amegài, amegàre , vrb: ammegai,
ammegare,
megai Definitzione
èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho
Frases
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu
2.
amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu
Tradutziones
Frantzesu
être sur le point de…
Ingresu
to be going to…
Ispagnolu
estar a punto depara,
estar
Italianu
stare per…,
èssere nell'atto di…
Tedescu
im Begriff sein zu.
andàda , nf: andhada,
annada 1 Definitzione
su andai pentzau coment'e cosa fata, fintzes sa manera de andhare, de camminare
Sinònimos e contràrios
tucada
| ctr.
benia,
recuia,
torrada
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere s'a. de su fumu = no torrai mai prus; fàghere s'a. de su batiu (chi est andhadu in zerru e torradu in istiu) = istentaisí tropu; istare un'a. (in ccn. logu) = istentaisí meda (pentzau coment'e cosa chi no tenit torrada e intzaras tempus longu chentza de contu); durare un'a. = unu tempus longu meda
Frases
e aundi est s'andada? ◊ una bella annada giuches! ◊ s'àcua no firmat s'andada in s'arriu ◊ gei dh'apu fata bella s'andada!…◊ cuss'andhada a campu ti at fatu bene
2.
mi dhi donat un'àtera pariga de andadas e bennidas a fusti
3.
li cherfesi ammitire cuss'andhada, pro li àere preguntadu a s'assentada si bi aiat connotu a calecunu
4.
est tucadu a Castedhu e a su essu b'istat una bona andhada (Ruju)
Sambenados e Provèrbios
prb:
is cuadhus si bint a sa torrada, no a s'andada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aller
Ingresu
going
Ispagnolu
ida
Italianu
andata,
dipartita
Tedescu
Gehen,
Abreise.
andhaéni , nm, agt: andhalibeni,
andhalieni,
andhalueni,
andharieni,
annalebbeni Definitzione
andha e beni, su istare andhandho e torrandho; genia de braxeredhu po abbruxare timanza in is funtziones de crésia; chi faet unu movimentu a s’andha e torra, chi po comente est postu tenet pagu firmesa, in tàntaris, est a su tzàntziga tzàntziga, fintzes de unu logu a s'àteru
Sinònimos e contràrios
andhalidorra,
andhetorra
/
turredha
/
bandhuleri,
zirellu
Frases
est faendo s'andhaeni ◊ in totu custu annalebbeni de sa tzente carchiunu si nche príschiat carchi cosa ◊ in istiu comintzat s’andharieni de sos furisteris
3.
sos carabbineris sunt andhalienis
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
va-et-vient
Ingresu
coming and going
Ispagnolu
ir y venir,
vaivén
Italianu
andirivièni
Tedescu
Hin- und Hergelaufe.
andhalidòrra , nf: andhalitorra,
annalitorra Definitzione
su abbarrare andhandho e torrandho, su andhare e torrare fatuvatu, nau fintzes de su movimentu de una cosa
Sinònimos e contràrios
andhaeni,
andhetorra,
atràvigu
Frases
chin totu s'andhalitorra dae bidha a cubile mi sentio additzau pro su travallu ◊ tota die istat a s'andhalitorra che a s'abe ◊ in bidha fit totu un'andhalitorra de zente a su mortu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
va-et-vient
Ingresu
coming and going
Ispagnolu
ir y venir,
vaivén
Italianu
viavai
Tedescu
Hin und Her.
asseónzu , nm Definitzione
su si fàere asseau, de sabore malu, nau de s'ógiu, de su lardu; est fintzes su fragu de s'ogiuseu de unu pegus mortu, in campu, chi faet fuire is àteros pegos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rancissement
Ingresu
going rancid
Ispagnolu
ranciedad
Italianu
irrancidiménto
Tedescu
Ranzigwerden.
atràvigu , nm: tràbicu* Definitzione
su passare in is logos, su istare andhandho, viagiandho, movimentu de gente
Sinònimos e contràrios
andhetorra
/
ormina
Frases
ite festa, ite tzarrare, ite atràvigu e curreu! (F.Sechi)◊ in su trighinzu istanote no bi at una lughe e ne atràvigu: est totu cagliadu
Tradutziones
Frantzesu
va-et-vient
Ingresu
coming and going
Ispagnolu
ir y venir
Italianu
andirivièni
Tedescu
Hin-und Hergelaufe.
