Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

faciòni 1 , nm: fatzone, fatzoni Definition genia de bobboi niedhudu chi ponet mescamente a sa fae e a su pisucre chistios sicaos, coment’e cussu chi ponet a su trigu (ma custu est meda prus piticu e longhitu, cosa chi su fatzone est tundhatzu e portat alas puru, bolat) Synonyms e antonyms pedruvà, perdubisedhu, stevedau Sentences sa gintília tocat a dha prugai, no dhoi siat facioni ◊ su pisedhu portàt facioni e dèu dhu grisai ◊ teneus fà e fà papaus, ca s'acabbat de preni de facioni! Scientific Terminology crp, laria pisorum Translations French charançon English weevil Spanish gorgojo Italian tónchio German Samenkäfer, Bohnenkäfer.

faciòra , avb: (fa-ci-o-ra) Definition faci a ora (de + númeru) = a oras de… Sentences dhus ant bistus calendindi faciora de is dexi ◊ faciora de mesudí e mesu est totu acabbau.

faciòua faciòba

faciúdu , agt: fatzudu, fatzutu Definition nau de ccn., chi portat face manna, chi est ifaciu, no sentit bregúngia Synonyms e antonyms assudu, atzilosu, carimannu, facidostu, facimannu, ifaciu | ctr. bergungiosu, cocode, gavardu Sentences prontu de paràulas e fatzutu, chene meta si pistichinzare li rispondhet ◊ no che at àtera faciuda chi ti potat superare, essindhe a ziru… nuda! ◊ faciudu irbirgonzadu! ◊ su faciudu campat Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French dévergondé, effronté English insolent Spanish insolente, descarado Italian spudorato, sfacciato, strafottènte German frech.

fàcu , nm Definition bacu, tretu, iscàmpiu, in su logu Sentences at sartu mannu, inue su masone sonat sonazos che música in festa, facos ricos de foresta d'élighe, de ghidhostre e de lidone (P.Marotto)◊ ajó, movi e fai tretu: ogu abbillu cun fémmina avatu, una gruta, unu tuvu, unu facu est aspetendi ◊ pariat de bídere in s'aera su primu facu giaru: ma cussa lughe pro nois est istada una chimera ◊ aranti miu dhui at unu bellu facu de territóriu totu prenu a trigu (U.Annis) 2. s'últimu facu de sole intébiat ancora sa fundhuruza de s'ànima ◊ est sero: sas umbras cuant s'últimu facu de sole ◊ fint sos últimos facos solianos de s'atunzu 3. giughendhe sos pisedhos a manu apare, avantzendhe a facu a facu, sa fada incomintzeit a si asciare in bolu.

facultàde, facultàdi , nf Definition capacidade, in su sensu de possibbilidade, de fàere calecuna cosa, fintzes in su sensu de èssere bonos a fàere unu trebballu, unu mestieri; in is universidades, ispartzidura segundhu sa genia de istúdios chi si contivígiant Sentences cussa no giàt peruna facultade a sa nura! ◊ aite no imparas una facultade a manera de ti trabagliare unu bículu de pane? ◊ de totu sas facultades de su mundhu no bi ndh'at che una chi mi aggradat! Surnames and Proverbs prb: chie at facultade no cubit su pane Etymon spn. Translations French faculté, possibilité English faculty Spanish facultad Italian facoltà German Fähigkeit, Befugnis, Fakultät.

facússa , nf Definition genia de birdura a bisura de cugúmene (fintzes sa fògia), ma est longa meda, totu trota e unu pagu piluda, a corgiolu arrasposu, de colore birde craru ma ingespiau a tiras longas, bona a papare Scientific Terminology rbzc, Cucumis melo ssp. melo var. flexuosus Etymon rbb.m faqqus. Translations English Armenian cucumber Spanish alficoz, pepino serpiente

fàda , nf Definition genia de èssere de sa fantasia, piticu e pentzau che una fémina bella e delicada chi faet coment'e meràculos, cosas ispantosas; dhu narant po fémina galana meda, chi incantat de cantu praghet Synonyms e antonyms giana Idioms csn: andhare che a sa fada = andai bèni meda, praxi, istai bèni, de sa mellus manera; zúghere o àere manos de fada = èssere de manos bonas meda, portai manus bellas meda a fai trabballu, de grandu capassidadi; pèrcia de fadas = domus de gianas, bóidos fatos in sas rocas, in s'antigóriu, pro bi pònnere sos mortos Sentences fint tantu bellas chi pariant fadas ◊ bi fint sas fadas chi pariant ànghelos ◊ cale divina bellesa, sos ojos tuos de fada! (A.Piu)◊ drommi puru in sa glória de sos mannos, o cantore chi allatadu l'ant sas fadas! (G.Ruju) 2. cussas tintas chi si ponet in cara li andhant chei sa fada! (G.Ruju)◊ cussu bistire ti andhat che a sa fada!◊ su late mi andhat che fada ◊ si tucamus umpare andhat che a sa fada! Etymon ltn. fata Translations French fée English fairy Spanish hada Italian fata German Fee, Schönheit.

