prillíssu , nm Definition chistionu, su istare foedhandho fintzes chentza cabu, cricandho contos de s'unu e de s'àteru, alleghetandho Synonyms e antonyms arralla, bàdula, càdara, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lúlluru, paraleta Sentences custu no est prillissu: est sa beridadi! (F.Bayre) Etymon srd.
prillóciu , nm Definition filicitus, pendhiligiones, is filighedhos de s'orrobba isconciandhosiche in is oros Synonyms e antonyms bulza, gúrgia Sentences segandi totus is prillòcius de cuss'arrobba! (S.D'Arco)
prilocía pilurtzía
prilutzíu , agt Definition chi portat pilighedhu, coment'e pilu Synonyms e antonyms pilosu 1, piludu, pilurtzu Sentences cussa est una genia de erba prilutzia.
príma , nf: primma Definition
su s'intristare e su no si foedhare s'unu cun s'àteru po un'ofesa, candho duos funt in malas, a iscórriu / leàresi a unu a primma = fai a ccn. calincuna cosa chi dhi dispraxit de si ofèndiri, de istai a primma
Synonyms e antonyms
annógiu,
arrealia,
corcone,
corrumàciu
Sentences
cun sos bighinos semus a primma, los tenimus a primma ◊ si seis a prima contras de calincunu, perdonai! (Ev)◊ pro custu no ti tenzo prima: ischis chi so de coru tropu bonu (A.Casula)◊ o pipia, no ti potzu biri in prima! ◊ no mi leo a primma a cudhu pro fàghere unu piaghere a tie! ◊ is babbus funt in prima poita ca ant certau, ma is fillus si saludant e giogant impari
Translations
French
courroux,
bouderie
English
anger,
sullen expression
Spanish
resentimiento,
enfado
Italian
corrùccio,
bróncio
German
Ärger,
Groll.
príma 1 , avb, prep: primma 1,
primmu 1,
primu 1,
primus Definition
ora o tempus innanti
Synonyms e antonyms
innanti,
premaria
| ctr.
acoa,
apustis,
posca
Idioms
csn:
prima meu, tou, sou, e gai, prima de a mie, de a tie, de isse = innanti meu, innanti tou, sou; èssere a chie faghet prima = fai a chini si acudit; a tota prima = a sas primas, su primu tempus, sas primas bortas; a primu = innantis; sa dí primu = sa die innantis
Sentences
a Pasca, cun sas préigas de sos seros primmu, si ammentat sa passione de Gesugristu ◊ apo cufessadu po no torrare a sa vida de primu ◊ cussu faghet prima a corpare chi no a li nàrrere sa cosa, a su pisedhu ◊ babbu e mamma funta torraus duas personas coment'e prima ◊ as a istai mellus de prima ◊ seu arribbau prima dèu ◊ su chi faedhat a primmu faghet sa cosa ◊ est torrau che primmu ◊ sa piciochedha est torrada sana comenti fut primus ◊ fia minoredhu candho a primmu mi ant batidu a innoghe
2.
primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ nois faghimus prima de a tie ◊ as connotu s'iscritura piús de vint'annos prima meu ◊ no ti che andhes prima de s'ora! ◊ issa si fut morta prima mera de issu ◊ un'ora primmu de iscurigare ◊ mai fit arrivida gai chito primu de tandho ◊ no ti l'apo nadu primmu de como ◊ move primmu chi ti che passet s'istajone! ◊ sa zente ch'est partida primu tou ◊ primu tuu est benida un'àtera picioca ◊ s'arveghe si ndh'est abbizada primu nostru de su tempus ◊ cudhus fiant arribbaus primu nostu a s'avantzamentu
3.
a tota prima, no ndhe cherfeit s'intesa
Etymon
ltn.
prima
Translations
French
avant
English
before
Spanish
antes
Italian
prima
German
vorher,
früher,
zuvor,
erst,
zuerst.
primadiàrzu , agt Definition nau de frutu, de cosa prantada, chi benit o lompet premediu, chi est cabudàrgiu Synonyms e antonyms cabidianu, cabidraxu, premediu | ctr. redadiu, trigadinu Etymon srd.
primadíu premedíu
primài pirmàre
primajòla , nf: primarjola,
primatzola Definition
fémina (o fintzes animale fémina) chi at fatu su primu fedu
Synonyms e antonyms
ttrs. primadògia
Sentences
a cantas primatzolas ndh'apo dadu de cussas ervas de late!…
Etymon
itl.
primaiola
Translations
French
primipare
English
primipara
Spanish
primípara,
primeriza
Italian
primìpara
German
Erstgebärende.
primàlzu , agt: primàrgiu,
primarju,
primarzu,
primaxu Definition
chi est su primu, chi est de importu prus mannu
Synonyms e antonyms
firmarzu,
primmu
| ctr.
postreru,
últimu
Idioms
csn:
late p. = carrisàbida, primu late, una ràndhula manna apalas de s'istògomo; sa die primarja = die de festa, in beranu, a sa torrada de sos pastores dae sas pasturas de ierru; ghermanu primarju = manu primarzu, fradile de segundhu gradu; fémina primarza, sementusa primaxa = primajola, chi at tentu fedu sa prima borta; iscolas primarzas = sas iscolas elementares; a primarzu = a primus, me is primus tempus; missa primarza = sa prima missa, sa chi si narat prus chito
Sentences
su de ischire medire sa peràula est una virtude primalza ◊ at semenadu su trigu in bedustu primalzu ◊ intro de una die unu puzone primarju podet fraigare bàtoro rejas longas chei sa manu
Etymon
ltn.
primarius
Translations
French
primaire,
le premier
English
primary
Spanish
primario,
fundamental
Italian
primàrio
German
primär.
primàre pirmàre
primaréngu , agt Synonyms e antonyms cabidraxu, premediu / cdh primarincu.
primàrgiu primàlzu
primaría premaría
primaríu premedíu
primàriu , nm, agt Definition prus che àteru foedhandho de ispidales, su dutore de gradu prus artu postu a su cumandhu de unu repartu; chi est de importu mannu / matérias primàrias = materiales chi faghet a triballare in indústria pro ndhe fàghere àteros produtos (es. minerales) Sentences auguraus chi custu bravu pitzocu diventet unu grandu chirurgu e famosu primàriu.
primarjòla primajòla
primàrju, primàrzu primàlzu
primassía , nf: primatzia Definition
su èssere primu de calidades e de importu; fintzes sa càrriga o dignidade de sa prima autoridade (mescamente píscamu)
Sentences
bois chi tenides sa primassia dezis èssere iscultadu!
Translations
French
supériorité
English
superiority
Spanish
primacía,
supremacía
Italian
superiorità
German
Überlegenheit.