prillíssu , nm Definizione chistionu, su istare foedhandho fintzes chentza cabu, cricandho contos de s'unu e de s'àteru, alleghetandho Sinonimi e contrari arralla, bàdula, càdara, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lúlluru, paraleta Frasi custu no est prillissu: est sa beridadi! (F.Bayre) Etimo srd.
prillóciu , nm Definizione filicitus, pendhiligiones, is filighedhos de s'orrobba isconciandhosiche in is oros Sinonimi e contrari bulza, gúrgia Frasi segandi totus is prillòcius de cuss'arrobba! (S.D'Arco)
prilocía pilurtzía
prilutzíu , agt Definizione chi portat pilighedhu, coment'e pilu Sinonimi e contrari pilosu 1, piludu, pilurtzu Frasi cussa est una genia de erba prilutzia.
príma , nf: primma Definizione
su s'intristare e su no si foedhare s'unu cun s'àteru po un'ofesa, candho duos funt in malas, a iscórriu / leàresi a unu a primma = fai a ccn. calincuna cosa chi dhi dispraxit de si ofèndiri, de istai a primma
Sinonimi e contrari
annógiu,
arrealia,
corcone,
corrumàciu
Frasi
cun sos bighinos semus a primma, los tenimus a primma ◊ si seis a prima contras de calincunu, perdonai! (Ev)◊ pro custu no ti tenzo prima: ischis chi so de coru tropu bonu (A.Casula)◊ o pipia, no ti potzu biri in prima! ◊ no mi leo a primma a cudhu pro fàghere unu piaghere a tie! ◊ is babbus funt in prima poita ca ant certau, ma is fillus si saludant e giogant impari
Traduzioni
Francese
courroux,
bouderie
Inglese
anger,
sullen expression
Spagnolo
resentimiento,
enfado
Italiano
corrùccio,
bróncio
Tedesco
Ärger,
Groll.
príma 1 , avb, prep: primma 1,
primmu 1,
primu 1,
primus Definizione
ora o tempus innanti
Sinonimi e contrari
innanti,
premaria
| ctr.
acoa,
apustis,
posca
Modi di dire
csn:
prima meu, tou, sou, e gai, prima de a mie, de a tie, de isse = innanti meu, innanti tou, sou; èssere a chie faghet prima = fai a chini si acudit; a tota prima = a sas primas, su primu tempus, sas primas bortas; a primu = innantis; sa dí primu = sa die innantis
Frasi
a Pasca, cun sas préigas de sos seros primmu, si ammentat sa passione de Gesugristu ◊ apo cufessadu po no torrare a sa vida de primu ◊ cussu faghet prima a corpare chi no a li nàrrere sa cosa, a su pisedhu ◊ babbu e mamma funta torraus duas personas coment'e prima ◊ as a istai mellus de prima ◊ seu arribbau prima dèu ◊ su chi faedhat a primmu faghet sa cosa ◊ est torrau che primmu ◊ sa piciochedha est torrada sana comenti fut primus ◊ fia minoredhu candho a primmu mi ant batidu a innoghe
2.
primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ nois faghimus prima de a tie ◊ as connotu s'iscritura piús de vint'annos prima meu ◊ no ti che andhes prima de s'ora! ◊ issa si fut morta prima mera de issu ◊ un'ora primmu de iscurigare ◊ mai fit arrivida gai chito primu de tandho ◊ no ti l'apo nadu primmu de como ◊ move primmu chi ti che passet s'istajone! ◊ sa zente ch'est partida primu tou ◊ primu tuu est benida un'àtera picioca ◊ s'arveghe si ndh'est abbizada primu nostru de su tempus ◊ cudhus fiant arribbaus primu nostu a s'avantzamentu
3.
a tota prima, no ndhe cherfeit s'intesa
Etimo
ltn.
prima
Traduzioni
Francese
avant
Inglese
before
Spagnolo
antes
Italiano
prima
Tedesco
vorher,
früher,
zuvor,
erst,
zuerst.
primadiàrzu , agt Definizione nau de frutu, de cosa prantada, chi benit o lompet premediu, chi est cabudàrgiu Sinonimi e contrari cabidianu, cabidraxu, premediu | ctr. redadiu, trigadinu Etimo srd.
primadíu premedíu
primài pirmàre
primajòla , nf: primarjola,
primatzola Definizione
fémina (o fintzes animale fémina) chi at fatu su primu fedu
Sinonimi e contrari
ttrs. primadògia
Frasi
a cantas primatzolas ndh'apo dadu de cussas ervas de late!…
Etimo
itl.
primaiola
Traduzioni
Francese
primipare
Inglese
primipara
Spagnolo
primípara,
primeriza
Italiano
primìpara
Tedesco
Erstgebärende.
primàlzu , agt: primàrgiu,
primarju,
primarzu,
primaxu Definizione
chi est su primu, chi est de importu prus mannu
Sinonimi e contrari
firmarzu,
primmu
| ctr.
postreru,
últimu
Modi di dire
csn:
late p. = carrisàbida, primu late, una ràndhula manna apalas de s'istògomo; sa die primarja = die de festa, in beranu, a sa torrada de sos pastores dae sas pasturas de ierru; ghermanu primarju = manu primarzu, fradile de segundhu gradu; fémina primarza, sementusa primaxa = primajola, chi at tentu fedu sa prima borta; iscolas primarzas = sas iscolas elementares; a primarzu = a primus, me is primus tempus; missa primarza = sa prima missa, sa chi si narat prus chito
Frasi
su de ischire medire sa peràula est una virtude primalza ◊ at semenadu su trigu in bedustu primalzu ◊ intro de una die unu puzone primarju podet fraigare bàtoro rejas longas chei sa manu
Etimo
ltn.
primarius
Traduzioni
Francese
primaire,
le premier
Inglese
primary
Spagnolo
primario,
fundamental
Italiano
primàrio
Tedesco
primär.
primàre pirmàre
primaréngu , agt Sinonimi e contrari cabidraxu, premediu / cdh primarincu.
primàrgiu primàlzu
primaría premaría
primaríu premedíu
primàriu , nm, agt Definizione prus che àteru foedhandho de ispidales, su dutore de gradu prus artu postu a su cumandhu de unu repartu; chi est de importu mannu / matérias primàrias = materiales chi faghet a triballare in indústria pro ndhe fàghere àteros produtos (es. minerales) Frasi auguraus chi custu bravu pitzocu diventet unu grandu chirurgu e famosu primàriu.
primarjòla primajòla
primàrju, primàrzu primàlzu
primassía , nf: primatzia Definizione
su èssere primu de calidades e de importu; fintzes sa càrriga o dignidade de sa prima autoridade (mescamente píscamu)
Frasi
bois chi tenides sa primassia dezis èssere iscultadu!
Traduzioni
Francese
supériorité
Inglese
superiority
Spagnolo
primacía,
supremacía
Italiano
superiorità
Tedesco
Überlegenheit.