Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abborrigàda , nf: abburricada, burrigada* Definitzione brulla pesante, giogu de martzocu: una brulla ti fatzo, un'ogu ti ndhe bogo Sinònimos e contràrios ghelea, molentada, tontesa Frases fatu m'at sa mascarada proite mi cheriat bellu, ma no b'at piús apellu fata chi est s'abburricada! (G.Atzori) Tradutziones Frantzesu sottise, bêtise Ingresu bad joke Ispagnolu borricada Italianu brutto schérzo, spropòsito Tedescu schlechter Scherz, großer Fehler, Dummheit.

abrassúta , agt Definitzione abra assuta (nau in cobertantza de ccn.) = susuncu, limidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vieil avare Ingresu nasty niggard Ispagnolu tacaño Italianu avaràccio Tedescu großer Geizhals.

ammanniàe, ammanniài , vrb: ammanniare, manniai Definitzione crèschere, fàere prus mannu, fàere a mannu, intrare in tempus Sinònimos e contràrios acrèschere, ammannire, ilmagnare, immannitare, ingrandèssiri | ctr. impiticai, irminorigare, miminare, torrae Frases sa pratza tocat a dh'ammanniai po càpiri prus genti ◊ iaus a bolli ammanniai sa buteghedha ◊ immoi is pipius funt ammanniaus ◊ contamí de tui, babbu, immoi ca mi seu ammanniada! ◊ s'acorru mi segat su ammanniai: o mamma, mi lessit andai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agrandir Ingresu to enlarge Ispagnolu agrandar, crecer Italianu ingrandire, diventar grande Tedescu vergrößern, größer werden.

asciústru , nm: assultu, assustru, assustu Definitzione assíchidu mannu / dare a unu s'abba de s'assustru = dare abba a bufare a chie at collidu assustru, ca li faghet bene Sinònimos e contràrios acíchidu, assústidu, timoria Frases vos at a uchídere s’asciustru! ◊ at collidu asciustru: pórrili una tassa de abba!◊ si a denote biet cuss'irmustru calicunu de coro pacu forte, massestat, ndhe morit de s'assustru! (G.A.Solinas)◊ ti pesso currendhe a fuidura cun s'assustu de rúere ◊ a sa pitzinna li ant fatu mandhicare carchi cosa pro si torraret dae s'assustu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grande frayeur Ingresu strong fright Ispagnolu susto Italianu fòrte spavènto Tedescu großer Schreck.

bicalínna, bicallína , nf: picalinna Definitzione genia de pigione bellu, mannu, chi a bicadas istampat is truncos buidos ue si faet su niu: in Sardigna nidat e faet abbitu in dónnia tempus Sinònimos e contràrios atacadolza, bicamata, pertunghemuru, pertungheustes, picabica, pítau, pitigone, pitulatrunca, tocafuste, tochedhadòrgia Frases bicallina, bicallina, bogamindi cust'ispina! ◊ su bicalinna est faendho su nidu Terminologia iscientìfica pzn, dryobates major harterti Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pic Ingresu woodpecker Ispagnolu picamaderos, pico Italianu pìcchio Tedescu großer Buntspecht.

bicamàta , nm: picamata Definitzione genia de pigione bellu, mannu, chi a bicadas istampat is truncos buidos inue si faet su niu: in Sardigna nidat e faet abbitu a totu annu Sinònimos e contràrios atacadolza, bicalinna, pertunghemuru, pertungheustes, picabica, pítau, pitulatrunca, tocafuste, tochedhadòrgia Terminologia iscientìfica pzn, dryobates major harterti Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pic Ingresu woodpecker Ispagnolu picamaderos, pico Italianu pìcchio Tedescu großer Buntspecht.

blandòni , nm: brandoni Definitzione genia de cosa po aguantare prantadas is candhelas allutas Sinònimos e contràrios aceri, candheleri, candhelorbu Ètimu spn. blandón Tradutziones Frantzesu chandelier Ingresu big candlestick Ispagnolu candelabro Italianu gròsso candelière Tedescu großer Kandelaber.

