Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

spallerài , vrb: ispallerai* Definition fàere su pageri, su si giare bàntidos Synonyms e antonyms abantai, bragai, lantarinare, spamparrai, sproboxai Sentences at arrespúndiu spallerendusí ◊ si fiat castiau in d-una scivedha de àcua e spallerendusí iat nau: Pàrgiu própriu unu signori! Translations French se vanter English to boast Spanish jactarse Italian vanagloriarsi German prahlen.

spollincài , vrb: ispollincare* Definition bogare totu su bestimentu Synonyms e antonyms innudare, ischígnere, ispogiare, spollitai | ctr. bestire, chígnere Sentences lah, chi brintant a innòi cussus ti fatzu spollincai e ti fatzu sorfatai totu! ◊ si non fiat po sa bregúngia si spollincamus e bienta ca nosu seus límpius che sa prata! Translations French déshabiller, se déshabiller English to undress Spanish desnudar Italian spogliare German entkleiden.

sprobigài , vrb: isprobigai*, sprobugai Definition arrennèscere a cumprèndhere, a bíere, a fàere calecuna cosa de dificurtosu; fàere impresse Synonyms e antonyms cumprèndhere, sebeltare, spirigai, spodhai / acoidai, ispontziai Sentences dhui est sa giustítzia, chi sprobigat totu ◊ dèu de italianu ndi spróbigu pagu ◊ citudidha, ca immoi seu isprichendidhu sa cosa po chi su pratori dha potzat sprobugai! ◊ cumbenit chi si sprobighit prima de iscurigai! Translations French se débrouiller English to extricate Spanish desenredar Italian sbrogliare German entwirren.

stantissài , vrb: istantissai* Definition nau de cosa de papare, pèrdere sa perfetzione sua, pèrdere su sabore suo, su sabore bonu; nau de ccn., essire un'ibbambiau Synonyms e antonyms istantiare Sentences su grandu calori stantissat is ous Translations French moisir, se gâter English to stale Spanish desabrir, desazonar Italian invietire German alt werden, ranzig werden.

strafudhài , vrb: strufudhai Definition importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu Synonyms e antonyms afutire, impipai 1, strufudhire Sentences si ndh'est strufudhau Translations French se ficher de English not to care Spanish pasar, tener sin cuidado Italian infischiarsi German pfeifen auf.

stramudíri , vrb: istramudire* Definition cambiare colore in cara po arrennegu, assíchidu, ispantu Synonyms e antonyms incerai, irgrisire, stramudiai Translations French se troubler English to get upset Spanish demudarse Italian turbarsi German sich beunruhigen, sich verwirren.

sucèdere , vrb: sucèdiri, suceri, sunsèdere, suntzedi, sussedi, sussèdiri, sutzèdere, sutzedi, sutzèdiri Definition su capitare de is cosas e fatos chentza dhu bòllere ccn.: vrb. intransitivu, ma si su sugetu no est precisu, in is tempos cumpostos podet pigare su ausilàriu àere Synonyms e antonyms acadessi, acontèssere, capitai, cumbinare, incapitae Sentences ma ita totu est sussedendu? ◊ su chi no sucedit in chentu annos sucedit in d-un'ora ◊ ite bi at sutzessu in sa cussorza?◊ po si èssi azardau de fai is tres missas at sucédiu in issa tres cosas de ispantu (R.Pani Murgia)◊ ite ist sunsedendho inongi?!◊ fiza mia, ite t'at sutzessu? ◊ una dí iat sutzédiu una cosa unu paghedhu istrama (M.Porru)◊ si fiat abarrara in domu, totu custu no fiat sucériu!◊ eite at sussédiu? Etymon itl. Translations French se passer, arriver English to happen Spanish pasar, ocurrir Italian succèdere German geschehen.

sudhíre , vrb: assudhire Definition su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi Synonyms e antonyms arrepentire, impudare, penètere / consigiai, indetare Sentences sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu 2. mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere! Translations French se troubler, avoir des remords English to get upset, to feel remorse Spanish turbarse, tener remordimientos Italian turbarsi, impensierirsi, aver rimòrso German sich beunruhigen, Gewissensbisse haben.

