Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

avallài , vrb rfl Definition pèrdere s'atentzione, istare chentza giare atentzione Synonyms e antonyms iberiai, isagherare Sentences su caboni est sempri a sa fritida, ca, si po pagu si avallat, margiani fraitzu ndi dhi furat is pudhas Translations French se distraire English to divert one's mind Spanish distraerse Italian distrarsi German sich ablenken.

azannaràre , vrb Definition pònnere su zannarolu, nadu de linnas Synonyms e antonyms arnai, pipionire, pubujonare Etymon srd. Translations French se vermouler English to be worm eaten Spanish carcomer Italian tarlare German wurmstichig werden.

baghigliài , vrb rfl: baghillai Definition ammostare abbilidade, fàere is cosas impresse (ma si narat fintzes in su sensu de pèrdere tempus, istare faendho e chentza fàere, divertindho) Synonyms e antonyms manizare Sentences est trigadiu e tocat a si baghillai! ◊ mi podia baghillai cun tui, o conca mia, che pilloni mi paríasta de podi bolai! ◊ su prefetu si setzit in su postu de onori e si narat chi si siat baghillau diaderus ◊ agiudamí a mi ndi bogai sa camisa, ca no mi potzu baghillai cun s'artrosi chi tengu! 2. a cust'ora cussa at fatu, bastit chi no si siat baghillada andendu e benendu! Etymon srd. Translations French se débrouiller English to manage Spanish ingeniarse Italian destreggiarsi German sich durchwinden.

bagianài , vrb: abbagianai Definition giàre bàntidos a sèi etotu Synonyms e antonyms abantai, alabai, isciorai, isfartzare, ladrare Sentences ti bagianas che poberitu de gherra arrichiu (L.Cocco) Etymon srd. Translations French se vanter English to boast Spanish alabarse, jactarse, presumir Italian millantarsi German sich rühmen.

bagnài, bagnàre , vrb: abbagnare, bangiai, bangiare, bannare 1, banzare Definition isciúndhere, betare o intrare a mesu de s'abba in s'erriu, in su mare; betare abba a sa cosa Synonyms e antonyms ifúndhere, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Sentences bagnai su cuadhu, is bòis, unu vascellu ◊ daghi si solint banzare isparit de s'artrosi su dolore 2. onzi pedra de sàmbene est bangiada chi est s'Era de sos màrtires giamada ◊ conat su sudori e bàngiat s'istula Etymon itl. bagnare Translations French se baigner English to bathe Spanish bañar, mojar Italian fare i bagni German baden.

befài , vrb: abbefare, befare, befiare Definition pigare a befa, erríere de àtere unu pagu a disprétziu Synonyms e antonyms abbilgonzare, abbirgonzire, bufonai, ciacotai, ilvilgonzare, sbregungiri Sentences a issu totus dhu befant ◊ si aiat gana de si ndhe befare, sa sorte, mi podiat fàghere macu! ◊ cussu si béfiat de su male anzenu: si aiat abbaidadu a su sou!…◊ sunt befendhe de s'unu e de s'àteru e no si abbàidant mai a carrones!◊ su ponidori de fogu est finas cussu chi befat is atrus cun sa limba Translations French se moquer de quelqu'un, de quelque chose English to make a fool of s.o. Spanish burlarse, mofarse, befarse de algo o alguien Italian farsi bèffa di qlc., di qlcs German verspotten, auslachen.

bermigàre , vrb Definition pònnere su greme, comente faet in sa linna chi si púdrigat, bècia Synonyms e antonyms bermire, ghermicare, ifermicare, imbremigai, infarraciai Etymon srd. Translations French faire des vers, se vermouler English to become infested with worms, to get worm-eaten Spanish agusanarse Italian inverminire, tarlare German wurmig werden, wurmstichig werden.

bindicàre, bindigàre , vrb rfl: vennicare Definition pagaresindhe de mala manera de unu dannu, de un'ofesa Synonyms e antonyms vengai, vinghitare Sentences si ndhe sunt bindicaos Etymon itl. vendicare Translations French se venger English to revenge oneself Spanish vengarse Italian vendicarsi German sich rächen.

