mi ant dadu ànimos bonos chi tiat sanare ◊ ndhe tenzo bonos ànimos de bi resèssere ◊ apo in ànimu chi totu mi andhet bene 3. pro li bestire ànimu lu bantabat ◊ totu custu cunsertu mi batiat s'ànimu a pitu de dentes! (G.Ruju) 4. no nos dades manc'unu sodhu: Deus ndh'apat s'ànimu de su coghedhiu bostru! 5. apo in ànimu sas peràulas chi mi at nadu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu esprit, cœur Ingresu courage Ispagnolu ánimo Italianu ànimo Tedescu Seele, Mut.

búndhu , nm: búniu Definitzione ànima o fortza mala chi unu podet portare in corpus, dimóniu; genia de idea, de pentzamentu malu, de gana forte Sinònimos e contràrios brusore, bundhone, codiedhu, coedhu, diàbulu, mentzitissu Maneras de nàrrere csn: pònnere b. in conca = fàghere irbariare, dilliriare; nighedhu che b. = niedhu deretu, píghidu; ponner bundhu a ccn. = fintzas pònnere imprastu, cuntentare, ponner fatu Frases cussa fémina faghiat sa majarza, ca nachi zughiat bundhos ◊ che bardófula si zirat in tundhu che puntu de un'irribiu o chi in corpus aeret zutu bundhu ◊ fúilas sas profertas de su bundhu! ◊ su preigadore fit nighedhu chi pariat unu bundhu ◊ ih, chi t'intrighint is búnius: tui ses?! 2. sa chi li mintet bundhu in su crevedhu est su cadone chin sa ligadorza ◊ presumidos che tue in custu mundhu mai ndh'apo connotu sentza bundhu! 3. e no lu contes su chi as fatu a proa: s'istadu fit a ponner bundhu a tie t'aia dadu una proendha noa! (A.Frau) Ètimu ltn. ("immundus" paret menzus de "vagabundus": in srd. "munnedha, bunnedha" che àteras peràula) Tradutziones Frantzesu esprit malin Ingresu evil spirit Ispagnolu diablo Italianu spìrito maligno, demònio Tedescu Unhold.

contramessèmpre , avb, nm Definitzione contras mi est sempre: chie est sèmpere a s'imbesse, contràriu a totu / essire, faedhare a c.; èssere che tiu Contramessempre Ètimu ltn. (peccatum meum) contra me est semper Tradutziones Frantzesu contrairement, esprit de contradiction Ingresu contrarily Ispagnolu al contrario, contreras Italianu contrariaménte, Bastian contràrio Tedescu entgegen, Besserwisser.

ingéniu , nm: inzéniu Definitzione capacidade de fàere sa faina fintzes candho no est fàcile, faendho a manera de bínchere is dificurtades fintzes imbentandho cosas noas Sinònimos e contràrios abbilesa, abbrétiu, arxéntziu, talentu Maneras de nàrrere csn: atziada de ingéniu = pessada bella, bona; èssere o fàghere cosa a inzéniu = èssiri trabballosu, difícili a fai, a inzotu; èssere de inzéniu = tènniri capacidadis, abbilesa de fai is cosas, èssiri bellu a imbentai, inginnosu 2. est a inzéniu a fàghere cussu triballu, ca no bi at mancu logu de si poder mòere Tradutziones Frantzesu esprit, intelligence Ingresu genius Ispagnolu ingenio Italianu ingégno Tedescu Begabung.

ingínnu , nm Definitzione capacidade de fàere, de imbentare; cosa imbentada (e fintzes cosa chi si faet a ingannia); genia de ingestu chi si faet cun sa cara Sinònimos e contràrios addelentu, aembru, arxéntziu, ingéniu / imbentu, ingànniu / ingestu Frases a donniunu dh'iat donau unu tanti de dinai segundu s'inginnu suu 2. tui ses maistu de cogliunus e inginnus (F.Onnis)◊ mamma mia bona, ita est custu inginnu?! 3. sa cara tua ammostat unu dolori mannu: s'inginnu chi ti atrótiat iscóviat su chi serras in su coru Ètimu ctl. enginy Tradutziones Frantzesu esprit, talent, engin Ingresu talent, device Ispagnolu ingenio Italianu ingégno, ordigno Tedescu Begabung, Gerät.

