documentatziòne , nf Definition is paperis po documentos, is documentos Sentences devet andhare a sa comuna pro che giúghere sa documentatzione.
documéntu dochiméntu
dòda , nf: dode,
dora Definition
is benes o trastos chi unu, mescamente sa fémina, tenet candho si cójuat; bene, interessu, cosa chi unu tenet
Synonyms e antonyms
préciu
/
cdh. dota
Idioms
csn:
fai sa dora a sa filla = fàghereli su netzessàriu, sos trastes pro si cojare; cantu est sa doda? = custa cosa cantu costat?, a cantu la sezis bendhindhe?
2.
onestade, tribàgliu e fratellàntzia pro lograre cunfortu sunt sas dodas ◊ ti at dadu in dode làgrimas, lutu, fàmine, orfania e marasu
Surnames and Proverbs
prb:
bellesa est mesu doda ◊ sa bona fama est una bona doda
Etymon
itl.
dota
Translations
French
dot
English
dowry
Spanish
dote
Italian
dòte
German
Mitgift,
Gabe.
doddorèdha , nf Definition unu de is tantos númenes de sa natura de s'ómine Synonyms e antonyms cozona, doddoredha, dòrrola, minca, pichiriola, pillica, pigliona, pisseta, pitzota Scientific Terminology crn.
dòe , bvrb Definition boghe de su verbu dare, sa prima sing. de s'ind. pres. = dao, dongu, dòngiu.
doènna , nf, nm: duena,
duenda,
duendu,
duengu,
duèngia,
duenna Definition
un'èssere de sa fantasia, pentzau a bortas coment'e malu, a bortas coment'e bonu; fintzes pantuma, persona làngia meda
Synonyms e antonyms
dinghellu,
fogliete,
mascatzu,
matzamurredhu,
mauredhu,
surtora
/
fada
Sentences
Castedhu de Susu est acabbau a logu de cogas e duendas ◊ is umbras si avolotant coment'e duendas malas ◊ mannai cantat che doenna ◊ no agatant sa zanna pro intrare e pregant sos duengos a lis dare azudu ◊ innòi no nci at fantàsimas e mancu duendas ◊ duenna malarita, tui mi bollis bociri!
2.
mi ndhe at furau su sentidu una duenda…
Etymon
spn.
Translations
French
gnome,
lutin
English
gnome,
elf,
devil
Spanish
gnomo,
duende
Italian
gnòmo,
follétto,
diàvolo
German
Kobold.
dófidu , pps, nm: dólfidu, dórfiu, dórfitu Definition de dòlere; cosa dolorosa, dolore Synonyms e antonyms dólidu, dórtziu, dóssiu, incréschidu Sentences ma mi est dófidu, mih, cussu corpu! ◊ a tie no ti at dófidu nudha de totu cussu dannu? ◊ li fint dórfitos sos chervedhos 2. aiat galu in ojos s'assuconu e in laras su rànchidu de su dófidu.
dòga dòa
dòga 1 , nf Synonyms e antonyms brunchile, cabitza, cavessa, crabistu, dogale, murrare Sentences a sos cadhos si ponet sa doga Etymon srd.
dogadórju , nm Definition logu inue si pòdere apartare, istare in aprigu, cuare Synonyms e antonyms acucadolzu, costoidorzu, cuadorzu, remunidorzu Sentences ant acatau sas béstias in dogadorjos tuposos e conchedhas suta de sas rocas Etymon srd.
dogàle , nm: ducale,
dugale,
dugali Definition
lobu de fune chi si ponet a su tzugu de is animales po dhos pigare; su lobu de sa fune de impicare; pagamentu grae; àteru? / pònniri a ccn. su dugali in su tzugu = leàrelu a fune, zúgherelu a cumandhu, leàrelu a bula
Synonyms e antonyms
brunchile,
cabitza,
cannoitu,
cavessa,
crabistu,
doga 1,
murrabi
/
pagamenta
Sentences
cadhu furianu, ducale cursu!
2.
su dugali est preparadu chi ti potzas impicari! ◊ li ant aparitzadu sa furca cun su dugale pro l'impicare
3.
una luche tesset prendhas chi ispóssiant e crompit milli dugales
Etymon
spn.
Translations
French
licou
English
halter
Spanish
dogal
Italian
capèstro
German
Strick,
Strang.
dogàna , nf: dugana Definition
ufíciu, servítziu de controllu e postu de làcana in passada inter un’istadu e s’àteru, in essia e in intrada (e deasi fintzes in portos e aeroportos), inue si controllat su tràficu de cosas e de gente; fintzes dàtziu po che bogare o intrare cosa a bèndhere
Synonyms e antonyms
cdh. duana
Sentences
s'incàrrigu in s'ofíssiu de sa dogana no dhi pragiat ◊ su casu fatitadu si mi cumpudat sa dogana est fàtzile chi mi lu secuestrent ◊ in s’Europa unida frontieras e dogana mai prus!
Etymon
ctl.
duana
Translations
French
douane
English
customs
Spanish
aduana
Italian
dogana
German
Zollamt,
Zollstelle.
doganiéri , nm Definition uficiale, guàrdia de una dogana Sentences a cudhos sos doganieris lis ant compidadu sos bagallos.
dogàre , vrb Definition
fàere sa doa; apartare o tròchere a una bandha, apartàresi in su sensu de essire a bandhidare; bogare, leare de dossu cosa bestia
Synonyms e antonyms
addoae
/
bogare,
essire,
frànghere
/
caciare
2.
dògadi a intro de su pinnetu! ◊ oh raju, custas bacas sàrtiant su muru e benint chin nois: a ube nos dogamus?! ◊ mi dia cherrer dogare allargu, ma comente l'apo a pòdere fàchere?! ◊ candho lu tocat si ndhe dogat innedha tremèndhesi che canna ◊ dogachela, cussa cosa, ca no mi serbit!
3.
a su puntu chi semus, abbarrare in domo o a mi dogare est su matessi: sa zustíssia mi chircat
4.
s'ischitzinavat pro si che dogare su nive dae supra ◊ si at dogau sa tzinta ◊ sa poesia ti ndhe dogat sa pena dae su coro ◊ sa dotrina de ogn'idea mala doganne ch'est s'acisu a sos beranos! (P.Pittalis)
Etymon
srd.
Translations
French
prendre la fuite
English
to sidestep,
to go into hiding
Spanish
apartarse,
huir,
eliminar
Italian
scansarsi,
darsi alla latitanza,
eliminare
German
ausweichen,
flüchtig werden.
dogàu , pps, agt Definition de dogare; nau de ccn., chi est essiu a bandhidare Synonyms e antonyms foressidu Sentences sas frusiadas de su bentu iscudiant airadas a costas de sa ladina ube fit dogau 2. addenote e addedie che ómine dogau isto pessandhe ◊ fit dogau dae una paja de annos ma mancu isse ischiat proite si fit fatu bandhiu ◊ fit zente dogada sa chi trabicabat inibe.
dóghi dòagi
doghidafàtu! , iscl Definition genia de frastimu: sa mama chi dh'at fatu! Synonyms e antonyms cavunnàsciu! Etymon srd.
dógi dòagi
dògia , nf, nm: doza, dozu Definition genia de dolore forte / èssere a dozos = a dolores Synonyms e antonyms dólima, dolore Sentences intendhiat dozas a sa cossa, a ube l'aiat aggarradu un'àbbile ◊ como comintzant sas dozas de sa betzesa! ◊ sos ocros sunt gàrrigos de doza chi nche ghissat a foras Scientific Terminology mld Etymon ltn. dolium.