boltàre , vrb: bortare, bortiare, vortare Definition furriare a s'àtera parte, fache a ccn. po agiudu, po foedhare; fàere fúrriu, cambiare; pigaresidha contras a chie cumandhat, contras a ccn. Synonyms e antonyms colojare, furriai / cambiai, imbortare Idioms csn: bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; boltare sos chervedhos = ammachiaisí Sentences sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu ◊ si ch'est bortadu a s'àtera bandha candho at bidu a mie ◊ bolta a nois sos ògios tuos! 2. onzi dimóniu si est boltadu a santu ◊ farina de tiàulu si boltat in telau ◊ s'allegria mea como si mi fit bortiandhe in tristura ◊ sa balentia dae valore che l'ant bortata in cosa leza ◊ a s'intèndhere su frúsciu de su trenu s'àinu si est boltadu a dimóniu! ◊ si tiat bortare su tempus, tandho fortzis tiat sanare 3. fint medas sos bandhios chi si bortabant in d-unu chin pastores e carbonarjos in cussos litos 4. sos minores si sunt boltendhe a sos mannos ◊ fache discostare sa runtzinalla chi si m'est bortada ◊ li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho si est bortau ◊ su poledhu, candho si sapiat zente colàndheli serente, si bortabat a càrchides 5. si sutzedit calchi cosa no boltes culpas a mie! 6. est gai isurzidu chi si bortat a su ferru ruju (G.Ruju) 7. in custu carrasegare ses boltendhe sos chervedhos Etymon ltn. *voltare Translations French tourner, se retourner English to turn against s.o., to rebel Spanish darse vuelta Italian voltare, rivoltarsi German wenden, sich auflehnen.

botzicàre , vrb rfl Definition lòmpere a pitzu a unu po dhi fàere male Synonyms e antonyms afarcai, allupiri, atzurrire, intriglire / carriai Sentences si li sunt botzicaos sos canes ◊ sa martinica si li est botzicada a supra e li at irbinarjau sas bestes 2. issu ligabat a pisíliche sas ballizas e si las botzicabat a pala Etymon srd. Translations French se jeter (sur), se lancer (sur) English to throw oneself Spanish abalanzarse Italian avventarsi German sich stürzen.

bravantài, bravantàre , vrb Definition fàere su brafanteri Synonyms e antonyms bravanteriai, bravatonare, ismagliatzare, ladrare Sentences si est bravantau chi mi at basau Etymon srd. Translations French faire le bravache, se vanter English to boast, to brag Spanish jactarse Italian braveggiare, millantare German prahlen, angeben.

briàre , vrb: brigai, brigare Definition giare unu certu, una briga, nàrrere cosa a unu, pigare a ccn. a tzérrios o cun arrennegu; nàrrere foedhos malos s'unu a s'àteru, tènnere murrúngiu mannu, a boghes e a gherra puru Synonyms e antonyms abbetiae, aciociai, brigociae, certai, ghirtare, irvapiare, iscancamurrare, pabarotare, trilliare Sentences fiant brighendi prima de cummentzai sa riunioni ◊ a briare chin tecus no bi at gustu ◊ cun sos cumpanzos tuos no ti brighes! ◊ sa mama l'at brigadu, a su pitzinnu, ca fit ora meda in ziru ◊ ci babbu e mama mi brigant tegno passiéncia ◊ aiat brigau s'amigu ca dh'aiat lassau solu ◊ murrunzade ma no bos brighedas!◊ brigadas apare si seis cun sa bighina, chi no dha bio prus in domo tua? 2. dae candho ant brigadu no sunt prus, cussas famíllias, e mancu si faedhant ◊ abbàssiami sas boghes, chi parimus brighendhe! Surnames and Proverbs prb: si unu no cheret duos no brigant Etymon itl. brigare Translations French réprimander, tancer, rabrouer, se disputer, se quereller English to dispute Spanish reprochar, echar la bronca, pelear Italian redarguire, rimbrottare, bisticciare, diverbiare, litigare German ausschelten, streiten.

bumbuliscàre , vrb Definition fàere su gurgulisci, sa crocoladura in su gúturu, genia de samunóngiu chi si faet poderandho abba o meighina in su gúturu serrau e faendho essire pagu pagu de ària Synonyms e antonyms gargarizai Translations French se gargariser English to gargle Spanish gargarizar Italian gargarizzare German gurgeln.

cabussonàre , vrb Synonyms e antonyms cadramissare Translations French se cabrer English to hunch, to rear Spanish encabritarse Italian aggroppare, impennarsi German sich aufbäumen.

cadramissàre , vrb: cradamissare, cratamissare Definition nau de un'animale (su cuadhu), pesare istrantàgiu in is peis de asegus, inartandho is de ananti; andhare a brínchidos Synonyms e antonyms impinnai / cadrabudhai, cadraminciare Sentences cadramissat fatendhe in terra tres palmos de intacu Translations French se cabrer English to rear (up) Spanish encabritarse, empinarse Italian impennarsi (del cavallo) German sich bäumen.

cadredhài , vrb: cadredhare, cardedhai, cardidhari, cradedhare Definition fàghere de ancas, mòvere is cambas iscudendho is peis a terra, prus che àteru po tostorrudéntzia o protesta o dolore; istare a su brínchida brínchida Synonyms e antonyms catrichidhare, ispeinchinare, istrumpidare, matanare, scadronai / iscradedhiare Sentences si ndhe pesat calchidendhe e andhat cadredha cadredha ◊ chi dhi ponit sabi, a sa ferida, su sannori gei cadredhat! ◊ dh'at aferrau a sa braba e dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ su porcu fit male trobeidu e cadredhendhe s'est isortu ◊ is animalis arestis cadridhant si dhus aferras ◊ axiu tenit sa croxueta cardedhendi candu est cassara a soga a conca!… 2. candu su craboni est malu a tenni tocat a cardedhai cun su sulavogu ◊ chi is predis si podiant cojai, cussu no iat a cardedhai meda po agatai fémina Translations French se démener English to fidget Spanish agitar Italian agitarsi, dimenarsi con i pièdi per insofferènza di qlcs German sich hin und her bewegen.