ticài , vrb Definition nau de frutuàriu, fàere marcu, manciare, guastare, nau de gente ingòllere maladia; a logos nau de s'orrobba, pèrdere colore Synonyms e antonyms demare, inticae, maciare | ctr. sanai / ilbiadire 2. s'olia ocannu si est totu ticada ◊ si pigais una mata bona, fintzas su frutu suu at a èssi bonu: si pigais una mata ticada fintzas su frutu suu at a èssi ticau (Ev.)◊ cussu apustis de annus emigrau ndi fut torrau a bidha cun cara mala e mesu ticau Translations French se remplir de vers English to rot Spanish agusanarse Italian bacare German anbohren.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definition pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Synonyms e antonyms agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Sentences arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Etymon srd. Translations French mettre en émoi, se jeter (sur) English to cause a turmoil, to throw oneself Spanish alborotar, lanzarse, arremeter Italian subbugliare, avventarsi German in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

trampistàre , vrb Definition arrennèscere in calecuna cosa, mescamente a campare, a fortza de ispedientes, a sant'arràngia, coment'e pigandho a trampa; a logos, fintzes andhare coment'e orruendho / trampistare su tempus, sa vida, sa die, sa sorte Synonyms e antonyms trampigiare, trampulinare, tramputzare / trabbucai 1 Sentences fintzas chi campo fato su chi poto, m'isto pasadu e fuo dogni cumbata tentendhe de trampistare a sa dereta (Z.Zazzu)◊ calchi malignu narat chi at furadu, chi at trampistadu ◊ trampistendhe in su pagu fis cuntentu e fatu a sa bonatza ◊ cussos trampistant negusciendhe runza Etymon srd. Translations French se débrouiller, vivre d'expédients English to get by Spanish apañárselas, ir pasando Italian barcamenarsi, tirare a campare German sich durchschlagen.

trancíre, trancíri , vrb: transie, transire 1, transiri, trantzire, trantziri, trasiri, trensiri, trentzí, trentziri Definition cambiare camminu, istesiare unu pagu, passare de un'oru o tretu a un'àteru, de unu camminu a un'àteru, pigare o ispostare, mòvere de unu logu (o determinu) a un'àteru; fàere a mancu, pònnere a una parte po no istrobbare o èssere istrobbaos, lassare istare a un'àtera borta, a un'àteru tempus / pps. transiu, trànsiu Synonyms e antonyms apaltare, arrociare, cansai 1, frànghere, ischerciai, istransire, issuzire, istregire, passai, pesai, stressiai, tasire, tòlchere, trantziai / crastinare, faltare Idioms csn: trantzirisí de pari = lassàresi, irbortàresi (nadu mescamente de ómine e fémina cojendhe o cojados); trantziri su puntu de… = colàreche su límite, isazerare; transire su pretzipitu = muntènneresi o istaresindhe de fàghere carchi cosa de malu, fràngheresi de s'ocasione de fàghere male; s'annu trasiu = s'annu coladu; transire su pecadu, sas cunzunturas malas = itl. fuggire il peccato, le occasioni; transire de + inf. = fàere a mancu de… Sentences si no trancis t'investo! ◊ transidí unu pagu! ◊ transis istrada po no t'incontrare deo? ◊ no transo sos tzumbos de codina in sos buturinos ◊ trantzidí de innòi a ingudheni! ◊ comenti fatzu a trentzí sa màchina po passai tui?! ◊ transit caminu candu bit a mei ◊ fiat màrtura e no si transiat de su letu ◊ su landiredhu no at trantziu sa téula in crabetura ◊ dhi at torrau sa lei sena de transiri una vírgula de su chi dhoi fiat iscritu ◊ ti giuru ca de custu votu no potzu trantziri! ◊ trasiu su soli, bivis in rénniu de bellesa ◊ sas arbeghes de inoghe che dhas trantzo a Sa Serra ◊ che ant trantziu sa làcana de su cugnau ◊ trantzidi de dienanti!◊ de s'opinioni sua no dha pòciu trancí 2. fipo vénniu peri a pede, ma cras apo imperjos chi non poto trantzire ◊ de àteru podis transiri, ma no de mòrriri ◊ no aiat pótiu transire de si cojubare ◊ su pagu chi bivis, no trantzas minutu de acanta mia! (Pillai G.)◊ de su chi mi timemu no mi trancemu! 3. no dhu permitit Deus chi si trantzaus de pari ◊ si m'istimas tui, de pari no trantzeus! ◊ at trantziu su puntu de sa seriedadi e megat de èssiri disonestu ◊ pro transire su pretzipitu donzi die mi castigo ◊ no si podit trentziri su destinu 4. su tempus trasiu est meda ◊ mi timu ca at a tocai a transiri sa coja! Etymon itl. transire Translations French éloigner, écarter, se déplacer English to remove, to step aside, to shift Spanish apartarse Italian discostare, distògliere, spostarsi, scansarsi, rinviare German entfernen, ausweichen.

