abbacàbbile , agt Definition
chi si podet abbacai, menguare de fortza, de fuliesa
Translations
French
qui peut se calmer
English
peaceable
Spanish
que se puede calmar
Italian
calmàbile
German
beruhigbar.
abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai,
abbrabiare,
barbiai Definition
fàere sa braba; in cobertantza, cullonare
Synonyms e antonyms
afaitai
Sentences
seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas…
2.
est tontu e abbarbiau de totus!
Etymon
srd.
Translations
French
se raser
English
to shave,
to make up
Spanish
afeitarse
Italian
ràdersi
German
sich rasieren.
abbeltudàre , vrb: abbertudare,
abbirtudare,
aveltudare,
avertudiare Definition
apèrrere is ogos ischidandhosi, ischidare, cumprèndhere; torrare in sensos, nau de unu chi si est dimajau, imbortighinau
Synonyms e antonyms
irvertudare,
ischidare,
isvizuliare,
scidai,
solbèschere
Sentences
su sonnu ischida, abbertúdadi un'istante! (G.M.Ruggiu)◊ su pitzinnu est abbarradu drommidu e pustis ora si est abbertudadu ◊ in s'assuconu ispasimendhe mi so dae su sonnu abbertudadu ◊ pro non pèrdere totu, sa mischina si fit avertudiata e aiat postu mente ◊ no est fàtzile a pessare chi nudha tet èssere piús che a prima, a ti aveltudare apoi de su chi est sutzessu
2.
un'ora so istau mortu in terra: de poi mi ndhe so abbirtudau
Etymon
srd.
Translations
French
se réveiller
English
to wake (up)
Spanish
despertarse
Italian
svegliarsi
German
aufwachen.
abbentràre , vrb: abbrentare Definition
papare, betare a bentre a meda, a tropu, tzatzare; portare su bestiàmene a pàschere, po si tzatzare
Synonyms e antonyms
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbuselcare,
abbuzare,
aelcare,
apasterare,
atatamacare,
imbrentai,
mascare,
tesciare
/
atatare
Sentences
cussu puzone est semper chin su pitu apertu pessandhe a s'abbrentare ◊ ponzesint sa peta e s'abbentresint cun fàmine caninu ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ a s’abbentrare est avesu de porcos: su mannicare a serentis est de ómines ◊ si fit meda, de su produtu si ndhe abbrentaiat ca su cummérciu de oe no che fiat!
2.
a pitzinnedhu aio duas vacas e andhao dogni die a las abbrentare
3.
issu abbrentau a binu e sa famíglia a fàmine! ◊ fimus bene abbrentadas e cuntentas e amus cantau e ballau
4.
tue abbrentas sa zente a fàulas!
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abberchedhàre , vrb Definition
fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai
Sentences
tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru!
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abbibbirinài, abbibbirinàre , vrb Definition
abbasciare piegandho is cambas, coment’e cicindhosi in pitzu de is carrones
Synonyms e antonyms
abribidhai,
abribidhincare,
apatai,
apibiredhare,
apimpirinare,
aprapiedhai,
sterriedhai
2.
abbibbirinau fura: dh'at a isciri cussu ita fut fendi! ◊ gioghendi a pingiadedhas si poniaus abbibbirinadas cun is manus in chintzu e is cuidus a inforas
Etymon
srd.
Translations
French
se blottir
English
to crouch
Spanish
agazaparse
Italian
accovacciarsi
German
sich zusammenkauern.
abbidhiài , vrb Definition
papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai
Etymon
srd.
Translations
French
se rassasier
English
to shift oneself
Spanish
atiborrarse,
hartarse
Italian
satollarsi
German
sich sättigen.
abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare,
abrigare Definition
pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru
Synonyms e antonyms
aggrundhare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere,
partare
Etymon
spn.
Translations
French
se protéger,
s'abriter
English
to protect oneself
Spanish
ampararse,
abrigarse
Italian
ripararsi
German
Zuflucht suchen.
abbigiàre , vrb: abbisari,
abbitzare,
abbizai,
abbizare Definition
arrennèscere a bíere o intèndhere (o fintzes a cumprèndhere) a manera de atinare o atuare a ccn. cosa candho acontesset o fintzes innanti (s'impreat fintzes in forma pronominale); ischidare, passare de dormiu a ischidau
Synonyms e antonyms
abbídere,
abbillai,
acatae,
ischidare,
saerare,
sagamare,
sapire
Idioms
csn:
abbizàresi de una cosa, abbizàresi una cosa, abbizàresi chi…; a ti ndhe cheres abbizare!… = ma càstia a biri tui!…; su malàidu no si abbizat = no atuat, at pérdidu sos sentidos
Sentences
mi abbitzo de mi atzapare in locu chi no connosco ◊ custos canes sunt distintos pro abbizare ◊ cudhos si nche fint abbizaos chi dego mi picabo sa merendha ◊ no ti abbizas chi cue bi at irballu?! ◊ mi apo abbizadu chi at intradu zente a s'ortu ◊ cosa ti as abbizadu istanote? ◊ est una cosa chi benit dae sene, chene mancu ti n'abbitzare ◊ canno cudhos si fint abbitzatos de s'istrantzu, l'aiant giuliatu ◊ fiza mia, ses prepotente chi non ti abbizas iscussiderada! ◊ sunt vetzos e si parent pitzinnos: a non si ndhe abbizare!…◊ su padronu est drommidu e non si abbizat de nudha ◊ chi mi ndi fuia abbisau, cussa trassa no dhi fut arrennéscia ◊ ti ndi furant sa cosa e mancu ti ndi abbisas!
