Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

spallerài , vrb: ispallerai* Definitzione fàere su pageri, su si giare bàntidos Sinònimos e contràrios abantai, bragai, lantarinare, spamparrai, sproboxai Frases at arrespúndiu spallerendusí ◊ si fiat castiau in d-una scivedha de àcua e spallerendusí iat nau: Pàrgiu própriu unu signori! Tradutziones Frantzesu se vanter Ingresu to boast Ispagnolu jactarse Italianu vanagloriarsi Tedescu prahlen.

spollincài , vrb: ispollincare* Definitzione bogare totu su bestimentu Sinònimos e contràrios innudare, ischígnere, ispogiare, spollitai | ctr. bestire, chígnere Frases lah, chi brintant a innòi cussus ti fatzu spollincai e ti fatzu sorfatai totu! ◊ si non fiat po sa bregúngia si spollincamus e bienta ca nosu seus límpius che sa prata! Tradutziones Frantzesu déshabiller, se déshabiller Ingresu to undress Ispagnolu desnudar Italianu spogliare Tedescu entkleiden.

sprobigài , vrb: isprobigai*, sprobugai Definitzione arrennèscere a cumprèndhere, a bíere, a fàere calecuna cosa de dificurtosu; fàere impresse Sinònimos e contràrios cumprèndhere, sebeltare, spirigai, spodhai / acoidai, ispontziai Frases dhui est sa giustítzia, chi sprobigat totu ◊ dèu de italianu ndi spróbigu pagu ◊ citudidha, ca immoi seu isprichendidhu sa cosa po chi su pratori dha potzat sprobugai! ◊ cumbenit chi si sprobighit prima de iscurigai! Tradutziones Frantzesu se débrouiller Ingresu to extricate Ispagnolu desenredar Italianu sbrogliare Tedescu entwirren.

stantissài , vrb: istantissai* Definitzione nau de cosa de papare, pèrdere sa perfetzione sua, pèrdere su sabore suo, su sabore bonu; nau de ccn., essire un'ibbambiau Sinònimos e contràrios istantiare Frases su grandu calori stantissat is ous Tradutziones Frantzesu moisir, se gâter Ingresu to stale Ispagnolu desabrir, desazonar Italianu invietire Tedescu alt werden, ranzig werden.

strafudhài , vrb: strufudhai Definitzione importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu Sinònimos e contràrios afutire, impipai 1, strufudhire Frases si ndh'est strufudhau Tradutziones Frantzesu se ficher de Ingresu not to care Ispagnolu pasar, tener sin cuidado Italianu infischiarsi Tedescu pfeifen auf.

stramudíri , vrb: istramudire* Definitzione cambiare colore in cara po arrennegu, assíchidu, ispantu Sinònimos e contràrios incerai, irgrisire, stramudiai Tradutziones Frantzesu se troubler Ingresu to get upset Ispagnolu demudarse Italianu turbarsi Tedescu sich beunruhigen, sich verwirren.

sucèdere , vrb: sucèdiri, suceri, sunsèdere, suntzedi, sussedi, sussèdiri, sutzèdere, sutzedi, sutzèdiri Definitzione su capitare de is cosas e fatos chentza dhu bòllere ccn.: vrb. intransitivu, ma si su sugetu no est precisu, in is tempos cumpostos podet pigare su ausilàriu àere Sinònimos e contràrios acadessi, acontèssere, capitai, cumbinare, incapitae Frases ma ita totu est sussedendu? ◊ su chi no sucedit in chentu annos sucedit in d-un'ora ◊ ite bi at sutzessu in sa cussorza?◊ po si èssi azardau de fai is tres missas at sucédiu in issa tres cosas de ispantu (R.Pani Murgia)◊ ite ist sunsedendho inongi?!◊ fiza mia, ite t'at sutzessu? ◊ una dí iat sutzédiu una cosa unu paghedhu istrama (M.Porru)◊ si fiat abarrara in domu, totu custu no fiat sucériu!◊ eite at sussédiu? Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se passer, arriver Ingresu to happen Ispagnolu pasar, ocurrir Italianu succèdere Tedescu geschehen.

sudhíre , vrb: assudhire Definitzione su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi Sinònimos e contràrios arrepentire, impudare, penètere / consigiai, indetare Frases sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu 2. mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere! Tradutziones Frantzesu se troubler, avoir des remords Ingresu to get upset, to feel remorse Ispagnolu turbarse, tener remordimientos Italianu turbarsi, impensierirsi, aver rimòrso Tedescu sich beunruhigen, Gewissensbisse haben.