trasinadràsina , avb Definition (andhare, pigare o portare t.) tragandho in terra, a tragu Synonyms e antonyms trasigadràsiga, trexinadréxina Etymon srd. Translations French en se traînant English shuffling Spanish arrastrando, a rastras Italian strascicóni German schleppend.

trexinadréxina , avb: trisinadrísina Definition andhare o leare t. = a tragu, trisinandho in terra, a trisinadura, fintzes a su friga friga Synonyms e antonyms trasigadràsiga, trasinadràsina Sentences seu alliscinara e apu fatu totu s'iscala trexinadréxina (S.Murru) Etymon srd. Translations French en se traînant English shuffling Spanish a rastras Italian strascicóni German schleppend.

trusàre , vrb Definition pònnere sa trusa, essire afaciolaos Synonyms e antonyms mascarare | ctr. iscaratzare Sentences a carrasegare sunt dies de trusare ◊ a carrasegare sa pisedhina s'istràviat gioghendhe, a bias trusada ◊ posca de sos impostos, a su secuestradu comintzeint a lu trusare ◊ a carrasegare isse si trusaiat sempre Translations French se déguiser English to put on a mask Spanish disfrazarse Italian mascherarsi German sich verkleiden.

tullíre, tullíri , vrb: atullire Definition foedhandho de un'arremu de sa carena, su si fàere coment'e retesu, cancarau, chentza fortza, de no serbire Synonyms e antonyms bardai, cancarare Sentences como chi patint sa pena de sos betzos e chi pro ambos nérvios si tullint nemmancu aventurosa ant sa idea (P.Giudice Marras) Etymon spn. tullir(se) Translations French se recroqueviller, paralyser English to numb, to paralyze Spanish entumecerse Italian rattrappirsi, paralizzarsi German sich verkrampfen.

tzacàre , vrb Definition istichire, intrare in mesu, aintru, a fortza, ue dhue at pagu logu o no andhat tanti bene; su si pònnere aintru, in mesu de ccn. chistione Synonyms e antonyms fichire, imberzire, infruncuai, insertai, intupire, istichire, pònnere | ctr. bocare, leai / essire Idioms csn: tz. in ragas = manigare, bufare, betare a corpus, fai su mangiufoni; tz. fogu = apuntai o pònnere fogu; tzacaresiche una cosa in s'ogru (nadu cun fele) = fagheresindhe própiu nudha, èssere cosa chi no serbit a nudha (comenti a nàrriri ca no est bella mancus a si nci dha istichiri in is ogus); tzacàresi fora = fai su bandidu, abbandidai Sentences che mere, si che tzacheit in domo de cudhu a prepoténtzia ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones ◊ inue ti che ses tzachendhe: no bides chi no bi at logu?! ◊ no che tzaches sas berbeghes a s'ortu ca podent fàghere dannu! ◊ leat impresse e si che tzacat in petorras su tzoculate chi aiat furadu! 2. su pane si che l'at tzacadu in ragas totu isse! ◊ custa cosa guasta in s'ogru ti la tzacas? frundhichela, aite ti la muntenes?! 3. - Ehi si mi tzaco fora!… - nachi naraiat unu afelonadu, e a bandhidare etotu est essidu! Etymon srd. Translations French introduire, se faufiler, se fourrer, s'entremettre English to drive in, to slip in, to meddle Spanish meter, entremeterse Italian introdurre, inserire, ficcare, intrufolarsi, introméttersi German stecken, sich einmischen.

vengài , vrb: fengai, vengare, vengiare Definition su si ndhe pagare de un'ofesa, de unu dannu Synonyms e antonyms bindicare, svengai, vinghitare Sentences no ti venghis de ofesas, no torris mai revesas! ◊ mi at imbrollau, ma mi ndi vengu! Etymon spn., ctl. vengar, venjar Translations French se venger English to revenge oneself Spanish vengarse Italian vendicarsi German sich rächen.