achipíre, achipíri , vrb Definitzione
fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus
Sinònimos e contràrios
achivire,
aciviri,
acodie
Maneras de nàrrere
csn:
a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri
Frases
chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu
2.
chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia
Ètimu
itl.
accivire
Tradutziones
Frantzesu
faire vite,
travailler efficacement
Ingresu
to get through a big piece of work,
to work with efficacy
Ispagnolu
despachar
Italianu
sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo,
lavorare con efficàcia
Tedescu
leisten,
schaffen.
aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definitzione
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Sinònimos e contràrios
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Frases
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Ètimu
its
ad + cruc(u)lare
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
to scour
Ispagnolu
despacharse,
chapucear
Italianu
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
Tedescu
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
ciaputzería , nf Definitzione
trebballu de ciaputzu, fatu a improdhu, male
Sinònimos e contràrios
abbaunzu,
abbunzadura,
aciarodhu,
afioncu,
coredhu,
impiastru,
inciapudhu,
inciorodhu,
indróvigu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
travail mal fait
Ingresu
mess
Ispagnolu
chapuza,
chapucería
Italianu
lavóro mal fatto
Tedescu
Pfuscherei.
fatórzu , nm Definitzione
trebballu, su fàere trebballandho; in calecunu logu dhu narant a un'istràciu po frobbire istrégiu
Sinònimos e contràrios
faina,
fatoria,
impreu,
lavoru,
trabàgiu
Ètimu
ltn.
*factorium
Tradutziones
Frantzesu
travail
Ingresu
job
Ispagnolu
trabajo
Italianu
lavóro
Tedescu
Arbeit.
ràglia , nf: ralla,
ràllia Definitzione
sa línia de su fronte de unu trebballu chi si faet a tenta (e po su prus in medas), mescamente marrandho, iscavandho, messandho, arregollindho olia o àteru, e fintzes oru de trèmene; fintzes gente o animales a meda chi andhant totus impare a costau s'unu de s'àteru; oru de calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
tenta
/
barbacana
Maneras de nàrrere
csn:
bogare ràllia = fàchere barbacana, marrai sa terra a fundu meda e totuganta (pruscatotu po pònniri bíngia); andhare o fàghere a ràllia = a tenta, leare totu pínnigu; sa ralla de su palu = su tretu de aundi partit una currera e aundi si depit lòmpiri; lòmpere a sa ràglia = (fintzas) lòmpere a s'iscopu, a sa fine de una cosa; torrare a sa ralla = a su comintzu; avb. a ràglia = carchi borta, raramente; fàmine a ràglia = a sintzu, a chitu, a meda
Frases
at bogadu a ralla su cunzadu e l'at fatu a ortu ◊ sos messadores sunt in sa ràglia ◊ l'ant leadu a ràglia a ràglia, su tribàgliu ◊ s'olia, collindhe, la zughiant a ràllia ◊ esside a frimmare sas ràglias de su fogu! ◊ canno los fint iscapanne, sos pitzinnos, pro cúrrere su palu, carcunu at zumpau sa ràglia prima de sos àteros ◊ chin su cadhu ingrilladu a sa ralla de su palu est arribbadu primu isse
2.
isbarritzada e mundhada s'arzola, b'isterriant sas mannas e una ràglia de calarinas atelaiat a drotighinu s'apetigu de su laore
3.
s'isballiamos torramos a sa ralla!
Ètimu
ctl.
ralla
Tradutziones
Frantzesu
front d'attaque
Ingresu
work front
Ispagnolu
frente
Italianu
frónte,
lìnea di attacco di un lavóro
Tedescu
Front.
trabàgiu , nm: trabàgliu,
trabbàlgiu,
trabàlliu,
traballu,
trabballu,
trabbaxu,
travàgliu,
travallu,
trebballu,
tribàgliu triballu,
tribbàgliu,
tribballu,
trivàgliu,
trobàgliu Definitzione
dónnia e css. faina, su fàere mescamente coment'e atividade contivigiosa, abbista, istudiada po buscare totu su chi serbit a sa vida, po campare, cambiare de istare, èssere o andhare méngius, bínchere su bisóngiu, bistu coment'e impreu no sèmpere discantzosu (e in custu est ctr. de giogu, de divertera); faina o òpera de fàere, su chi su fàere produet, bogat a pígiu, òpera fata; fintzes postu, impreu a contu de ccn.
Sinònimos e contràrios
faina,
fatorzu,
impreu,
lavoru
/
òpera
/
,
trivallu cdh. trabàgiu
| ctr.
divertera,
giogu,
spàssiu
Maneras de nàrrere
csn:
a trabballu = a inzotu, cun pelea, azigu; betàresi a su traballu chei s'abe = èssere triballantes meda; t. de giustítzia = faina mala, de fàghere male, dannu, furas e gai; èssiri o arrúiri in t. de giustítzia = fàghere carchi faina mala (es. fura, morte e gai); rebbentai de trabballu = triballare a s'airada, a tropu, crebare a triballu; dí de trabballu = die de fatoriu, chi si triballat (ma fintzas zoronada); a logos, "trabàgliu" est sa màchina de ferrare o ferrajola
Frases
su triballu chi mi essit mi collo ◊ su trabballu est unu dovere e una fortuna ◊ isse no fritit prus s'ischina a su trivàgliu ◊ fizu meu, istúdia ca su travallu a contu anzenu est pesu mannu! ◊ li andhaiat su trabàgliu che su fumu in ojos ◊ cussu si betat a su traballu che a s'abe de sos casidhos ◊ custus no ndi bollint intendi sa nomanada de trabballu! ◊ su trobàgliu de su pastore est unu bantu pro nois nulvesos ◊ bi ndh'essit de triballu faghindhe cuss'istrada!…
2.
fit mirendhe su trivàgliu de s'aradore ◊ in bidha ant abbertu triballos ◊ Minnia s'iscaringiàt a arriri sentza ndi artziai sa conca de su trabballu
3.
funt un'esércitu is chi ant pérdiu o non tenint traballu ◊ biviat sa família sena de unu trabballu beru, oi fadendi su manorba, cras marrendi ortus allenus
4.
a trabballu pòciu abarrai in pei! ◊ ingunis nci capis a trabballu ◊ chistionat a trabballu ◊ paret chi li costet travallu peri a rispòndhere!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
travail
Ingresu
work
Ispagnolu
trabajo
Italianu
lavóro,
trattaménto
Tedescu
Arbeit,
Behandlung.