2.
a ite ora ti ndhe ses abbizadu? ◊ ndhe tia chèrrere abbizare a su pitzinnu, ma est chito
3.
a ti ndhe cheres abbizare, ite pretesas chi tenet cussu muconosu?! ◊ a ti ne cheres abbitzare… e geo chi credia chi!…
Surnames and Proverbs
prb:
iscuru a chie no si abbizat de su chi est!
Etymon
srd.
Translations
French
s'apercevoir,
se rendre compte
English
to perceive
Spanish
percatarse,
darse cuenta
Italian
accòrgersi,
notare
German
bemerken.
abbirgonzíre , vrb: abbrigonzire,
avirgonzire Definition
pigare a befa, fàere a bregúngia
Synonyms e antonyms
abbefiare,
abbilgonzare,
ibregungire,
ifachilare,
ilvilgonzare
Sentences
pro abbirgonzire unu criedhu bastat pacu!
2.
at incrinidu sa conca avirgonzidu
Etymon
srd.
Translations
French
se moquer
English
to deride
Spanish
escarnecer,
mofarse
Italian
derìdere
German
auslachen.
abbiscarzàre , vrb Definition
prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai,
sgagliubbai
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse,
hartarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abbonantzài , vrb: abbonatzare Definition
pònnere, torrare o fàere torrare in bonu, nau de su tempus e fintzes de gente
Synonyms e antonyms
abbacai,
abblandai,
achedare,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai,
illenare
Sentences
dh'at abbonantzau cun unu bàsidu ◊ apustis de su certu s'est abbonantzau ◊ su tempus si est abbonantzau
Etymon
srd.
Translations
French
se calmer
English
to calm down
Spanish
apaciguar
Italian
abbonacciare
German
beruhigen.
abbréntu , nm Definition
papada de cosa meda de prènnere bene e tropu puru sa bentre / dàresi un'a. de chistione = fàghere una bella chistionada
Synonyms e antonyms
abbentrada,
abbuzada,
atatada,
atatina,
imporrada,
irbentrada,
sassada
Sentences
si at fatu un'abbrentu de patata ◊ cussu teniat sa gana de chimbe e s’abbrentu de duas pessones ◊ tocat de agguantare sa gana e s’abbrentru!◊ che at furadu sa robba anzena pro un'abbrentu!
2.
cudhos s’ant dau un'abbrentu de chistione
Etymon
srd.
Translations
French
se gaver
English
blow-out
Spanish
atracón,
panzada
Italian
scorpacciata
German
übermäßige Esserei.
abbrumài , vrb Synonyms e antonyms
arnai,
azannarare,
pipionire,
pubujonare
2.
sa barca est abbrumada
Etymon
srd.
Translations
French
se vermouler
English
to be worm eaten
Spanish
carcomer
Italian
tarlare
German
wurmstichig machen.
abbuàre , vrb: abbubare,
buare Definition
cuare in sa buada, istare o abbarrare coment'e cuaos
Synonyms e antonyms
abbusare 1,
acuae,
acusciare,
afufai,
ammacionai,
ammagare,
atanai,
atracare,
atupare,
impertusare,
incalancare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
intuzare,
istugiai,
tudai
/
asciuconare
Sentences
chie l'ischit ite s'abbubat in sa mente de su poeta in cada mamentu de sa die e de sa note? (G.Piga)
Translations
French
se terrer,
se cacher (fig)
English
to go back
Spanish
esconderse
Italian
rintanarsi
German
sich verkriechen.
abbudhài, abbudhàre , vrb Definition
tzatzare a meda, a tropu (e mescamente nau cun tzacu); púnghere cun calecuna cosa; pèrdere su bonumore / abbudhaisí de sonnu = drommire meda
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
aelcare,
imbrentai,
intrudhiri
/
istocagiare
/
abbudhonadu,
annicare,
pirmare
Sentences
si ndhe fit abbudhadu tantu chi su giagadu in su labiolu che fit faladu piús de unu prammu
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer
English
to stuff oneself
Spanish
atiborrar,
llenar
Italian
rimpinzare
German
vollstopfen.
abburràre , vrb rfl Definition
afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu)
Synonyms e antonyms
abburgare,
infangaciai
/
abburrigare
Sentences
custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba
2.
poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu
Etymon
spn.
embarrar
Translations
French
se crotter
English
to muddy
Spanish
enlodar,
enfangar
Italian
infangarsi
German
sich mit Kot beschmutzen.
abbuselcàre, abbusercàre , vrb: abbusescare Definition
prènnere sa busériga, betare a bentre, nau po papare o bufare meda
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuzare,
aelcare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
Sentences
si ant proendha za si abbusercant! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre ◊ at truvadu su cadhu a sa funtana pro l'abbuselcare de abba ◊ sas tràilas brincaiant a sa mindha a s'abbusescare de ferràina ◊ recueint abbusercados che guntorzos chi torrant dae mortóriu
Etymon
srd.
Translations
French
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abbuvudhàda , nf Definition
papada manna, de cosa meda, nau pruschetotu a disprétziu, cun tzacu
Synonyms e antonyms
abbentrada,
abbrentosicada,
abburbudhu,
abbuvata,
afraschedhada,
atatamacada,
atatina,
imporrada,
isbuserigada
Etymon
srd.
Translations
French
se gaver
English
blow-out
Spanish
atracón,
panzada
Italian
scorpacciata
German
übermäßige Esserei.
abejài , vrb Definition
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Sentences
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Translations
French
se fixer
English
to be a stickler
Spanish
tener manía
Italian
avére una fissazióne
German
eine fixe Idee haben.