ticài , vrb Definitzione nau de frutuàriu, fàere marcu, manciare, guastare, nau de gente ingòllere maladia; a logos nau de s'orrobba, pèrdere colore Sinònimos e contràrios demare, inticae, maciare | ctr. sanai / ilbiadire 2. s'olia ocannu si est totu ticada ◊ si pigais una mata bona, fintzas su frutu suu at a èssi bonu: si pigais una mata ticada fintzas su frutu suu at a èssi ticau (Ev.)◊ cussu apustis de annus emigrau ndi fut torrau a bidha cun cara mala e mesu ticau Tradutziones Frantzesu se remplir de vers Ingresu to rot Ispagnolu agusanarse Italianu bacare Tedescu anbohren.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definitzione pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Sinònimos e contràrios agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Frases arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en émoi, se jeter (sur) Ingresu to cause a turmoil, to throw oneself Ispagnolu alborotar, lanzarse, arremeter Italianu subbugliare, avventarsi Tedescu in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

trampistàre , vrb Definitzione arrennèscere in calecuna cosa, mescamente a campare, a fortza de ispedientes, a sant'arràngia, coment'e pigandho a trampa; a logos, fintzes andhare coment'e orruendho / trampistare su tempus, sa vida, sa die, sa sorte Sinònimos e contràrios trampigiare, trampulinare, tramputzare / trabbucai 1 Frases fintzas chi campo fato su chi poto, m'isto pasadu e fuo dogni cumbata tentendhe de trampistare a sa dereta (Z.Zazzu)◊ calchi malignu narat chi at furadu, chi at trampistadu ◊ trampistendhe in su pagu fis cuntentu e fatu a sa bonatza ◊ cussos trampistant negusciendhe runza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se débrouiller, vivre d'expédients Ingresu to get by Ispagnolu apañárselas, ir pasando Italianu barcamenarsi, tirare a campare Tedescu sich durchschlagen.

trancíre, trancíri , vrb: transie, transire 1, transiri, trantzire, trantziri, trasiri, trensiri, trentzí, trentziri Definitzione cambiare camminu, istesiare unu pagu, passare de un'oru o tretu a un'àteru, de unu camminu a un'àteru, pigare o ispostare, mòvere de unu logu (o determinu) a un'àteru; fàere a mancu, pònnere a una parte po no istrobbare o èssere istrobbaos, lassare istare a un'àtera borta, a un'àteru tempus / pps. transiu, trànsiu Sinònimos e contràrios apaltare, arrociare, cansai 1, frànghere, ischerciai, istransire, issuzire, istregire, passai, pesai, stressiai, tasire, tòlchere, trantziai / crastinare, faltare Maneras de nàrrere csn: trantzirisí de pari = lassàresi, irbortàresi (nadu mescamente de ómine e fémina cojendhe o cojados); trantziri su puntu de… = colàreche su límite, isazerare; transire su pretzipitu = muntènneresi o istaresindhe de fàghere carchi cosa de malu, fràngheresi de s'ocasione de fàghere male; s'annu trasiu = s'annu coladu; transire su pecadu, sas cunzunturas malas = itl. fuggire il peccato, le occasioni; transire de + inf. = fàere a mancu de… Frases si no trancis t'investo! ◊ transidí unu pagu! ◊ transis istrada po no t'incontrare deo? ◊ no transo sos tzumbos de codina in sos buturinos ◊ trantzidí de innòi a ingudheni! ◊ comenti fatzu a trentzí sa màchina po passai tui?! ◊ transit caminu candu bit a mei ◊ fiat màrtura e no si transiat de su letu ◊ su landiredhu no at trantziu sa téula in crabetura ◊ dhi at torrau sa lei sena de transiri una vírgula de su chi dhoi fiat iscritu ◊ ti giuru ca de custu votu no potzu trantziri! ◊ trasiu su soli, bivis in rénniu de bellesa ◊ sas arbeghes de inoghe che dhas trantzo a Sa Serra ◊ che ant trantziu sa làcana de su cugnau ◊ trantzidi de dienanti!◊ de s'opinioni sua no dha pòciu trancí 2. fipo vénniu peri a pede, ma cras apo imperjos chi non poto trantzire ◊ de àteru podis transiri, ma no de mòrriri ◊ no aiat pótiu transire de si cojubare ◊ su pagu chi bivis, no trantzas minutu de acanta mia! (Pillai G.)◊ de su chi mi timemu no mi trancemu! 3. no dhu permitit Deus chi si trantzaus de pari ◊ si m'istimas tui, de pari no trantzeus! ◊ at trantziu su puntu de sa seriedadi e megat de èssiri disonestu ◊ pro transire su pretzipitu donzi die mi castigo ◊ no si podit trentziri su destinu 4. su tempus trasiu est meda ◊ mi timu ca at a tocai a transiri sa coja! Ètimu itl. transire Tradutziones Frantzesu éloigner, écarter, se déplacer Ingresu to remove, to step aside, to shift Ispagnolu apartarse Italianu discostare, distògliere, spostarsi, scansarsi, rinviare Tedescu entfernen, ausweichen.

