Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

brutzèra , nf: prutzera* Definitzione matucone, chirrione de pilos chi calat a una bandha e àtera de sa conca Sinònimos e contràrios lemas Tradutziones Frantzesu mèche Ingresu unruly lock of hair Ispagnolu crencha Italianu cernécchio Tedescu Haarsträhne.

creàmini , nm: criàmini Definitzione totu su chi serbit a mantènnere serradas is gennas Sinònimos e contràrios craedhu, fríschiu, serradura Frases at inténdiu girendi sa crai in su criàmini Terminologia iscientìfica srr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu serrure Ingresu lock Ispagnolu cerradura Italianu serratura Tedescu Verschluß.

creàri , vrb: criai 1 Definitzione serrare a crae, friscare un'apertura Sinònimos e contràrios acràere, acraitare, afriscare, clare, imbarcionai, incraedhae, increari | ctr. screari, scriedhai Frases cria s'enna debressi! ◊ no potzu fai su letu ca sa sala est criada! ◊ sa buca sua oi est unu portali criau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fermer à clef Ingresu to lock Ispagnolu trancar Italianu chiùdere a chiave Tedescu verschließen.

cucurédhu , nm Definitzione min. de cúcuru: chirrione o matucone de pilos; terrenu chi faet unu pagu a cúcuru, prus in artu Sinònimos e contràrios cherrione, cirru, ciufu, pubusa, pubusone 1, tipisone / monticru Frases unu cucuredhu de pilos Sambenados e Provèrbios smb: Cuccureddu Tradutziones Frantzesu mèche Ingresu lock Ispagnolu mechón Italianu ciòcca Tedescu Strähne.

fiócu , nm: flocu, frocu Definitzione prus che àteru tirighedha de orrobba chi si ponet po bellesa; pubusadedha o màtula de lana, de pilu, e fintzes de erba o pàgia, fintzes de nie; nau in cobertantza, chistione chi si cricat prus che àteru bogandho iscusas / min. fiochedhu 1, flochitu, frochedhu (custu si narat fintzes de su càgiu imbodhigau in istràciu po cagiare su late), frochixedhu Sinònimos e contràrios chirriolu, filliocu, tira / cherrione / arraghèscia, iscóticu, istibbu 1, mendhea Maneras de nàrrere csn: bogai frocus = bogare mendheas, bogai arreghèscias; bòmberenche su frocu de s'ànima = catzàrendhe sos ogros, bombitare meda 2. est andhau a sa fentana po bíere chi dhue aiat gente ma si bidiant ebbia frocos de nie calandho de su chelu Terminologia iscientìfica ts Ètimu ltn. floccus Tradutziones Frantzesu nœud, flocon Ingresu lock Ispagnolu borla (f), moño Italianu fiòcco, biòccolo, batùffolo Tedescu Schleife, Flocke, Bausch.

friscàre , vrb: afriscare*, frischiare, frisciare Definitzione serrare is gennas a crae e a friscu; serrare, sidhare is dentes a forte Sinònimos e contràrios acràere, creari, ifriscare 1, imbarcionai, serrai | ctr. abbèrrere Frases fríscio sa gianna e t'intrego sas giaes ◊ si cheres frisciare fríscia: si times a ti furare ponebbei tentadore! ◊ aiant lassadu sa domita frisciada ◊ candho mi corco pagos minutos mancu sa zanna mi frisco ◊ apo serradu e friscadu, in domo, ca so essindhe 2. ses piàghida a mie e ti che apo frisciadu intro de s'intragna ◊ s'àinu candho móssigat frísciat sas barras Tradutziones Frantzesu fermer à clef Ingresu to lock Ispagnolu cerrar con llave Italianu chiùdere a chiave Tedescu verschließen, zuschließen.

fríschiu , nm: frísciu, friscu, frúschiu 2, frúsciu 2 Definitzione aparíciu chi si ponet pruschetotu a is gennas po dhas pòdere serrare a crae / frísciu muriscu = luchete; èssere a ciae e a frísciu = nau de fémina, àere maridu contaredhu, chi dhi contat fintzes s'úrtimu sodhu, no dhi donat fidi e dhi criat sa cosa po no ndi tocai Sinònimos e contràrios serràrgiu Frases at bidu un'upa fine fine intrendhe in s'istampa de su frísciu ◊ imbreacu, isterriat su bratzu ameriànnesi s'istampu de su fríschiu ◊ at postu donzi cosa suta frísciu 2. su vísciu intrat in dogni conca sentza frísciu Terminologia iscientìfica srr Ètimu ltn. fist(u)la Tradutziones Frantzesu serrure Ingresu lock Ispagnolu cerradura Italianu serratura Tedescu Schloß.

