amegài, amegàre , vrb: ammegai,
ammegare,
megai Definizione
èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho
Frasi
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu
2.
amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu
Traduzioni
Francese
être sur le point de…
Inglese
to be going to…
Spagnolo
estar a punto depara,
estar
Italiano
stare per…,
èssere nell'atto di…
Tedesco
im Begriff sein zu.
andàda , nf: andhada,
annada 1 Definizione
su andai pentzau coment'e cosa fata, fintzes sa manera de andhare, de camminare
Sinonimi e contrari
tucada
| ctr.
benia,
recuia,
torrada
Modi di dire
csn:
fàghere s'a. de su fumu = no torrai mai prus; fàghere s'a. de su batiu (chi est andhadu in zerru e torradu in istiu) = istentaisí tropu; istare un'a. (in ccn. logu) = istentaisí meda (pentzau coment'e cosa chi no tenit torrada e intzaras tempus longu chentza de contu); durare un'a. = unu tempus longu meda
Frasi
e aundi est s'andada? ◊ una bella annada giuches! ◊ s'àcua no firmat s'andada in s'arriu ◊ gei dh'apu fata bella s'andada!…◊ cuss'andhada a campu ti at fatu bene
2.
mi dhi donat un'àtera pariga de andadas e bennidas a fusti
3.
li cherfesi ammitire cuss'andhada, pro li àere preguntadu a s'assentada si bi aiat connotu a calecunu
4.
est tucadu a Castedhu e a su essu b'istat una bona andhada (Ruju)
Cognomi e Proverbi
prb:
is cuadhus si bint a sa torrada, no a s'andada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aller
Inglese
going
Spagnolo
ida
Italiano
andata,
dipartita
Tedesco
Gehen,
Abreise.
andhaéni , nm, agt: andhalibeni,
andhalieni,
andhalueni,
andharieni,
annalebbeni Definizione
andha e beni, su istare andhandho e torrandho; genia de braxeredhu po abbruxare timanza in is funtziones de crésia; chi faet unu movimentu a s’andha e torra, chi po comente est postu tenet pagu firmesa, in tàntaris, est a su tzàntziga tzàntziga, fintzes de unu logu a s'àteru
Sinonimi e contrari
andhalidorra,
andhetorra
/
turredha
/
bandhuleri,
zirellu
Frasi
est faendo s'andhaeni ◊ in totu custu annalebbeni de sa tzente carchiunu si nche príschiat carchi cosa ◊ in istiu comintzat s’andharieni de sos furisteris
3.
sos carabbineris sunt andhalienis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
va-et-vient
Inglese
coming and going
Spagnolo
ir y venir,
vaivén
Italiano
andirivièni
Tedesco
Hin- und Hergelaufe.
andhalidòrra , nf: andhalitorra,
annalitorra Definizione
su abbarrare andhandho e torrandho, su andhare e torrare fatuvatu, nau fintzes de su movimentu de una cosa
Sinonimi e contrari
andhaeni,
andhetorra,
atràvigu
Frasi
chin totu s'andhalitorra dae bidha a cubile mi sentio additzau pro su travallu ◊ tota die istat a s'andhalitorra che a s'abe ◊ in bidha fit totu un'andhalitorra de zente a su mortu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
va-et-vient
Inglese
coming and going
Spagnolo
ir y venir,
vaivén
Italiano
viavai
Tedesco
Hin und Her.
asseónzu , nm Definizione
su si fàere asseau, de sabore malu, nau de s'ógiu, de su lardu; est fintzes su fragu de s'ogiuseu de unu pegus mortu, in campu, chi faet fuire is àteros pegos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rancissement
Inglese
going rancid
Spagnolo
ranciedad
Italiano
irrancidiménto
Tedesco
Ranzigwerden.
atràvigu , nm: tràbicu* Definizione
su passare in is logos, su istare andhandho, viagiandho, movimentu de gente
Sinonimi e contrari
andhetorra
/
ormina
Frasi
ite festa, ite tzarrare, ite atràvigu e curreu! (F.Sechi)◊ in su trighinzu istanote no bi at una lughe e ne atràvigu: est totu cagliadu
Traduzioni
Francese
va-et-vient
Inglese
coming and going
Spagnolo
ir y venir
Italiano
andirivièni
Tedesco
Hin-und Hergelaufe.
