Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbuidài , vrb: buidai Definitzione fàere buidu, su ndhe pigare cosa, andharesindhe sa gente lassandho unu buidu, su logu chentza nudha Sinònimos e contràrios ibboidare, illichidare | ctr. prenare, preni Frases toca, isciolli sa chistioni: abbuidandi is serchetus! ◊ acabbada sa missa, sa crésia s'abbuidat e sa genti torrat a domu ◊ mamma, aparit su canistedhu ca depu abbuidai custu sachitedhu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vider Ingresu to empty Ispagnolu vaciar Italianu svuotare Tedescu entleeren.

bacànte , agt: bagante, baganti Definitzione chi no est prenu, chi no est ocupau Sinònimos e contràrios bódiu, isvacu, líchidu 1 / ibbàidu Maneras de nàrrere csn: èssere o istare in b. = in bóidu, coment'e apicadu, in tàntaris; lassare a ccn. in b. = ispetendhe in debbadas, chentza segurtade, chentza risposta; annada bagante = metzana, de incunza iscassa; conos bagantes = irfortzu de bombitare ma chentza catzare nudha Frases su casu, faghindhe sas seadas, si ponet in sa pasta illadiada dassendhe bagante un'orizu a inghíriu ◊ est in bagante tra chelu e terra ◊ at postu s'iscala cun d-unu pede in bagante e ch'est rutu 2. che as pérdiu su primu ammorau, su segundhu, e si che perdes custu puru che abbarras in bagante! Sambenados e Provèrbios prb: chini iscioberat tanti ci arruit in baganti Ètimu ltn. vacante Tradutziones Frantzesu vacant, vide Ingresu empty Ispagnolu vacante Italianu vacante, vàcuo Tedescu frei, leer.

bódiu , agt, nm: bóidu, bóitu, búdiu, buidu, búidu, búitu, búriu, vóidu Definitzione nau de istrégiu, chi est chentza nudha aintru; fràigu piticu po dhue pònnere cosa, tretu, logu chentza nudha / erba búdia = Avena sterilis Sinònimos e contràrios bacante, isvacu, líchidu 1, sbuidu, tufudu / tuva, vasiu | ctr. prenu Maneras de nàrrere csn: fàghere unu bóidu = istuvonai; pònnere su pè in bóidu = pònnere su pede in bacante; fàghere in bóidu = circai una cosa e no dh'agatai, picai pro debbadas Frases apu agatau cust'ampudha, prena: is atras funt buidas ◊ sa cícara de s'àcua est búida 2. sos porcos los ponent in su boidedhu 3. su tiru mi at fatu bóidu ◊ est rutu in bóidu ◊ no bi apat unu momentu de bóidu in sa vida bostra! ◊ pone cosa suta ca si segat corpendhe in bóidu! Sambenados e Provèrbios prb: sacu bódiu no istat ritzu Ètimu ltn. vocitus Tradutziones Frantzesu vide Ingresu empty (space) Ispagnolu vacío Italianu vuòto, vano Tedescu leer, Raum.

ibbariòne , nm: ibarione, irbarione, irvarione, isvarione, ivarioni Definitzione su chi si narat o chi si faet candho unu est fora de sèi, ammachiandhosi, candho est a callentura arta meda; fintzes cosa fata in fadhina po sa paga atentzione, ibbàlliu mannu Sinònimos e contràrios avarioni, istentériu, isvarionzu / ttrs. ivariumu Frases mi ant inferchidu a rosas sos lidones pro mi ghelare sa mente de profumu, ma fint irbariones, bentu e fumu 2. perdona si in custu tribàgliu bi at imbàglios e isvariones Tradutziones Frantzesu délire, radotage Ingresu raving, empty talk Ispagnolu desvarío, vaniloquio Italianu vaneggiaménto, vanilòquio Tedescu Irrereden, leeres Gerede.

ibboidàre , vrb: ibbuidare, ilboidare, imboidare, imbudiae, imbudiai, imbuidare, irbodiare, irboidare, irboitare, irbuitare, irvoidare, irvoidari, isbodiare, isboidare, sboriai Definitzione bogare a fora su chi dhu’est aintru de unu logu, de una cosa, de un’istrégiu, fàere una cosa buida, andharesindhe lassandho su logu buidu, líbberu Sinònimos e contràrios abbuidai, ilgavantare, illichidare, istuvare, istuvudare, vasiai | ctr. pienare Frases at imboidadu sa cascita ◊ sa Sardigna l'ant imboidada de maigantas richesas, sos anzenos! ◊ isbodiade sas tassas pienas e pienade sas bódias! ◊ oe imboidamus su putu ◊ imbúdia una nue subra de su fogu! ◊ su bufóngiu meda at imbuidau is carradedhos ◊ aus ibbuidau sa bidha cun sa disterradura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vider Ingresu to empty Ispagnolu vaciar Italianu svuotare Tedescu entleeren.

