fadiòri , nm Definition
immarritzone, pelea, matana
Synonyms e antonyms
cansesa,
istrachesa,
istrachidúghine,
istrachiore
Sentences
su fadiori fait dromí asuba de is pedras puru! ◊ in su trenu de su fadiori at a bandai chini trabballat meda, coment'e is mamas ◊ su fadiori dhi allétiat is cambas ◊ babbu tú contóniat de su sartu cun su fadiori a codhu!
2.
unu burrichedhu càrrigu de téula nci fut arrutu a frúmini e su meri, cun tanti fadiori, ndi dh’at tirau
Etymon
srd
Translations
French
fatigue
English
weariness
Spanish
reventón
Italian
affaticaménto
German
Strapaze.
fadiósu fadigósu 1
fadíu , nm Definition langesa manna, fintzes mancamentu de cosa Synonyms e antonyms fàdicu.
fàdiu fàdicu
fadósu , agt Definition
chi tenet fadu, sorte, fortuna; a logos fintzes àbbile, trassosu, malu
Synonyms e antonyms
addiciadu,
afoltunadu,
assortadu,
auradu,
diciosu,
iscofadu
/
furone
| ctr.
ifoltunadu
Sentences
ca ndhe teniat ódiu, si ficheit in conca s'idea de l'apostare a fusile e de fagher sa festa a su fadosu (Prantaferru)◊ chi siat líbberu de dogni male e fadosu!
2.
tanti fusti fadosu, cudha dí, ligendi sa litra!…◊ arroba su tempus chi dhui fua dèu no nd’iat mancau ni de su schivu e ni de su fadosu
Etymon
srd.
Translations
French
qui a de la chance
English
lucky
Spanish
afortunado,
dichoso
Italian
fortunato
German
glücklich.
fadràssu , nm: faldassu,
fardassu,
fradassu,
fratassu,
fratatzu Definition
aina de is maistos de muru po allisare e istirare s'ischedradura frisca, candho funt faendhodha: est un'orrugu de tàula fatu a manera de dhu pòdere pigare bene a una manu e serbit fintzes po dhue pònnere ccn. palitada de impastu, ischedrandho
Scientific Terminology
ans
Etymon
itl.
fratasso
Translations
French
taloche (techn.)
English
float
Spanish
fratás
Italian
frattazzo
German
Reibebrett.
fàdre , nm: farde,
fardi,
frade,
fradi,
frai,
frari,
frate Definition
chie est fígiu de sa matessi mama e/o de su matessi babbu de un'àteru (o àtera), de sa matessi carre (e deosi si narat fintzes chentza agt. possessivu candho si foedhat in 1ˆ pers., comente si faet naendho babbu, mamma); chie s'istimat forte / min. fradaredhu, fradichedhu, fradigedhu; a logos narant fadre
Synonyms e antonyms
carrale
Idioms
csn:
frades de perra, frades de una bentre = cróbinos, fizos de sa matessi mama nàschidos paris; f. concóinu = conchivinu, frade de unu letu, de unu lados, nàschidu de sa matessi mama e diferente babbu o de su matessi babbu e diferente mama; f. de tita = chi at sutu de sa matessi mama de un'àteru chentza li èssere fizu; frades de capa = cunfrades de una cunfraria; èssere che frades = istimaisí, èssiri amigus meda; Frades Lenos (Longos, Masedos)= su sonnu, Mariànghela, Peilébiu; Is Seti Fradis = sas sete puntas prus artas de sos montes de sa Sardinna sud-orientale, (faedhendhe de istedhos) sa Mandra Cràbina, itl. Gran carro o Òrsa maggiore (su primu istedhu, su de punta, si narat "truvadore")
Sentences
is istimentos de is frades o sorres prus mannos dhos lassant a is prus pitios ◊ in domo bi fint Zuanne frade, Bantine frade tou, Bachis Ruju e Boredhu su frade ◊ cussos duos si assemizant ca sunt frades ◊ frai tuu fiat giai iscatulau, a fai totu custus testamentus! (A.Garau)◊ su frade de Maria fut intrau e furint alleghetandho ◊ cussu est fradi miu mannu ◊ candu fradi at incumentzau a isparai, in cassa, su callelledhu miu s'est fuiu!