cagiàre , vrb: cagliai 1, callai, caxae, cazare Definition si narat de cosa brodosa, de late, ógiu, e àteru, chi perdendho abba o perdendho calore (o po àteru) si faet prus tostada; nau foedhandho de unu, si narat in su sensu de si currègere, essire sàbiu, lòmpere a calecunu arresurtau bonu Synonyms e antonyms abbeladinare, acragare, aggromare, alleae, ammallorai, apedrare, apiatare, belare, giagare, impagnire, pazare / medrare, medrire | ctr. iscagiae, sòlbere Idioms csn: callai a ciorbedhu = essire zudissiosu, sàbiu, cabosu, achistiadu che unu mannu; su cagiau = su callau, preta; cagiare s'ógiu in buca = abbarrare trassidos; cazare una cosa de… = cuguzàrela de…, betàreli carchi cosa a meda, fai callagalla de… Sentences in zerru, comente faghet fritu s'ozu ermanu si cazat ◊ cosa lassada a budhire meda si che cazat tropu ◊ custu binu callat in s'unga ◊ su lati si est callau ◊ sa minestra ca fut ghetada de diora si est callada 2. l'at bidu chi a fàghere male no cumbenit, ma no bi cazat etotu ◊ l'ischis chi andhat male a fàghere gai, ma no bi cazas, no! ◊ tue no bi as cazadu: naras isambrúlios, iscabulada! ◊ s'ómini callat a ciorbedhu a corant'annus ◊ totinduna chi est callendi a ciorbedhu… s'ómini torrat a pipiu ◊ cussa cantzone est serbia a fàere cazare sos sentimentos de sa zente ◊ addaghi at intesu sa senténtzia dhi est cagiadu s'ógiu in buca! Surnames and Proverbs smb: Callai Etymon itl. cagliare Translations French épaissir, coaguler, se cailler English to thicken Spanish espesar, condensar Italian addensare, fare dènso, coagulare, rappigliarsi German sich verdichten, gerinnen.

cagliàda , nf: callada Definition su s'istare mudos, citios, su si firmare de foedhare Synonyms e antonyms acaida, cedada, citida | ctr. faedhada Sentences sa cagliada est risposta ◊ fit a chistionu, ma comente li ant nadu cosa at fatu sa callada Etymon srd. Translations French action de se taire English action of being silent Spanish callada Italian atto di tacére German Schweigen.

cagliài , vrb: cagliare, callare, calliai, calliare, chellare, chelliai Definition (intrs.) firmare de foedhare, istare o fàere istare a sa muda, citios / callare a sa muda = abarrai citiu Synonyms e antonyms acaidare, assamudare, atzitare, atzitire, cedae, citire | ctr. faedhare Sentences si bis, de cagliai bonu est chi procuris! ◊ aiat postu sos amigos in frisciolu, bei leaiat gustu e si caglieit mudu ◊ callamila, no mi ndhe sigas mancu a nàrrere! ◊ de faedhare mai no si chellat narendhe male de dogni persone (A.Zedde)◊ como chella a sa muda! ◊ Maistu, faedhos chellare custos chi sunt abboghinandho!◊ càlladi, calla, chi faghes menzus!◊ tue chelladi, isoloriada, e tue, Andrí, setzidi in cue e lassadha cantare a cussa! 2. chellaos chellaos, aiant cominciau a trantzire su fenu pro arribbare a s'àtera bandha Surnames and Proverbs prb: carta cantat e língua càgliat Etymon spn. Translations French se taire English to be silent Spanish callar Italian tacére German verschweigen.

calamài , vrb: acalamai, calamiai, calemai, callamai, caramai Definition calàresi de su sicore, po mancamentu de abba, de fortzas Synonyms e antonyms acalabiare, allartzanai, allebigiare, allizare, irdebbilitare / ammaculiare, apirchizonare Idioms csn: unu frori caramau, calamiau, follas callamadas = tzédidu, tzédidas de su sicore; c. s'atza = dòrchere, pèrdere s'ata (in suspu, sa capatzidade de s'impònnere, de faedhare) Sentences s'est calemada sa mata 2. gopai Giuanni, bosu gei seis de bon'arratza e no si calamat s'atza che gortedhu arruinau! ◊ seu caramada: no tengu balia de nudha, cun cussu pentzamentu! Etymon srd. Translations French se flétrir, affaiblir, se faner English to dry up, to wither, to weaken Spanish marchitarse Italian appassire, infiacchire German ermatten, welken.