acherrài , vrb: achirrai Definitzione
nau de is matas candho faent su frore, seberare e mantènnere su frutu (e cumprire puru); nau de gente, mantènnere su segretu, aguantare, baliare calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
achèrriri,
aferrai,
aggarrai,
assocai,
atichire,
muntènnere,
tènnere
/
babiai
Frases
sa mata fait su froi e apustis acherrat su frutu ◊ custa mata ocannu no nd'at acherrau, de figu ◊ s'arenara si càrrigat de froi, ma no ndi acherrat meda
2.
cussu est peus de unu ciuliru de cerri chi no acherrat mancu una carriadroxa
3.
dh'at achirrau a su capotu ◊ seu cumbatendi cun custu tubbu: est papau de s'arrúinu e no arrennèsciu a dh'achirrai
4.
issu no acherrat su fragu de su tzúrfuru: po cussu grisat povinas de ammexinai s'àxina ◊ custas matixedhas no acherrant su callenti de s'istadi ◊ si pregontàt comenti iat fatu, issu diaici písili, a acherrai totu cussa malesa sena de si furriai luegus! (F.Carlini)
Tradutziones
Frantzesu
prendre
Ingresu
to strike root
Ispagnolu
arraigar,
prender
Italianu
attecchire
Tedescu
Wurzel fassen.
colpàre , vrb: acorpai,
corfare,
corpare,
crofare,
cropare 1 Definitzione
giare o calare cropos apitzu de ccn. o ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de guastare, de lassare unu marcu coment'e de cropu; andhare, lòmpere a unu logu (avb. che + prn. la + corpare in) coment'e cosa fata impresse, currendho
Sinònimos e contràrios
addobbai,
arropai,
cardare,
còrfere,
ildobbare,
irbatulare,
isciúdere
/
colpire
/
afèrrere,
imbàtere,
lòmpere
Frases
lis at corpadu a fuste ◊ sa puntza cheret corpada a martedhu ◊ su pisedhu no at fatu a bonu e candho sa mama no ndhe at pótidu prus l'at corpadu
2.
zente de cussa zenia no los corpat ne sole e ne bidhia ◊ custa pira est totu corpada: no bi ndhe at una sínchera, ocannu
3.
cussu pischedhu de casu chi mi at dadu fut colpadu a giagu
4.
su maresciallu che li colpat in domo a note manna ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca inue teniat sa robba ◊ brincat e che lampu che cropat in domo de su prídiru ◊ in tres oras che l'at corpada in Núoro ◊ unu ndh'est colpadu in Bosa e cogiadu s'est
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
frapper
Ingresu
to strike
Ispagnolu
golpear
Italianu
bàttere,
percuòtere
Tedescu
schlagen.
cólpu , nm: corfu,
corpu,
crofu,
cropu Definitzione
sa ferta e s'istóchidu o tzàchidu chi si faet iscudendho cun calecuna cosa, móvia de botu, totu a una borta; cosa chi arrennescet bene meda prus che àteru candho est difícile / min. colparedhu, corpighedhu, cropighedhu
Sinònimos e contràrios
acirrada,
acollada,
addobbu,
afracada,
afurconada,
assuprida,
ibbatulada,
irbirroncu,
isdobbiada,
lómpia,
tzacada
/
isparu,
tiru,
tzocu
/
gofu
Maneras de nàrrere
csn:
dare, iscarrigai, leare corpos, leare a corpos, intèndhere corpos; corpu dadu a manimbesse, a totu codhu, a rasigadura, firmu, in prenu; torrare su c. = corpare a unu chi ti at corpadu (prus che àteru, deretu, apenas retzidu deretu torradu); corpu de punnigosu, de pedra, de fuste, de farci, de ferrus = corpu dadu a punnigosu, a perda, e gai; corpu de telèfono = telefonada; corpu de balla = balla, isparu; corpu de língua = peràulas pesantes, chi ofendhent; corpu de àcua = próida, refrigada de àcua; corpu de aera = bentixedhu friscu chi cassat a unu candu est insorau; corpu de tússiu, de boxi = su tzocu o sonu chi si faghet tussindhe, faedhendhe; corpu de gagaju = zenia de brincu de sa boghe chi si faghet cun s'irguzu comente si pronúntziat sa /c/ oclusiva velare surda o fintzas sa /f/ in tzertas bidhas (es. su ’ane, sa ’astanza = su cane, sa castanza; sa ’émina, su ’ocu = sa fémina, su focu); fuedhai a cropus a cropus = brinchendhe su sonu de /c/ o de /f/ comente faghent a logos (su ’asu, sa ’émina = su casu, sa fémina); colpu de Vènere = zoghendhe a manzíngula, est candho essint paris totas bàtoro números diferentes: est sa cumbinada menzus; avb. (bènnere, fàghere, e gai) a corpu, totu a unu crofu = totu paris, a una borta, totinduna; fàghere a corpu e ista = puntu e mortu; fàghere corpu malu feri ’ene = fàghere carchi cosa de una manera irballada, pagu zusta, e andhare in bonu gai etotu; fàghere a corpu innanti = fàghere innantis, lòmpiri a ccn. logu prima de un'àteru; tratu su colpu = fatuvatu, dónnia tantis; piscare in cropu a ccn. = segudàrelu, tènnere o agatare faghindhe su dannu; in su corfu/corpu de sa messera, in corfu ’e note = in su grofu de sa messera, in su menzus messare, intremesu de noti, a note russa, a noti incrófia, a note manna
Frases
portale mannu, s'úrtimu corfu ti lu dat sa ruspa pro sa piatza de sa libbertade ◊ aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora dai su caldu a su fritu ◊ faiat andhae su fuste noischedhosu cun cropos furiosos a cantu essit ◊ a su corpu chi li at dadu lu at fatu rúere
2.
