Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbrébius , nm pl: abbrebus, aberbus, belvos Definitzione foedhos fortes, genia de pregadorias crétias meraculosas / no tènniri abbrébiu de nudha = no àere gana o fortza de fàghere nudha Sinònimos e contràrios faedhu, paràgula, pregantu Frases is abbrebus e afumentus mi ant torrau a abbiatzai ◊ naedhi cust'abbrebu a su cuadhu ca gei dhi passat luego su male! Terminologia iscientìfica sntz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mot, parole Ingresu word, exorcism Ispagnolu conjuro Italianu scongiuro Tedescu Beschwörung.

botàda , nf: butada Definitzione cosa chi si narat po erríere, pigandhosi in giru; cosa a briga nada in cobertantza / a botada = de botu, a corpu Sinònimos e contràrios bota, cistu, imbotada, mofa / cuciarada, scafitada Frases óminis e féminas si ghetànt butadas befianas cantendusí partebari mutetus (S.A.Spano)◊ fiat sempri prontu a ghetai butadas a is bagadias ◊ su cabesusesu si poniat a ghetai botadas contras a is campidanesus ◊ de is botadas issu no ndi fait contu, si ndi arrít Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boutade, mot d'esprit Ingresu witticism Ispagnolu broma Italianu battuta Tedescu Scherz.

cuciaràda , nf Definitzione cosa chi si narat unu pagu a brulla, in manera curiosa, ma chi pítziat puru / ghetai, arriciri una c. Sinònimos e contràrios picotada, scafitada Ètimu spn. cucharada Tradutziones Frantzesu mot mordant Ingresu biting saying Ispagnolu salida, ocurrencia Italianu mòtto pungènte, mordace Tedescu bissiger Spruch.

faédhu , nm: favedhu, foedhu, fuedhu Definitzione dónnia síngulu cuncordu de sonos chi portat significau; sa capacidade de foedhare, bista fintzes coment'e su contràriu de su fàere; su si saludare candho duos si atóbiant apare Sinònimos e contràrios paràgula / saludu Maneras de nàrrere csn: iscapai a fuedhu = cumenciare a foedhare (nau de su pipiu); fai su fuedhu (a una fémina) = dimandhare una fémina a muzere; torrai fuedhu = rispòndhere; donai su fuedhu = impromítere; pigai su fuedhu seguru = fàghere s'assiguronzu; benni a fuedhus = faedhare coment'e brighendhe; tenni fuedhus cun ccn. = leàresi peràulas, nàrreresi carchi peràula de tropu, de si ofèndhere; fuedhu e faina = puntu e mortu; pèrdiri su fuedhu = essire mudu; negai su fuedhu a unu = no rispòndhere a su saludu abbididarmente (ma nadu de malàidu grave, no faedhare prus, pèrdere fintzas su faedhu); dare su faedhu s'unu a s'àteru = saludare (rfl. a cuncàmbiu); segai is fuedhus in buca a ccn. = leare sas peràulas de buca a s'àteru, fàghere innanti a nàrrere su chi fit comintzendhe a nàrrere s'àteru puru; istruncai is fuedhus = nàrrere sas peràulas male, chentza las fàghere intendher bene intreas; leare su faedhu a unu = negare su saludu; fai fuedhus malus = nàrrere porcarias; pònniri fuedhu po ccn. = faedhare a favore de ccn., incumandhare a ccn.; faedhos nados a binza pinta = fartzos, a duas caras, itl. equìvoci Frases s'istória de sos pópulos est depositada in sos faedhos ◊ is foedhos chi mi as inténdhiu dhos apo naos po dhos intèndhere! ◊ no de solu pani at a bivi s'ómini, ma de dónnia fuedhu chi essit de sa buca de Deus ◊ si tropedit nandhe duos favedhos ◊ est sinnu de mente zusta a nàrrere sos faedhos chi bi deghent ebbia (P.Pillonca)◊ bah, iscapau fuedhu at! ◊ naradhi unu foedhu bonu! ◊ seu seguru ca de su chi ti nau no ti at a essiri mancu mesu fuedhu 2. a fuedhus gei ti prenis: ma ses prenu de bentu! ◊ isceti su fuedhu dhi mancat a cust'animali! 3. donai su fuedhu bollit narri onorai is patus ◊ apu giau su fuedhu e aici depit abarrai! ◊ poni fuedhu po mei puru! ◊ po mi benni a fuedhu, cantu ti nd'emu a nai! ◊ iant tentu fuedhus cun su fradi ◊ femu narendidhu… ma tui mi as segau is fuedhus in buca! Sambenados e Provèrbios prb: fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa ◊ sos faedhos de cara no perdent amistade Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mot, parole Ingresu word Ispagnolu palabra Italianu paròla, vocàbolo Tedescu Wort, Vokabel, Sprache.