cadínu , nm: carinu, curinu Definitzione istrégiu mannu, artu e largu impreau fintzes po binnennare, pònnere abba e àteru; àtera genia de istrégiu prus mannu, fatu de canna isperrada intéssia o àteru cadinu po orrobba)/ min. cadinedhu Sinònimos e contràrios gofa, cavagna / lóssia, paneri Maneras de nàrrere csn: c. de arremustai = ispétzia de iscartedhu mannu chi serbit pro ndi bogai su mustu de is tinas candu est ancora cun sa binatza; c. de preta = lússia, isterzu mannu de canna intéssida a pònnere laore; c. de pannus = paneri; pisci ’e c. = chistiones o cosas personales, prus díligas; seguru che àcua in c. = seguru nudha; fai iscartedhu e c. = nàrrere, fàghere totu unu, dimandha e risposta, no chèrrere azudu; cadinu isfundau (nadu de unu) = chi no assutat mai, sempre faedhendhe Frases at segadu su cadinu torrendhe dae s'abba ◊ unu cadinu de àxina podit pesai de binti a bintixincu chilus ◊ candu si binnennàt a carinus is portarois portànt totu su suci in sa camisa 2. fit betendhe abba a cadinos ◊ custa cosa est segura che abba in cadinu… 3. totu bollit fai issu, iscartedhu e cadinu! ◊ chini ti at nau nudha? totu ses fendi tui, iscartedhu e cadinu! Sambenados e Provèrbios smb: Cadinu Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. catinus Tradutziones Frantzesu panière Ingresu big basket Ispagnolu cesta, cestón Italianu cestóne Tedescu großer Korb.

caistédhu , nm: canistedhu 1, cranistedhu, canistredhu Definitzione su cherrigu, de s'istrégiu de fenu (est fatu de iscaria) est cussu a costaos bàscios (ma prus artos de cussos de sa canistedha) e prus mannu meda (largu mancari unu metro e prus de diàmetru); in calecunu logu dhu narant a sa canistedha (de matessi genia e bisura ma meda prus pitica)/ canistedhu de allàciu = istrexu de fenu a puntu longu Sinònimos e contràrios banastra, carrigu, coladòrgia, irgrandiola Frases su pani si poniat in canistedhus e palinis e si lassàt axedai in callenti o imbussau ◊ dónnia chida is massajas prugànt e faiant sa farra in sedatzu e canistedhu ◊ tia Tatónia issunniat su trigu de maghinare, dhu lassàt a sicutare unu pagu e pois che dhu betàt in duos canistedhos Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. canistellum Tradutziones Frantzesu grande corbeille Ingresu wicker basket Ispagnolu canasta, harnero Italianu canèstra, gròsso canèstro Tedescu großer Korb.

càmba 2 , nf Definitzione donniunu de is cambos o bratzos prus mannos, grussos e longos, de una mata manna; su cambighedhu de s'erba; una parte no precisa de su tàgiu Sinònimos e contràrios artzali, branca, bratu, nae, perra, trassali / cambu Maneras de nàrrere csn: c. de fae, de fiore = cambu; una c. de bértula = unu fodhe; c. de fogu = una parte de su fogu fuidu chi ch'essit a un'àtera bandha; c. de riu = parte de unu riu o unu riu chi si distinghet de, o abbojat a, un'àteru, itl. affluènte; c. de mare = tretu astrintu de mare chi che intrat in sa terra; c. de mare (in suspu) = meda; c. de abba = brussu, vena manna, bundhante de abba chi essit in sas funtanas o colat in unu logu; linna de c. = a nae Frases zughet onzi camba, cuss'àrbure, chi betat un'àinu de linna! ◊ comente ant pudadu ndhe l'ant segadu sas cambas dae rughes ◊ ite bellu puzone chi s'est faghindhe nidu cun tres cambas de fenu… 2. azis a pentzare ca ne porto una camba de bértula! 3. in cussa funtana bi essit una camba manna de abba ◊ sunt sos trainos che cambas de mare ponindhe in disisperu sas persones Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu grande branche Ingresu big branch Ispagnolu rama Italianu gròsso ramo d'àlbero Tedescu großer Zweig.

cambaròni , nm: camberoni Definitzione càmbara manna, agiummai de prammu Frases funt bendendi cambaredha pitica e camberoni Tradutziones Frantzesu grosse crevette Ingresu big crayfish Ispagnolu langostino Italianu gamberóne Tedescu großer Krebs.

càrba , nf: carva, càrvia Definitzione bratzu, cambu mannu de mata; nae, fintzes nae longa longa e fine po ndhe iscutulare su frutu segundhu sa mata Sinònimos e contràrios bratu, camba 2, ratu, trassali / magiadorza Frases falant ínteri carvas, molinandhe, sas atonzinas fozas ingroghias (G.Brocca)◊ ufuladas de bentu frúschiant ínteri carvas irfozias molinandhe sa frita papuschina ◊ si fit intesa una tràchida ispramosa in mesu de sas carvas de su padente 2. pro ndhe ghetare sa méndhula at picau una carba Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu grande branche Ingresu big branch Ispagnolu rama grande Italianu gròsso ramo Tedescu großer Zweig.

cassí 1 , nm: cassibi 1 Definitzione pische de sa matessi genia de s'ambidha, ma prus grussu Sinònimos e contràrios filatrota, magangioni Frases biu unu bellu cassí, dh'aferru ma mi nchi est lossingiau de manus! Terminologia iscientìfica psc Tradutziones Frantzesu grosse anguille Ingresu large eel Ispagnolu anguila gruesa Italianu capitóne Tedescu großer Aal.