pissighit su polcavru, partit su colpu e fadhidu si l'at! ◊ a custu corpu de boxi totus si funt unius
3.
no mancat mai calchi colonellu chi est meledendhe calchi colpu de manu
4.
tratu su colpu, pigaiat su frade a montes, o su babbu, a cumpidare o a che li pigare su recatu ◊ tratu su colpu, chenaiant umpare
5.
bellu pisedhu…: a sa mama li torrat su corpu!◊ candho paret chi l'apant fata franca, lis faghet a corpu innanti e los buscat gai etotu, a sos furones ◊ sos barratzellos fachenne sa posta a sos bardaneris fint aconcatos a tratènnere fintzas a los piscare in cropu ◊ in làmpadas sa zente fit in su corpu de sa messera e no fit pessendhe a sas festas ◊ custu est su corfu de su molinzu e no fachet a pasare!
6.
bosatrus fuedhais a cropus a cropus peus de is santuidesus!
Sambenados e Provèrbios
prb:
a unu corpu no si ndhe segat s'àrbure
Tradutziones
Frantzesu
coup
Ingresu
strike
Ispagnolu
golpe
Italianu
cólpo,
bòtta,
percòssa
Tedescu
Schlag.
fulminài , vrb: fulminare,
furminare Definitzione
betare fúlmines, lampos, fèrrere a fúlmine, abbasciare arrajos; bochíere comente faet su lampu in tempus de unu sinnu; foedhandho de lampadinas, abbruxare, segare su filighedhu chi s'inchendhet candho passat sa currente, ispaciare, no allúere prus
Sinònimos e contràrios
bochire
Frases
lampos e tronos fúlminat s'aera
2.
mi fúlminet su chelu si mai l'apo connotu cust'ómine chi nades!
3.
no che at lughe ca s'est furminada sa lampadina
Tradutziones
Frantzesu
foudroyer
Ingresu
to strike with lightening
Ispagnolu
fulminare,
fundirse
Italianu
fulminare,
folgorare
Tedescu
blitzen,
auf der Stelle töten,
durchbrennen.
isciòpero , nm: isciòpiru,
issòpero Definitzione
genia de protesta chi si faet abbarrandho unu tanti de oras o fintzes dies chentza trebballare, o fintzes de àtera manera, nau pruschetotu de dipendhentes
Sinònimos e contràrios
iscioperonzu
/
ttrs. isciòparu
Frases
su trenu arribbat a is tres, isperendi chi no ci siat isciòpiru
Tradutziones
Frantzesu
grève
Ingresu
strike
Ispagnolu
huelga
Italianu
sciòpero
Tedescu
Streik.
iscioperónzu , nm Definitzione
su iscioperare, su istare iscioperandho
Sinònimos e contràrios
isciòparu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
action de faire grève (la)
Ingresu
on strike
Ispagnolu
el hacer huelga
Italianu
scioperìo
Tedescu
Streiken.
surrài, surràre , vrb: assurrare Definitzione
pigare a cropos, atripare
Sinònimos e contràrios
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
addobbai,
apodhare,
arropai,
assupare 1,
atrempare,
atripai,
cadhai,
impodhare,
isciúdere,
magiare,
mungiai,
sussare,
zongare
Frases
nois amus surradu a issu, sos fizos e totu sa gente sua ◊ si proo a surrare… deo surro! (Cugurra)
Ètimu
ctl.
surrar
Tradutziones
Frantzesu
battre,
frapper
Ingresu
to strike
Ispagnolu
golpear
Italianu
percuòtere,
picchiare
Tedescu
schlagen.