essía , nf: essida,
essita,
iscia 1 Definitzione
su essire; logu inue si essit o si podet essire, terrinu o ortu a ue essire a fàere faina, tempus de essire o chi essit; cosa chi essit in sa carre, coment’e maladia, difetu; cosas curiosas chi si narant e chi faent erríere o a pentzare; cosa o dinare chi s'ispendhet; nau de is foedhos, sa parte chi càmbiat, in finitia, e chi giaet s'idea de cantidade (unu o medas, sing. o pl.), e de calidade (de mascu o de fémina)
Sinònimos e contràrios
andada,
disessida,
tucada
/
essidorzu
/
essidura,
fruscedha
/
gastu,
ispesa
| ctr.
intrada,
recuia
Maneras de nàrrere
csn:
pitzocu, zòvanu de prima e. = chi ancora no connoschet logu atesu, chi est comintzendhe a essire; sa e. de sas ebbas de Sant'Antoni = sa tucada de Lolle, de su fumu, a no si torrare a bídere prus; fàghere o dare un'intrada un'e. = intrare e essire (o bogare) in lestresa; dare sa e. a una cosa = fuliarechela; dare sa e. a unu, a un'animale = lassai andai
Frases
ch'est in s'ispidale, ma oe lu ponent in essida ◊ candho s'illieraiat, sa mama faghiat sa prima essida a s'incresiare ◊ sas essidas tuas za!… no torras prus, eite?! ◊ manteniat sa vintza in possa che a s'ocru e dontzi essita fit a inie ◊ tucaiat cada die a domo de sa mama: custa fit sa essida sua
2.
burrincu afissiau: candu movit a sartu, carriau, a sa essia s'istrumpat e no movit prus
3.
custa essida chi zughes in sa pedhe bido chi si est isparta!
4.
arratza de essidas chi faghes, candho faedhas!…◊ sas essidas de Nàniu, chi nachi su chi at fatu a sa muzere tiat àere sanadu su babbu puru!…◊ si fuint postos a ríere intenninne cussa essida ◊ est minore ma faghet de cudhas essidas paret unu mannu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sortie
Ingresu
exit,
going out,
witty remark
Ispagnolu
salida
Italianu
uscita,
battuta
Tedescu
Ausgang,
witziger Einfall.
iscassiadúra , nf Definitzione
su iscassiare
Sinònimos e contràrios
iscansadórgiu
/
ischissiadura
2.
sos duos zòvanos ant passadu un'annu de passione e de iscassiadura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
folie
Ingresu
deviation,
going mad
Ispagnolu
enloquecimiento
Italianu
deviazióne,
impazziménto
Tedescu
Ablenkung,
Verrücktwerden.
iscunsértu , agt, nm: iscuntzertu,
iscussertu,
iscussestu Definitzione
nau de unu, chi est maladióngiu; nau de un'aparíciu, de una màchina, chi no andhat, chi no funtzionat, chi at fatu iscónciu, guastu; nau de su tempus, chi est faendho malu, légiu; su guastu o neghe, dannu chi no lassat funtzionare a dovere calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
dissàntara,
gastu 1,
iscónciu,
iscuncossu,
iscunsertadu,
maladióngiu,
scuncordau
| ctr.
cunseltu
Maneras de nàrrere
csn:
so iscussertu = seu scónciu, m'intendu mali; barra iscusselta = unu chi foedhat tropu e no a tonu
Frases
unu rellozu iscussertu no marcat su tempus
2.
si bi at calchi iscussertu lu reparas ◊ cussa màchina zughet iscussertu mannu e a l'acontzare mancu cumbenit ◊ s’iscussertu de sa limba sarda est comintzadu candho semus passados dae s’oralidade a sa cultura iscrita generalizada (S.Seu)◊ a ndhe faghent de iscussertu sos terremotos!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
en panne,
détraqué,
malade
Ingresu
spoiled,
going wrong,
sick
Ispagnolu
estropeado,
enfermo
Italianu
guasto,
non funzionante,
ammalato
Tedescu
kaputt,
krank.
megài, megàri , vrb: amegai* Definitzione
m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.)
Frases
megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu!
Tradutziones
Frantzesu
être sur le point de… aller + v.
Ingresu
to be going to…
Ispagnolu
estar para,
estar a punto de…
Italianu
èssere nell'atto di…
Tedescu
im Begriff sein (Inf.),
gerade.