catzillóru , nm Definitzione bardúfola manna Sinònimos e contràrios badrufa, morócula Terminologia iscientìfica ggs Tradutziones Frantzesu grande toupie Ingresu big spinning top Ispagnolu trompo, peonza grande (f) Italianu trottolóne Tedescu großer Kreisel.

caulíta , nf Sinònimos e contràrios cimagorita, corigoritu, muitzu Terminologia iscientìfica rba, Ammi majus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ammi élevé Ingresu bishop’s flower Ispagnolu ameos Italianu visnaga maggióre, rindòmolo Tedescu Zahnstocherammei, großer Ammei.

ciàu , nm: crau, cravu, giau Definitzione orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta a una parte (e a conca a s'àtera) de fichire in muros o in bigas po apicare cosa, o impreau po punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a sestu cuadrau de traessu (setzione) e prus che àteru dhu faet su ferreri segundhu su bisóngiu; sa puntighedha de una fruschedha, una essidura in sa pedhe; pistadura in conca Sinònimos e contràrios clavíglia, obbibi, pilu 1, piredhu 1, púncia / buizola / tzulumbone Maneras de nàrrere csn: min. cravitu = essidura, buizola in sa pedhe; ammentare craos vetzos a unu = ammentare punturas malas fatas dae meta e malas a crujare, ammentare cosas chi unu no tiat chèrrere intèndhere prus; no ndhe fàghere ne crau e ne tzou de unu = no arrennèsciri a dhu ghetai in pinta, a dhu cumandai; segare su ciau a mossu = èssere tirriosu, malu, dispostu a fàghere male bastu de lòmpere a su chi cheret Frases sa ruche nostra est custu fizu: ma no bi at zanna chentza cravu! ◊ at apicadu su cabbanu a unu crau de sa zanna ◊ cussu azes fatu? Ancu vos facant a craos! 2. dae sa grigna fit ladina ca podiat segare su ciau a mossu! Ètimu ltn. clavus Tradutziones Frantzesu gros clou Ingresu big nail Ispagnolu clavo grueso, estaca Italianu gròsso chiòdo Tedescu großer Nagel.

cubòne , nm: cuboni, cupone, cuponi Definitzione carrada manna a unu fundhu (cuponi isciundau) o fintzes genia de bàrcia adata po pònnere s'àghina istrecada a budhire po fàere su binu: fintzes carrada etotu Sinònimos e contràrios budhidórgiu ! carrada, cua 1 Maneras de nàrrere csn: pònnere sa ua catigada in c. = incubonare; bogare su mústiu de su c. pro lu pònnere in sa cuba = iscupu, iscubonare; dare c. a sa ua = lassare sa ua catigada in su cubone a budhire unu tantu de tempus; èssiri unfrau coment'e cuponi = ufradu a casidhu, dispiàghidu, annicadu meda Frases su mústiu budhit in sos cupones ◊ a su mústiu si li podet dare prus o prus pagu cubone, segundhu su binu chi si cheret fàghere ◊ su mústiu in su cuboni tocat a dhu murigai unas cantu bortas Sambenados e Provèrbios smb: Cuboni Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grande cuve de fermentation Ingresu big vat Ispagnolu tina Italianu gròsso tino da vinificazióne Tedescu großer Weinfaß.

filatròta , nf Definitzione s'ambidha etotu (sa fémina) ma prus grussa e grassa Sinònimos e contràrios ambidha, finetrota, magangioni Terminologia iscientìfica psc, anguilla anguilla Tradutziones Frantzesu grosse anguille Ingresu large eel Ispagnolu anguila hembra Italianu capitóne Tedescu großer Aal.

irgrandiòla, irgrandizòla , nf Definitzione canistedhu mannu Sinònimos e contràrios caistedhu, ingrandhajola Frases si poniat sa sedatzadorja intro de s'irgrandizola ◊ leàdebbos una cogone dae s'ingrandiola mia! Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu corbeille Ingresu wicker basket Ispagnolu canasta Italianu canèstra Tedescu großer Korb.

labía , nf: labija, lapia Definitzione genia de istrégiu mannu (prus che àteru de arràmene), largu, cun su fundhu unu pagu acociarau, a costaos artos e cun duas asas de ferru po dhu pòdere pigare prenu in duos; lapia est a logos su calighemuru Sinònimos e contràrios cadhàrgiu, labiola Frases restaia ispantada a bídere cudha labia manna prena de late supesada cun su bratzu de una grua ◊ commo mi ammento cussa lapia de ràmene luchente ◊ sos labiolos sunt diventados labijas Sambenados e Provèrbios smb: Labia, Lapia Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. lapidia Tradutziones Frantzesu chaudière, grande chaudière Ingresu cauldron Ispagnolu caldera de cobre Italianu grande caldàia, calderóne Tedescu großer Kessel.

«« Torra a chircare