Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afastiài , vrb: afastiare Definitzione passare su fàmene papandho, tzatzare de no ndhe tènnere prus gana; asseliare o passare fintzes un'àtera gana o bisóngiu de s'intèndhere coment'e tzatzaos, orróschios Sinònimos e contràrios apastamare, apastare, arrosci, cascaviare, sassai / abbolotai, aconare, agrungiai, ascamare, colloviare, ilvilire, isbolotiare, iserare, istomacare, tolocare Maneras de nàrrere csn: no si ndi pòdiri afastiai de… = sighire a…, chentza si pòdere catzare su disizu, sa gana de…; fuedhai a boxi afastiada = coment'e chentza pòdere faedhare, comente faedhat s'imbriagu Frases cussus drucis ti afàstiant de su tzúcuru chi portant! ◊ seu fintzas afastiau de sa tropu cosa chi apu papau ◊ nci nd'at duas sempri bufendi impari: pustis afastiadas si tirant s'istrexu! 2. dha miru sempri: no mi potzu afastiai! ◊ fiat afastiau de su chi fadiat e de comenti dhu fadiat ◊ no si afastiaus mai de biri cussa bellesa de logu! Tradutziones Frantzesu dégoûter Ingresu to bore, to feel queasy Ispagnolu cansarse de una comida Italianu stufare, provare nàusea Tedescu satt sein, Übelkeit empfinden.

bívu , nm Definitzione totu su chi serbit a papare, su papare Sinònimos e contràrios bívidu, bivitóriu, màndhicu, nordítziu, vitantza Frases su trigu est su bivu nostru prus mannu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nourriture Ingresu food Ispagnolu comida Italianu vitto Tedescu Verpflegung, Beköstigung, Kost.

bústu , nm: ultu Definitzione su papare de mesudie, a pràndhere / dare b. e chena a unu = (segundhu proite e comente si narat) donai surra manna Sinònimos e contràrios arracatu, gustu*, màndhicu, papai 1 / marendha, pragnu Frases est abbarradu sentza chena e sentza bustu ◊ nois tenimus a bustu e a chena sa matessi cosa ◊ fit pane asciutu a bustu e pane a chena 2. ohi, bustu e chena ti daet, mamma tua, candho torrat!… Tradutziones Frantzesu déjeuner Ingresu dinner Ispagnolu comida, almuerzo Italianu pranzo Tedescu Mittagessen.

caulàda , nf Definitzione papare fatu de càule; cosa essia, andhada o fata male 2. za l'as fata sa caulada!… Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mets préparé avec des choux Ingresu cabbage-soup, blunder Ispagnolu comida hecha con col, tontería Italianu cavolata Tedescu Kohlgericht.

coxínu , nm Definitzione su mànigu, is cosas cotas po papare, mescamente sa chena Sinònimos e contràrios alimentu, arracatu, bivu, bustu, màndhicu, mandiari, papai 1 Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nourriture Ingresu food Ispagnolu comida Italianu cibo Tedescu Essen.

daustàdu , nm, avb: addaustadu Definitzione su tempus luego apustis papau a mesudie Sinònimos e contràrios aimpustibràngiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu après-midi Ingresu afternoon Ispagnolu después de la comida, sobremesa Italianu dopopranzo Tedescu Nachmittag, am Nachmittag.

frochitàda, frochitàra , nf: fruchetada, furchetada Definitzione su tanti de cosa chi si podet pigare cun sa frochita Frases aditzu aditzu ndi apu acudiu una frochitada de cussus macarronis! ◊ mi fatzu una frochitaredha de pasta a prandi Tradutziones Frantzesu fourchetée Ingresu forkful Ispagnolu comida que cabe en el tenedor Italianu forchettata Tedescu Gabel, Gabelvoll.

màndhicu , nm: màndhigu, mànnigu Definitzione totu is cosas de papare a matzigadura, mescamente is cosas coghinadas o fatas apostadamente po unu pastu Sinònimos e contràrios alimentu, arracatu, bivu, bustu, coxinu, mandiari, mànicu, papai 1 Frases su màndhigu est pro me unu pregare candho est onestu frutu de faina (A.Casula)◊ cussa est fémina chi ischit fàghere su màndhigu ◊ màndhigu bambu màndhigu sanu ◊ mi ndh’istaia deo, de su màndhigu, pro lu lassare a tie Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nourriture, mets Ingresu food Ispagnolu comida Italianu cibo, vivanda Tedescu Speise, Gang.