incricài , vrb Definitzione serrare sa genna a crica; incasciare in mesu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios acricai, agiotulare | ctr. scricai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu verrouiller Ingresu to lock Ispagnolu atrancar Italianu annottolare Tedescu klinken.

pubusòne 1, pubusòni , nm: pupusoni Definitzione chirrione de pilos, de lana, de erba (fintzes naschindho de sèmene cracu cracu a muntonedhu); nue de pruine chi pesat su bentu, fintzes cosa coment'e a muntone / min. pubusonedhu = apisiledhu, trintzilleri de frutuàriu (es. de cheréssia) Sinònimos e contràrios brocu 1, cherrione, cirru, ciufu, cucuredhu, pubusa, tipisone, tupada / cdh. pumasoni Frases custu pubusone de pilos, inoghe: ispizadas bos sezis? ◊ de sèminis ndi ponit unus cantu totus impari, po fai a pubusoni 2. sa vida est unu pubusone de bentu, unu sulu 3. pubusone de abes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mèche Ingresu lock, cluster Ispagnolu mechón, mecha Italianu ciòcca Tedescu Büschel.

serradúra , nf Definitzione su serrare; aparíciu chi serbit po poderare serradas is gennas Sinònimos e contràrios friscadura, tancadura Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu serrure Ingresu lock Ispagnolu cerradura Italianu serratura Tedescu Schloß.

tancadúra , nf Definitzione su tancare; cosa chi serbit a tancare (es. t. de s'enna = su craedhu, su friscu) fintzes a bisura de covecu / genias de t.: a cascioni, a crica, morisca; partes de una t.: sa plància, su molinetu cun s'agu (chi girat cun crae fémina: su molinetu sentza agu ghiat sa crae mascu), su ponte, inue intrat sa crae (a s'àtera parte de sa plància), s'agu o agulla (chi intrat in sa crae fémina), su scudetu (chi si cravat a parte de foras de sa genna, inue intrat sa crae), is guàrdias (chi intrant in is dentes de sa crae), su stampu o tupa (ue intrat sa crae) Sinònimos e contràrios friscadura, serradura, serru / cobecu / lacanadura Frases su 1820 fit issia sa leze de sas tancaduras pro andhare in addóbiu a sa propiedade privada 2. a su sonu de is crais in sa tancadura si fut furriau 3. fut po lassai de iscorrovetai candu sa paja tocat una cosa tostara: fut sa tancadura de una càscia Ètimu ctl. Tradutziones Frantzesu serrure Ingresu lock Ispagnolu cerramiento, cerradura Italianu serratura, chiusura Tedescu Schloß.

tancài , vrb: atangare, tancare, tangare, tuncare Definitzione serrare bastat chi siat, fintzes pònnere serru, cosa chi serrat, a serrare Sinònimos e contràrios cugnare, incujare 1, serrai, tanconare | ctr. abbèrrere, ilbambarriare, iscungiai Maneras de nàrrere csn: tancai is ogus = fàghere finta de nudha, de no àere bidu, de no bídere sa cosa; tancai ogu = drommire; bestiri chi no tancat bèni = bestimenta tropu afissa, chi no lompet, no abbutonat; tancai sa buca a unu = assamudare, fàghere callare a unu; tancare un'isterzu a mortu = bene sizidu de no bi intrare aera Frases no tanghedas sa gianna apalas mias! ◊ su babbu e sa mama si fint tuncatos intro de domo ◊ si tanco s'oju mi pàglio videnne su retore ◊ bi at frores chi si abberint a su sole e bi ndhe at chi si tuncant (M.Pira)◊ tancu sa porta mia ◊ canno mi nche anno a domo mi tanco s'aposentu 2. in totu sa noti no apo pótziu tancai ogu ◊ est mesanote e so ancora sentza tancare oju ◊ su note no fipo reséssitu a tuncare sa cannela de s'ocru ◊ prima chi tanghe ojos beni a mie! Ètimu ctl. tancar Tradutziones Frantzesu fermer Ingresu to lock, to enclose, to shut Ispagnolu cerrar Italianu chiùdere Tedescu schließen.