prillíssu , nm Definitzione chistionu, su istare foedhandho fintzes chentza cabu, cricandho contos de s'unu e de s'àteru, alleghetandho Sinònimos e contràrios arralla, bàdula, càdara, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lúlluru, paraleta Frases custu no est prillissu: est sa beridadi! (F.Bayre) Ètimu srd.
prillóciu , nm Definitzione filicitus, pendhiligiones, is filighedhos de s'orrobba isconciandhosiche in is oros Sinònimos e contràrios bulza, gúrgia Frases segandi totus is prillòcius de cuss'arrobba! (S.D'Arco)
prilocía pilurtzía
prilutzíu , agt Definitzione chi portat pilighedhu, coment'e pilu Sinònimos e contràrios pilosu 1, piludu, pilurtzu Frases cussa est una genia de erba prilutzia.
príma , nf: primma Definitzione
su s'intristare e su no si foedhare s'unu cun s'àteru po un'ofesa, candho duos funt in malas, a iscórriu / leàresi a unu a primma = fai a ccn. calincuna cosa chi dhi dispraxit de si ofèndiri, de istai a primma
Sinònimos e contràrios
annógiu,
arrealia,
corcone,
corrumàciu
Frases
cun sos bighinos semus a primma, los tenimus a primma ◊ si seis a prima contras de calincunu, perdonai! (Ev)◊ pro custu no ti tenzo prima: ischis chi so de coru tropu bonu (A.Casula)◊ o pipia, no ti potzu biri in prima! ◊ no mi leo a primma a cudhu pro fàghere unu piaghere a tie! ◊ is babbus funt in prima poita ca ant certau, ma is fillus si saludant e giogant impari
Tradutziones
Frantzesu
courroux,
bouderie
Ingresu
anger,
sullen expression
Ispagnolu
resentimiento,
enfado
Italianu
corrùccio,
bróncio
Tedescu
Ärger,
Groll.
príma 1 , avb, prep: primma 1,
primmu 1,
primu 1,
primus Definitzione
ora o tempus innanti
Sinònimos e contràrios
innanti,
premaria
| ctr.
acoa,
apustis,
posca
Maneras de nàrrere
csn:
prima meu, tou, sou, e gai, prima de a mie, de a tie, de isse = innanti meu, innanti tou, sou; èssere a chie faghet prima = fai a chini si acudit; a tota prima = a sas primas, su primu tempus, sas primas bortas; a primu = innantis; sa dí primu = sa die innantis
Frases
a Pasca, cun sas préigas de sos seros primmu, si ammentat sa passione de Gesugristu ◊ apo cufessadu po no torrare a sa vida de primu ◊ cussu faghet prima a corpare chi no a li nàrrere sa cosa, a su pisedhu ◊ babbu e mamma funta torraus duas personas coment'e prima ◊ as a istai mellus de prima ◊ seu arribbau prima dèu ◊ su chi faedhat a primmu faghet sa cosa ◊ est torrau che primmu ◊ sa piciochedha est torrada sana comenti fut primus ◊ fia minoredhu candho a primmu mi ant batidu a innoghe
2.
primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ nois faghimus prima de a tie ◊ as connotu s'iscritura piús de vint'annos prima meu ◊ no ti che andhes prima de s'ora! ◊ issa si fut morta prima mera de issu ◊ un'ora primmu de iscurigare ◊ mai fit arrivida gai chito primu de tandho ◊ no ti l'apo nadu primmu de como ◊ move primmu chi ti che passet s'istajone! ◊ sa zente ch'est partida primu tou ◊ primu tuu est benida un'àtera picioca ◊ s'arveghe si ndh'est abbizada primu nostru de su tempus ◊ cudhus fiant arribbaus primu nostu a s'avantzamentu
3.
a tota prima, no ndhe cherfeit s'intesa
Ètimu
ltn.
prima
Tradutziones
Frantzesu
avant
Ingresu
before
Ispagnolu
antes
Italianu
prima
Tedescu
vorher,
früher,
zuvor,
erst,
zuerst.
primadiàrzu , agt Definitzione nau de frutu, de cosa prantada, chi benit o lompet premediu, chi est cabudàrgiu Sinònimos e contràrios cabidianu, cabidraxu, premediu | ctr. redadiu, trigadinu Ètimu srd.
primadíu premedíu
primài pirmàre
primajòla , nf: primarjola,
primatzola Definitzione
fémina (o fintzes animale fémina) chi at fatu su primu fedu
Sinònimos e contràrios
ttrs. primadògia
Frases
a cantas primatzolas ndh'apo dadu de cussas ervas de late!…
Ètimu
itl.
primaiola
Tradutziones
Frantzesu
primipare
Ingresu
primipara
Ispagnolu
primípara,
primeriza
Italianu
primìpara
Tedescu
Erstgebärende.
primàlzu , agt: primàrgiu,
primarju,
primarzu,
primaxu Definitzione
chi est su primu, chi est de importu prus mannu
Sinònimos e contràrios
firmarzu,
primmu
| ctr.
postreru,
últimu
Maneras de nàrrere
csn:
late p. = carrisàbida, primu late, una ràndhula manna apalas de s'istògomo; sa die primarja = die de festa, in beranu, a sa torrada de sos pastores dae sas pasturas de ierru; ghermanu primarju = manu primarzu, fradile de segundhu gradu; fémina primarza, sementusa primaxa = primajola, chi at tentu fedu sa prima borta; iscolas primarzas = sas iscolas elementares; a primarzu = a primus, me is primus tempus; missa primarza = sa prima missa, sa chi si narat prus chito
Frases
su de ischire medire sa peràula est una virtude primalza ◊ at semenadu su trigu in bedustu primalzu ◊ intro de una die unu puzone primarju podet fraigare bàtoro rejas longas chei sa manu
Ètimu
ltn.
primarius
Tradutziones
Frantzesu
primaire,
le premier
Ingresu
primary
Ispagnolu
primario,
fundamental
Italianu
primàrio
Tedescu
primär.
primàre pirmàre
primaréngu , agt Sinònimos e contràrios cabidraxu, premediu / cdh primarincu.
primàrgiu primàlzu
primaría premaría
primaríu premedíu
primàriu , nm, agt Definitzione prus che àteru foedhandho de ispidales, su dutore de gradu prus artu postu a su cumandhu de unu repartu; chi est de importu mannu / matérias primàrias = materiales chi faghet a triballare in indústria pro ndhe fàghere àteros produtos (es. minerales) Frases auguraus chi custu bravu pitzocu diventet unu grandu chirurgu e famosu primàriu.
primarjòla primajòla
primàrju, primàrzu primàlzu
primassía , nf: primatzia Definitzione
su èssere primu de calidades e de importu; fintzes sa càrriga o dignidade de sa prima autoridade (mescamente píscamu)
Frases
bois chi tenides sa primassia dezis èssere iscultadu!
Tradutziones
Frantzesu
supériorité
Ingresu
superiority
Ispagnolu
primacía,
supremacía
Italianu
superiorità
Tedescu
Überlegenheit.