mànicu , nm: mànigu Definitzione totu is cosas de papare, pruschetotu is cosas coghinadas o aprontadas po unu pastu Sinònimos e contràrios alimentu, arrabuda, arracatu, bivu, bustu, coxinu, mandiari, màndhicu, papai 1 / cdh. magnu Frases benimindi ita lichitu su mànigu!…◊ de su mànigu no ndhe li pigat nudha e abbarrat romasu ◊ ih, tue puru, pares ciompendhe a mànigu bonu!◊ su chi mamma poniat in su piatu l'aimis regortu nois etotu, fit bonu su sabore e sanu su mànigu ◊ beta abba e mànigu a su porcu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nourriture, plat, mets Ingresu food Ispagnolu vianda, comida Italianu vivanda Tedescu Speise, Gang.

marèndha , nf: merendha, mirendha Definitzione su papare de mesudie (e de is dies de fatu) Sinònimos e contràrios bustu, pragnu Frases sos messadores a mesudie si setzint in s'umbra a fàghere sa merendha ◊ Rosina providiat sa merendha e sa chena 2. comporadu apo pane, ozu, cicória, pisu, patata pro bustu e merendha ◊ mi picabo sa merendha ca pro mene no fit fàtzile a abbarrare dae mesudie fintzas a tardu mannu chene tzibbire Sambenados e Provèrbios smb: Merenda Tradutziones Frantzesu déjeuner Ingresu dinner Ispagnolu comida, almuerzo Italianu pranzo Tedescu Mittagessen.

papàda , nf Definitzione su papare Sinònimos e contràrios abbuzada, atatamacada, fauzu, mannicata, satzada | ctr. geunada Frases su tantighedhu de sa giorronada in cussa papada non ti bastat! ◊ sos puzones a trumadas calant a si fàghere una papada de cariasedha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gueuleton Ingresu full meal Ispagnolu comida Italianu mangiata Tedescu Essen.

pàstu , nm Definitzione su papare cunsideradu coment'e borta chi si papat, chi si pigat Sinònimos e contràrios scatúsciu Frases tra irmurzu, merendha e chena si faghent tres pastos a die ◊ s'at papau a unu pastu su cadhu cun s'imbastu, ingurtit che surcu de abba! Ètimu ltn. pastus Tradutziones Frantzesu repas Ingresu meal Ispagnolu comida Italianu pasto Tedescu Essen, Mahlzeit.

pitàntza , nf: pitàntzia Definitzione su papare in cantu diferente unu de s'àteru Sinònimos e contràrios màndhicu, papai 1 Tradutziones Frantzesu plat Ingresu course Ispagnolu plato, comida Italianu pietanza Tedescu Gericht.

pititéri , agt Definitzione nau de ccn., chi cricat is pititos, chi punnat a papare is cosas prus saborias Sinònimos e contràrios allicantzadu, assorjoladu, pipiteri, pititarzu Frases fit azicu crétiu e pititeri e no manicabat mai de su chi manicabant sos àteros Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui aime la cuisine soignée Ingresu tasteful (eater) Ispagnolu gourmet, exigente en la comida Italianu ricercato nel mangiare Tedescu gewählt essen.

pràgnu , nm: pràngiu, prantzu, pranzu Definitzione su papare de mesudie in dies nodidas: festa, pastinóngiu, tusórgiu, isposòngios e àteru / èssiri a pràngius prangionis = istare de una rebbota o pichetada a s'àtera Sinònimos e contràrios bustu, marendha Frases pràngiu no aspetis de una domu allena! ◊ e torra ancora gastos e ispassos, pranzos rebbotas e lussos e galas… (P.Casu) Sambenados e Provèrbios prb: chini donat pràngiu aspetat cena Ètimu ltn. prandium Tradutziones Frantzesu déjeuner Ingresu dinner Ispagnolu almuerzo, comida Italianu pranzo Tedescu Mittagessen.

recàtu , nm: arracatu, errecatu, ricatu Definitzione provistedha de cosas de papare: pane, pasta, ingaúngiu, alegúmenes, e àteru, o fintzes erba, pàsculu (foedhandho de bestiàmene); totu su necessàriu po fàere una cosa (cosire unu bestire, iscríere) Sinònimos e contràrios bustu, màndhicu, mucitura, papai 1, pàsculu / arrecàpidu Frases nues de espe e musca si sunt gherrendhe su recatu ◊ pònemi su recatu pro una chida, ca intro a robba! ◊ dogni astore est in chirca de recatu ◊ fut pastore chentza terra po recatu ◊ cun su ricatu in buca est mortu de su fàmine! Ètimu spn. recato Tradutziones Frantzesu nourriture, provision Ingresu food, supply Ispagnolu comida Italianu cibo, provvista Tedescu Kost, Vorrat.

vitàntza , nf Definitzione bidu, bivu, totu su chi serbit a papare, su papare, is alimentos Sinònimos e contràrios bivitóriu, màndhicu, nordítziu Ètimu itl. vitto + pietanza Tradutziones Frantzesu nourriture, repas Ingresu provision Ispagnolu alimento, comida Italianu vitto Tedescu Kost.