2.
frade ti est su niedhu, su ruju, su biancu, su grogu ◊ ti est frade su faedhu serenu caru e francu subr'a dogni colore e dogni zente (I.Virdis)◊ ainnanti essint is frades de capa faendho sa crufessone
3.
su pitzinnu si lu sunt inghiriendhe Frades Lenos…
Scientific Terminology
ptl
Etymon
ltn.
frate(m)
Translations
French
frère
English
brother
Spanish
hermano
Italian
fratèllo
German
Bruder,
Genosse.
fadrèta , nf: faldeta,
faldita,
fallita,
fardeta,
fardita,
foldeta,
fordeta Definition
parte de unu bestimentu, sa chi si ponet sa fémina pendhe pendhe ananti acapiada in chintzu (ma fintzes orrugu de orrobba chi si acàpiat pendhe pendhe in bentre a su mascu po no impringiare is brebès fora de tempus); a logos est sa gunnedha (e a su deventale/fardita dhi narant pannu de nanti)
Synonyms e antonyms
antaledha,
àntela,
davantabi,
falda,
fantallicu,
fascadòrgia,
frandha,
panneananti,
saúciu
/
bardeta,
munnedha
Sentences
portant sa fordeta longa a pei e su giponedhu totu afrochitau ◊ cussas fardetas de nundenti cuant is carronis puru ◊ is iscolanus fiant a fardeta arrúbia ◊ zughiat sa munnedha longa, sa fallita de chintu e de conca
2.
a mamma sa pardina dhi at arregalau una fardeta longa e unu fentallicu ◊ su fentallicu cuat s'abertura de sa fardeta
Scientific Terminology
bst
Etymon
ctl., spn.
faldeta
Translations
French
tablier
English
apron
Spanish
delantal (m)
Italian
grembiule
German
Schürze.
fàdu fàda 2
faduíle , agt, nm Definition chi o chie dhi praghet a istare sèmpere a chistionu, alleghetandho, foedhandho de cosas mancari de pagu importu Synonyms e antonyms badulosu, ciaciareri, ciaciarone, crastuleri Scientific Terminology ntl.
fadumàdu , agt Synonyms e antonyms
agiagarau,
assucariau,
salarzadu
Sentences
est andhendhe a passu fadumadu
Translations
French
haletant,
agité
English
gasping,
agitated
Spanish
jadeante
Italian
affannóso,
concitato
German
keuchend,
erregt.
fàe fà
fàe 1 , nf Definition
pan'e fogu, genia de essidura, chi faet a guronedhu tostau, orrúbiu, e a iscrafíngiu, in sa carre
Scientific Terminology
mld
Translations
French
érythème
English
erythema
Spanish
eritema
Italian
eritèma
German
Erythem,
Hautrötung.
fàe 2, fàede fàchere
faedhàda , nf: foedhada Definition
su foedhare; manera de foedhare, de cunsiderare is cosas; su foedhare o limba po comente si distinghet de unu logu a s'àteru in calecunu piessignu
Synonyms e antonyms
arrejonada,
chistionada,
parlata
/
allecatu
2.
arratza de faedhadas, sas tuas: aite mi rispondhes gai?!
Etymon
srd.
Translations
French
parler,
patois
English
speaking
Spanish
habla
Italian
parlata
German
Sprechweise,
Redeweise.
faedhadòre , agt Definition chi foedhat, chi tenet sa capacidade de foedhare, chi ischit foedhare Etymon srd.
faedhàdu , pps, agt: favedhau Definition de faedhare, favedhare; chi foedhat bene, cunsiderandho totu / ómine bene f., male f. = ómini chi fuedhat bèni, mali, educau, maleducau; àere una cosa o a ccn. faedhadu = aparagulau, chircadu (e cun impegnu o promissa de sa persona cricada) Synonyms e antonyms arrejonatu, chistionau 2. mancari educados e bene faedhados, aiant postu in búliu sa mente de cudha fémina ◊ cussos sunt limbudos, ma bene faedhados.
faedhadúra , nf Definition su foedhare, pruschetotu sa manera de foedhare (fintzes in su sensu de su manígiu de sa limba) Synonyms e antonyms faedhada, limba Sentences in custa parti de su libbru contat cali est sa faedhadura sarda Etymon srd.
faedhaméntu , nm Definition su istare foedhandho, fintzes chentza nàrrere cosas de giudu Synonyms e antonyms faedhada Etymon srd.
faedhàre , vrb, nm: favedhare,
foedhae,
foedhai,
foedhare,
fuedhai,
fuedhari Definition
tènnere sa capacidade de nàrrere, manigiare una limba a boghe po nàrrere calecuna cosa mescamente s'unu cun s'àteru; nau de cosa bella meda, chi est ispantosa, faet meravíglia / faedhu su chi ti apo nau! = fàghelu su chi ti apo nadu!