trasinadràsina , avb Definitzione (andhare, pigare o portare t.) tragandho in terra, a tragu Sinònimos e contràrios trasigadràsiga, trexinadréxina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en se traînant Ingresu shuffling Ispagnolu arrastrando, a rastras Italianu strascicóni Tedescu schleppend.

trexinadréxina , avb: trisinadrísina Definitzione andhare o leare t. = a tragu, trisinandho in terra, a trisinadura, fintzes a su friga friga Sinònimos e contràrios trasigadràsiga, trasinadràsina Frases seu alliscinara e apu fatu totu s'iscala trexinadréxina (S.Murru) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en se traînant Ingresu shuffling Ispagnolu a rastras Italianu strascicóni Tedescu schleppend.

trusàre , vrb Definitzione pònnere sa trusa, essire afaciolaos Sinònimos e contràrios mascarare | ctr. iscaratzare Frases a carrasegare sunt dies de trusare ◊ a carrasegare sa pisedhina s'istràviat gioghendhe, a bias trusada ◊ posca de sos impostos, a su secuestradu comintzeint a lu trusare ◊ a carrasegare isse si trusaiat sempre Tradutziones Frantzesu se déguiser Ingresu to put on a mask Ispagnolu disfrazarse Italianu mascherarsi Tedescu sich verkleiden.

tullíre, tullíri , vrb: atullire Definitzione foedhandho de un'arremu de sa carena, su si fàere coment'e retesu, cancarau, chentza fortza, de no serbire Sinònimos e contràrios bardai, cancarare Frases como chi patint sa pena de sos betzos e chi pro ambos nérvios si tullint nemmancu aventurosa ant sa idea (P.Giudice Marras) Ètimu spn. tullir(se) Tradutziones Frantzesu se recroqueviller, paralyser Ingresu to numb, to paralyze Ispagnolu entumecerse Italianu rattrappirsi, paralizzarsi Tedescu sich verkrampfen.

tzacàre , vrb Definitzione istichire, intrare in mesu, aintru, a fortza, ue dhue at pagu logu o no andhat tanti bene; su si pònnere aintru, in mesu de ccn. chistione Sinònimos e contràrios fichire, imberzire, infruncuai, insertai, intupire, istichire, pònnere | ctr. bocare, leai / essire Maneras de nàrrere csn: tz. in ragas = manigare, bufare, betare a corpus, fai su mangiufoni; tz. fogu = apuntai o pònnere fogu; tzacaresiche una cosa in s'ogru (nadu cun fele) = fagheresindhe própiu nudha, èssere cosa chi no serbit a nudha (comenti a nàrriri ca no est bella mancus a si nci dha istichiri in is ogus); tzacàresi fora = fai su bandidu, abbandidai Frases che mere, si che tzacheit in domo de cudhu a prepoténtzia ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones ◊ inue ti che ses tzachendhe: no bides chi no bi at logu?! ◊ no che tzaches sas berbeghes a s'ortu ca podent fàghere dannu! ◊ leat impresse e si che tzacat in petorras su tzoculate chi aiat furadu! 2. su pane si che l'at tzacadu in ragas totu isse! ◊ custa cosa guasta in s'ogru ti la tzacas? frundhichela, aite ti la muntenes?! 3. - Ehi si mi tzaco fora!… - nachi naraiat unu afelonadu, e a bandhidare etotu est essidu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu introduire, se faufiler, se fourrer, s'entremettre Ingresu to drive in, to slip in, to meddle Ispagnolu meter, entremeterse Italianu introdurre, inserire, ficcare, intrufolarsi, introméttersi Tedescu stecken, sich einmischen.

vengài , vrb: fengai, vengare, vengiare Definitzione su si ndhe pagare de un'ofesa, de unu dannu Sinònimos e contràrios bindicare, svengai, vinghitare Frases no ti venghis de ofesas, no torris mai revesas! ◊ mi at imbrollau, ma mi ndi vengu! Ètimu spn., ctl. vengar, venjar Tradutziones Frantzesu se venger Ingresu to revenge oneself Ispagnolu vengarse Italianu vendicarsi Tedescu sich rächen.

«« Torra a chircare