paràgula , nf: paràula, peràula Definitzione cuncordu de sonos fatos a boghe cunforma a su géniu de una limba, su sonu chi si faet in s'ogroena candho passat s’ària faendho trèmere is cordas chi faent sa boghe, cuncordau e adatau cun is diferentes partes de sa buca (e fintzes su nasu) a manera de àere significau in su foedhare; dónnia síngula cosa chi si narat cun significau in d-una limba; sa capacidade de foedhare, de nàrrere cosa; genia de promissa chi unu ammostat de fàere de ditu suo o fintzes adduindho a su chi bolet s'àteru Sinònimos e contràrios faedhu / abbrébius | ctr. cosa, òpera Maneras de nàrrere csn: dare, muntènnere o firmare sa peràula = donai su fuedhu, aguantai sa promissa; sa paràula de Deus = sas Iscrituras Sagradas pro totu su chi benit atribbuidu a Deus; torrare sa paràgula = torrai isceda, fai sa cunfirma; peràula mesurada, pensada = nada faghindhe bene contu de su chi cheret nàrrere; peràula grae = chi ofendhet; paràgula porria = fuedhu nau po fai a pentzai mali o dudai de unu, de una cosa; paràula bíschida = chi ofendhet; ómine firmu de peràula = chi muntenet sa promissa; èssere in peràula cun ccn. = èssiri isposus, fidantzados; iscontzare sa peràula = (nau de isposus) istorraisí; èssere de pagas peràulas = chi no dhi praxit meda a fuedhai, chi est mudurcu; una paràgula mi ses nandhe!… = tanti gi est nudha!…, est tropu; leare sas peràulas de buca a unu = fàghere innanti a nàrrere su chi fit comintzendhe a nàrrere s'àteru; leàresi peràulas, picàresi paràgulas, àere paràgulas chin ccn. = tènniri iscórriu, fuedhaisí certendi, mancai pagu; paràgulas birdes, peràulas foltes = brebus, fuedhus chi narant po sanai unu mali; paràulas mannas = peràulas de unas cantu pregadorias, meraculosas a zisa de peràulas fortes etotu (es. evanzelistas, cumandhamentos, apóstulos); tocare sas peràulas a pódhighe = biri e tocai su chi ccn. at nau poita est resurtau berus, teniat arrexoni; prèndhere a ccn. a peràulas = leàrelu a ingannu, in trampa; afaltzare sa peràula = bènnere mancu a sa peràula dada; travolcare sas peràulas = fai nàrriri a is fuedhus su chi no narant, cambiai su significau po ingannai, po no bolli arriconnosci is cosas (itl. cambiare le carte in tavola); incarrire, avincare sas peràulas = nàrriri is fuedhus bèni crarus a manera chi s'àteru si dhus pongat bèni in conca; pònnere sa peràula, peràulas = fuedhai po favorèssiri a ccn. po su bèni suu, po agiudu, incumandai Frases sa pitzinna est comintzendhe a atrobodhiare sas primas peràulas ◊ de is paràulas mias fortzis ti ndi arrís! ◊ no potèndhesi atrivire a mutire peràula, li colaiat nessi acurtzu, a sa picioca ◊ sas resones de sa poesia s'inzendrant dae sa peràula chi su vívere oferit (C.Puddu)◊ sas paràulas pesant che pedras e cherent medidas ◊ non paràulas solu pro pregare: de òperas bonas fàgheli un'altare! (P.Fae)◊ s'amore pro te, bella, est peràula dada: restat finas a sa tumba! ◊ dego no bos apo secau su rispetu, no bos apo nau mai mancu perra de paràgula! ◊ su fizu fit avelenadu dae sas peràulas chi aiat àpidu chin su babbu ◊ tantos annos tribagliandhe chin babbu tuo, mai àpiu paràgulas! 2. chie m'istimat ponet mente a sas paràulas mias – narat su Segnore ◊ che li ficheit in conca chi sa puzonina si podiat aldiare cun sas peràulas ◊ sas peràulas mias dhas as a tocare a pódhighe! ◊ amigu meu, de sas dóighi paràulas mannas naemminde duas! Sambenados e Provèrbios prb: a peràulas macas origas surdas ◊ fune ligat boe e paràula ligat ómine ◊ s'ómine chi no firmat in peràula in su mezus andhare benit a rúere Ètimu ltn. parabola Tradutziones Frantzesu parole, mot Ingresu word Ispagnolu palabra Italianu paròla Tedescu Wort.