ispíridu , nm: ispíritu, spíritu Definitzione un'èssere immateriale pentzau coment'e is méngius capacidades; sa parte trans materiale de su cristianu: pl. si narat fintzes in su sensu de ànimas malas, bundhos; si narat de s'àrculu; in calecunu logu est su calagasu o mariposa / Ispíridu Santu = sa de tres Personas de sa Divinidade segundhu sa fide cristiana; ispírit'e ou = ovu abbatatu, s'oidedhu abbatadu cun túcaru fintzas a lu sòrbere Sinònimos e contràrios ànima / àrculu Frases s'ispíritu chi a totu lughe dada est pro sos Sardos guida sigura che faru luminosu in sa notada ◊ custu fit unu preíderu chi teniat su podere de che bogare sos ispíritos 2. su cristianu est batiau in nòmini de su Babbu, de su Fillu e de s’Ispíridu Santu 3. li dabat sa parte de cada disizu, fintzas azicu de ispíritu de obu chi fachiat pro s'irmurzare Tradutziones Frantzesu esprit, âme Ingresu spirit Ispagnolu espíritu Italianu spìrito Tedescu Geist.

mènte , nf: menti Definitzione sa capacidade chi su cristianu tenet de ammentare, arregodare, ischire, cunsiderare e cumprèndhere is cosas, sa capacidade de pentzare, de si abbàlere de totu is atuamentos: a logos est sa parte de ananti de sa conca in artu, is crebedhos, su fronte Sinònimos e contràrios conca, carbedhu, memória Maneras de nàrrere csn: is mentis = sos mermos, su nasu in artu in s'oru de cherbedhos (ma a logos sunt sos costazos de sa fronte); èssiri tapau a mentis = portai is mentis tapadas, èssere cun su nasu tupadu, refriadu; m. flaca = ch'iscarescit totu, itl. memòria làbile; essire una cosa de m., passai de m. = iscarèsciri; bènnere o torrare una cosa in m. = arregordai; pònnere m. (a unu) = fai su chi narat unu, fintzas creiridhu; pònniri a menti = dare tentu, contivizare; àere in mente, tènniri a menti = ammentare, arregordai; ischire una cosa a mente, de mente = a memória; sas mentes chi tenia!… = ma càstia, dh'arregordamu, ma mi seu iscarésciu etotu! (dispraxeri po cosa iscaréscia); rúere a mentes in segus = arrúiri a palas a terra; èssere de mentes fines = èssiri àbbili meda a cumprèndiri is cosas, a pentzai a fundu; èssere cun sa mente presa = no arrennèsciri a cumprèndiri, a si acatai; èssere a mente tua, sua = èssiri (nau de tui, de issu) in sèi, pentzendi a menti sana; cumprènnere a mente mea, tua, sua = cumprèndhere chentza chi una cosa mi/ti/bi l'atuet àtere Frases sa mente arresonanno bene l'usa, che persone chi at firmu su sentidu ◊ sa mente mia mi ant ocupadu cun préigas isparos e parlatas 2. est unu chi no intennet fracos perunos ca giuchet sas mentes sicas ◊ subra sas mentes divinas pro piús brulla, mofa e festa ponent corona de ispinas 3. custa cosa mi l'iscrio, no siat chi mi fuat dae mente ◊ mih, fizu meu, pone mente a sas peràulas chi ti naro! ◊ a pones mente a tia Gavina e ti chircas muzere? ◊ chi poneiais in menti a is fuedhus mius iais a èssi discípulus e amigus ◊ dhis at fatu imparai sa letzioni a menti po fai sa cummédia ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ cun sa mente presa, no mi ammento chi in cussa crésia no narant prus missa dae meda ◊ est chi no ses a mente tua e mi tocat a èssere bona cun tegus, sinono ti tia unfrare sa fàcia a ciafos!◊ aio cumintzatu a cumprènnere cussos contos a mente mea ◊ no l'apo in mente ite mi as nadu deris!◊ no ndh'apo im mente chie mi l'at nadu Ètimu ltn. mente(m) Tradutziones Frantzesu esprit Ingresu mind Ispagnolu mente Italianu ménte Tedescu Verstand.

trullío , nm: turrio Definitzione ànima mala, dimóniu; bentu muimui, bentu chi si movet a molinadas: dhu narant fintzes po nàrrere nisciunus / anca ti cíciat trullio! = frastimu: chi su dimóniu ti setzat a cuadhu!, chi ti ndhe pighent is dimónios! Sinònimos e contràrios bulione Frases in sas costeras su sole brincaiat che trullio imbreacu dae un'ala a s'àtera (M.Dui)◊ est gherranne a chitu partitu chin trullios minutos malos a ammasetare 2. andhet innorommala s'iscuru, su sole che imbergat sas nues chin su trulliu de sa morte! (G.Piga)◊ lis fit parada in dainantis sa pupa de unu carru, che pantarma issiu dae su trulliu de abba e bentu in cussu bortaidie Tradutziones Frantzesu esprit malin Ingresu evil spirit Ispagnolu espíritu maligno Italianu spìrito maligno Tedescu böse Geister.

«« Torra a chircare