fàda 1 , nf Definition genia de bobboi longu chi assimbígiat unu pagu a su pibitziri, ma portat is alas (bàtoro) fines fines, sa conca prus pitica e a triàngulu, is cambas de ananti (acanta a sa conca) a serronedhu e apodhat sa bussa de is oos a is pedras: sa fémina, apustis impringiada, si che papat su mascu Synonyms e antonyms arrenza 1, bocigani, bociguadhus, mutzamanu, priorissa, segabódhighes, segadidus 1, segalàdiri, serramanu Scientific Terminology crp, mantis religiosa, geomantis larvoides, empusa egena, iris oratoria, ameles abjecta.

fàda 2 , nf, nm: fadu Definition cosa chi no benit o no dipendhet de sa volontade umana, chi no si podet ischire e podet èssere bona o mala; sa volontade de Deus Synonyms e antonyms afaru, aura, deltinu, ostinu, praneta, solte Idioms csn: èssere a su fadu ’e Deu = acomenti Deus bollit; a fadu ’e nemmos = acomenti bollit andai, andai de passei suu Sentences una betzita tzega, palpat sa roca ue, tremendu fadu, s'amore sou s'est cambiadu in pedra ◊ ma si a su fadu mai nisciunu si podet frànghere, si ancora devo piànghere, tet èssere iscritu gai! (Grolle)◊ sorte apas e fada! ◊ a tie, coro meu, Deus ti diat fadu! ◊ est díciu antigu e de su mundhu fadu: - Chie narat su giustu est odiadu! ◊ ah ita fadu chi nos at giutu a nos iscollare! ◊ no at tentu ne dícia e ne fada ◊ ite mala fada, maridu meu: ti at mortu zente mala! ◊ sa fada l'at posta Deu Etymon ltn. fatum, (pl. fata) Translations French destin English fate Spanish hado, destino Italian fato, destino German Schicksal.

fadadòre , agt Definition chi incantat, chi faet incantare Synonyms e antonyms incanteri, melindreri Sentences fint oras fadadoras, totu gosu e sentza rughe Translations French enchanteur English enchanting, enchanter Spanish encantador Italian incantatóre German bezaubernd.

fadàdu , pps, agt, nm: fadau Definition de fadare, fadai; chi est tocau de su fadu, de is fadas, chi est fortunau, ma fintzes su contràriu, chi istat male meda, chi est istrupiau, guastu Synonyms e antonyms afoltunadu / malassortadu / casticatu, isente Idioms csn: istare (de una cosa), andhare che fadadu = bèni meda, che a sa fada; àere manos fadadas = de fadas, bonas meda, àbbiles faghindhe faina 2. su bonete t'istat che fadadu ◊ mi est vénnidu che fadadu ◊ sunt gai bene fatas e nodias e atraentes che cosa fadada (G.Contieri) 3. bator majarzos istipendhiados, imbriagados chi los zughet s'ira, ant fatu s'ifumentu a sos fadados! ◊ ma aite si poniat cun cudhu fadadu, male ca est! Etymon srd. Translations French enchanté, magique English bewitched Spanish hadado, bienhadado, malhadado Italian fatato German verzaubert.

fadài , vrb: afadai, fadare, fatai Definition incantare, coment'e acapiare o pigare a unu cun sa fortza de is fadas, cun su fadu; fintzes giare bonu fadu, fortuna Synonyms e antonyms acogai | ctr. ifadare 1 Sentences deo la fado chi, nada sa peràula, siat fata chena bi pònnere manu issa ◊ sas fadas ant bidu una bella pupia e la cheriant fadare ◊ deo la fado chi siet sa prus bella de sa bidha ◊ una fada l'aiat fadada pro li essire prendhas dae pilos candho s'ispizaiat 2. diciosu a chie Deus at fadadu!

fadaínu , agt, nm Definition nau de fedu, chi o chie est de totuna bentre, de su matessi fedu naschiu impare Synonyms e antonyms cróbinu, cropàgliu Etymon srd.

fadàre fadài

fadàu fadàdu

fadàza , nf Definition un'èssere malu, fatu a pentzamentu, chi allupat is criaduras dormias. Scientific Terminology fnt.

fadhàriu , nm Definition su si crèdere o bantare meda po su chi si tenet de errichesa, una genia de ibbarione, dillíriu, de ideas fadhias.

fadhibòes , nm Definition ccn. istramu meda chi no connoschet mancu is boes cosa sua, chi faet tropu ibbàllios Etymon srd.

fadhichía , nf Synonyms e antonyms fadhina, fadhoca.