essía , nf: essida,
essita,
iscia 1 Definizione
su essire; logu inue si essit o si podet essire, terrinu o ortu a ue essire a fàere faina, tempus de essire o chi essit; cosa chi essit in sa carre, coment’e maladia, difetu; cosas curiosas chi si narant e chi faent erríere o a pentzare; cosa o dinare chi s'ispendhet; nau de is foedhos, sa parte chi càmbiat, in finitia, e chi giaet s'idea de cantidade (unu o medas, sing. o pl.), e de calidade (de mascu o de fémina)
Sinonimi e contrari
andada,
disessida,
tucada
/
essidorzu
/
essidura,
fruscedha
/
gastu,
ispesa
| ctr.
intrada,
recuia
Modi di dire
csn:
pitzocu, zòvanu de prima e. = chi ancora no connoschet logu atesu, chi est comintzendhe a essire; sa e. de sas ebbas de Sant'Antoni = sa tucada de Lolle, de su fumu, a no si torrare a bídere prus; fàghere o dare un'intrada un'e. = intrare e essire (o bogare) in lestresa; dare sa e. a una cosa = fuliarechela; dare sa e. a unu, a un'animale = lassai andai
Frasi
ch'est in s'ispidale, ma oe lu ponent in essida ◊ candho s'illieraiat, sa mama faghiat sa prima essida a s'incresiare ◊ sas essidas tuas za!… no torras prus, eite?! ◊ manteniat sa vintza in possa che a s'ocru e dontzi essita fit a inie ◊ tucaiat cada die a domo de sa mama: custa fit sa essida sua
2.
burrincu afissiau: candu movit a sartu, carriau, a sa essia s'istrumpat e no movit prus
3.
custa essida chi zughes in sa pedhe bido chi si est isparta!
4.
arratza de essidas chi faghes, candho faedhas!…◊ sas essidas de Nàniu, chi nachi su chi at fatu a sa muzere tiat àere sanadu su babbu puru!…◊ si fuint postos a ríere intenninne cussa essida ◊ est minore ma faghet de cudhas essidas paret unu mannu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sortie
Inglese
exit,
going out,
witty remark
Spagnolo
salida
Italiano
uscita,
battuta
Tedesco
Ausgang,
witziger Einfall.
iscassiadúra , nf Definizione
su iscassiare
Sinonimi e contrari
iscansadórgiu
/
ischissiadura
2.
sos duos zòvanos ant passadu un'annu de passione e de iscassiadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
folie
Inglese
deviation,
going mad
Spagnolo
enloquecimiento
Italiano
deviazióne,
impazziménto
Tedesco
Ablenkung,
Verrücktwerden.
iscunsértu , agt, nm: iscuntzertu,
iscussertu,
iscussestu Definizione
nau de unu, chi est maladióngiu; nau de un'aparíciu, de una màchina, chi no andhat, chi no funtzionat, chi at fatu iscónciu, guastu; nau de su tempus, chi est faendho malu, légiu; su guastu o neghe, dannu chi no lassat funtzionare a dovere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
dissàntara,
gastu 1,
iscónciu,
iscuncossu,
iscunsertadu,
maladióngiu,
scuncordau
| ctr.
cunseltu
Modi di dire
csn:
so iscussertu = seu scónciu, m'intendu mali; barra iscusselta = unu chi foedhat tropu e no a tonu
Frasi
unu rellozu iscussertu no marcat su tempus
2.
si bi at calchi iscussertu lu reparas ◊ cussa màchina zughet iscussertu mannu e a l'acontzare mancu cumbenit ◊ s’iscussertu de sa limba sarda est comintzadu candho semus passados dae s’oralidade a sa cultura iscrita generalizada (S.Seu)◊ a ndhe faghent de iscussertu sos terremotos!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en panne,
détraqué,
malade
Inglese
spoiled,
going wrong,
sick
Spagnolo
estropeado,
enfermo
Italiano
guasto,
non funzionante,
ammalato
Tedesco
kaputt,
krank.
megài, megàri , vrb: amegai* Definizione
m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.)
Frasi
megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu!
Traduzioni
Francese
être sur le point de… aller + v.
Inglese
to be going to…
Spagnolo
estar para,
estar a punto de…
Italiano
èssere nell'atto di…
Tedesco
im Begriff sein (Inf.),
gerade.