ilgavantàre , vrb: isgabantare, isgavantare Definitzione menguare, bogare sa cosa (una parte) de aintru de un’istrégiu po fàere logu o fintzes po illebiare unu pesu Sinònimos e contràrios abbuidai, ibboidare, ilbagantare*, illichidare, irbarratzare | ctr. pienare, pòniri Tradutziones Frantzesu vider Ingresu to empty Ispagnolu vaciar Italianu vuotare Tedescu ausleeren.

illichidàre , vrb: illiticare Definitzione fàere o lassare buidu un’istrégiu (o fintzes unu logu), bogandhondhe (totu o una parte) su chi dhu’est; nau de fémina, iscendiai, fàere su fígiu / i. un’isterzu, dae un’isterzu, a un’àteru isterzu Sinònimos e contràrios ibboidare, ilgavantare, sciusciai, scucurai, vasiai / iglierare, insinnigare, iscendiai | ctr. pienare Frases cheret illichidadu su binu a sas ampullas dae sa temezanedha ◊ in d-un'ingullita illíticant una tassa ◊ timiant de lis illiticare su portafógliu ◊ de cuss'abba illichidachendhe ca est tropu! 2. bènnida fit ràida e si fit fena illichidada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vider Ingresu to empty Ispagnolu vaciar Italianu vuotare Tedescu ausleeren.

istuvàre , vrb: stuvai Definitzione fàere a tuvu, a buidu, istuvonare; fintzes fàere essire totu su sàmbene de su pegus mortu; fàere istampu / lassare i. su ledàmine = lassàrelu fàghere Sinònimos e contràrios ibboidare, istuvedhare, istuviolai, istuvire, istuvonare, istuvudare, tuvire / istampai Frases s'istuvadu l'aerent cun su picu o segadu de membros unu cantu, fit bellu a li passare s'ozusantu sen'in venas de sàmbene unu ticu (Prantaferru)◊ canes e corbos l'aiant istuvadu, candho l'ant àpidu ◊ su pessamentu li est istuvandhe su cherbedhu 2. su coro si fit istuvandhe de dolore e de pagura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vider Ingresu to empty Ispagnolu vaciar, ahuecar Italianu vuotare, rèndere vuòto Tedescu ausleeren.

istuvonàre , vrb Definitzione pigare e bogare sa cosa (fintzes a segadura, es. in truncu de linna)faendho o lassandho unu buidu, una tuva; istampare; murigare cricandho cosa Sinònimos e contràrios istuvare, istuvedhare, istuvire, istuvucare, stuviolai, tupusonare, tuvucare / istampai, patungi, pertusai / chilcare, corrovai 3. a poi de tantu istuvonare, su maresciallu aciapesit unu fógliu cun iscritura frisca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu évider, creuser Ingresu to empty, to dig Ispagnolu vaciar, ahuecar Italianu vuotare, scavare Tedescu ausleeren, graben.

líchidu 1 , agt: líticu Definitzione nau de istrégiu o de logu inue faet a pònnere cosa, chi no dhue at nudha, fintzes chi est netu, límpiu; nau de unu mezu de trasportu, chi no portat càrrigu, nau de una terra, chi no dhue ant semenau o prantau nudha Sinònimos e contràrios bódiu, isvacu, scàrrigu, vasiu | ctr. càrrigu, prenu Maneras de nàrrere csn: andhare, vènnere a manos líticas = a manos iscutas, chentza leare nudha; pesu l. = netu Frases in carrela colaiat unu pedidore cun sa bértula líchida ◊ sas tassas no istant mai prenas e ne mai líticas ◊ s'istàntzia est líchida ca ndhe amus bogadu totu pro illatare ◊ si aiat tremesatu de prenare sos istèglios líticos 2. ti ndhe ses ghiradu cun s'àinu líchidu: li podias barriare nessi linna? ◊ unu càmiu mannu cun pagos sacos de cosa est líchidu! ◊ ocannu amus lassadu s'ortu líchidu, gai pasat ca li faghet bene Ètimu ltn. liquidus Tradutziones Frantzesu vide Ingresu empty, unloaded Ispagnolu vacío, descargado Italianu vuòto, scàrico Tedescu leer.

sboriài , vrb: ibboidare*, sbuidai, sburiai Definitzione bogare a fora su chi dhu'est aintru de calecuna cosa, de unu logu, de un'istrégiu o àteru; fàere a buidu, su si ndhe andhare, essire, fintzes de sa gente lassandho buidu unu logu Sinònimos e contràrios abbuidai, ilgavantare, illichidare, istuvare, vasiai | ctr. pienare Frases ita mi bollit, fai sboriai coment'e una carrara de trigu in tempus de guerra?! Tradutziones Frantzesu vider Ingresu to empty Ispagnolu vaciar Italianu svuotare Tedescu leeren.

sbuídu, sbúidu, sbuíu , agt: irbóidu Definitzione chi est chentza nudha aintru; fràigu pitichedhu po dhue pònnere cosa / èssiri s. de brenti = chentza papare, famiu, a fiancos buidos Sinònimos e contràrios bacante, bódiu, líchidu 1, tufudu, vasiu | ctr. prenu Sambenados e Provèrbios prb: sa brenti prena no creit a sa brenti sbuida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vide Ingresu empty Ispagnolu vacío Italianu vuòto Tedescu leer.