Synonyms e antonyms
allecare,
arragionare,
chistionai,
cuntrastare,
nàrrere
/
faedhonzu,
limbàgiu
| ctr.
ammudai 1,
cagliare,
citire
Idioms
csn:
faedhàresi cun unu = saludàresi; no si faedhare cun ccn. = èssere a primma; faedharesindhe, de una cosa = fuedhai de ccn. chistioni, cun ccn., chistionaisí; fuedhai a iscarada = faedhare chentza rispetu; faedhare a unu = chistionaidhu circhendi de dhu cumbínciri, pedendidhi ccn. cosa; faedhare cun d-unu, cun ccn. = istai a chistionu s'unu cun s'àteru; faedhare a unu, una cosa = circai a unu, circai una cosa, aperaulare, itl. prenotare; faedhare male, bene = fuedhai, arrispúndiri a fuedhus malus, nàrriri mali, fuedhai cun arrispetu, cun tinu, isciri chistionai; faedhare in suspu = fuedhai in cobertantza, de cumprèndiri isceti chini iscít sa chistioni, imperendi unu fuedhu pro un'àteru; faedhare a limba lada = fuedhai sentza de nàrriri bèni is fuedhus, acomenti fait s'imbriagu o chini est perdendi is sensus; fuedhai a iscusi = faedhare a s'iscúsia, abbellu, chi azummai mancu s'intendhet si no parendhe s'origra acurtzu; faedhare candho píssiat sa pudha = mai; faedhare a dortu e a rugadis = fuedhai a brétiu, sentza de critériu, sentza de arrexonai
Sentences
no ti foedho de sos primos annos, candho fia pastoredhu ◊ faedhet donzunu comente ischit, in logu nostru che in aterue ◊ de is figuras chi pintas si nd'eus a fuedhai ◊ apo a essire a foedhare, a nàrrere "Ite bella criatura: ditzosu a chie l'at a incapare!"◊ su mastru nos proibbeit de faedhare sa limba nostra ◊ de cantu est birgonzosu mancu faedhat: si parat mudu, petzi ti abbàidat ◊ Giuanni Batista at foedhau no cun sa boxi isceti ma cun su sànguini suu!
2.
portu unu giogu ch'istat fuedhendi! ◊ càstia ita cosa bella: parit ca fuedhat! ◊ mamma fariat is cocòis pintaus a sarreta cun símbula de trigu: pariat ca fuedhànt!
3.
iant incumentzau a chistionai in fuedharis istràngius ◊ no si cumprendiat de aundi funta ni de su bestiri e ni de su fuedhari ◊ sa língua de mamma est unu fuedhai de su coru chi intrat ne is venas e àrtziat s'ànima a celu!
4.
cheret faedhadu a calicunu si nos podiat azuare ◊ si as bisonzu de lu faedhare no istes a ora a ora ◊ cheret faedhadu unu tratore pro nos arare cussa terra ◊ ndhe depo batire sos durches chi aia faedhadu dae gianteris
5.
cun cussos no nos faedhamus ca semus in malas ◊ za sunt parentes, e custrintos puru, ma no si faedhant! ◊ si sunt agatados a costazu apare in crésia e si sunt faedhados
6.
si li faedhas male si annicat ◊ de isse ndhe faedhant bene totugantos ◊ innantis ndhe faedhat male, de sa zente, e posca lis faghet su bellu in cara
Surnames and Proverbs
prb:
su fuedhai meda fait sa dí pitia ◊ de su tantu faedhare ndhe sutzedint sos errores ◊ limba chi no faedhat a corcorija si faghet
Etymon
ltn.
fabellare
Translations
French
parler,
adresser la parole
English
to speak
Spanish
hablar
Italian
parlare,
dialogare,
rivòlgere la paròla a qlc
German
anreden (a,
cun = Akk.),
sprechen (cun = mit + Dat.),
zusprechen.