perralía , nf: perraria, perreria Definitzione cosighedha de nudha, de pagu contu, nenneria, tontesa chi si narat, cosas de tostorrudos; foedhu malu, fintzes cosa nada a s'afaiu, atzione mala / picàresi p. = fai puntíglius, poribetus Sinònimos e contràrios garrafatoni, ibbarione, machine Frases mi faghes faedhare perrarias ◊ s'imbriagu narat perrarias ◊ dhis contat perrerias po cuai is amarguras ◊ si no lassas a mie ti naro perralias! ◊ issu candu sartat su trèmini de is cuatru tassas no est prus in sèi e cumentzat a nai una surra de perrerias Ètimu spn. perrería Tradutziones Frantzesu vétille, gros mot Ingresu blunder, swearword Ispagnolu disparate, palabrota Italianu spropòsito, parolàccia Tedescu Dummheit, Schimpfwort.

porcaría , nf: procaria Definitzione foedhu o fata ispulítica, cosa porca, tropu a craru, ananti de gente, e solu po su gustu de dha nàrrere o fàere (o de ofèndhere), foedhandho de cosas sessuales Sinònimos e contràrios bassinada, malufavedhu, truzulia / cdh. pulcaria, ttrs. purcaria Tradutziones Frantzesu gros mot, geste obscène, cochonnerie Ingresu indecent behaviour, swearword, indecency Ispagnolu palabrota, acto obsceno, obscenidad Italianu parolàccia, atto oscèno, sconcézza, impudicìzia Tedescu Schimpfwort, Schweinerei.

scafitàda , nf Definitzione móssigu, istrinta de dentes; cosa chi si narat unu pagu a brulla, in manera curiosa, ma chi ispirtit puru Sinònimos e contràrios mossiada, mossu / botada, cuciarada, picotada Frases su procu mi at donau una scafitada a sa manu, comenti dh'apu tocau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mot d'esprit, pointe Ingresu witticism Ispagnolu indirecta, pulla Italianu frizzo Tedescu Stichelei, Pfeil.

vérbu , nm Definitzione genia o categoria de foedhos chi inditant su chi acontesset, o chi unu faet o dhi faent o comente istat o est; in sa religione cristiana, su Verbu est su Cristos, su Foedhu eternu Frases sos verbos si manizant a manera de s'ischire de chie o de ite si est faedhendhe, de cumprèndhere su tempus e si su chi si narat est beru o solu pessadu, disizadu, dàbbile, o cumandhadu 2. su Verbu Deus Redentore est abbassadu dae chelu in terra Tradutziones Frantzesu mot, verbe, parole Ingresu verb Ispagnolu verbo Italianu vèrbo Tedescu Verb, Wort.