Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aggruncíre , vrb Definition fàgheresi totu a prigas, a unu túturu, a cancarrone Synonyms e antonyms acarrongiai, afrascillonai, aggranchizonare, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, frongire, granculai | ctr. istirai Translations French se contracter English to get wrinkle, to shrink Spanish contraerse, arrugarse Italian contrarsi, piegazzare German zusammenschrumpfen, zerknittern.

agioroscàre , vrb Translations French se jetter en grondant (chien qui gronde) English jumping of a growling dog with the intention of biting Spanish acometer los perros en la caza Italian l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere German sich knurrend auf jdn, stürzen.

agiorràre , vrb rfl: azorrare Definition pigare matana, múngia, po calecuna cosa o chistione, su si dha pònnere a coro Synonyms e antonyms agiorridare, aporare Sentences tantu de su piantu no ti azorres! Etymon srd. Translations French s'affliger, se faire du souci English to grieve Spanish afligirse Italian afflìggersi, angustiarsi German sich betrüben.

agiuramentàre , vrb: azuramentare Definition giurare su frassu, fàere o nàrrere su contràriu de su chi s'est giurau Synonyms e antonyms isgiuramentare, ispreurare Sentences si sunt agiuramentados Etymon srd. Translations French se parjurer English to perjure oneself Spanish perjurar Italian spergiurare German falsch schwören.

airài, airàre , vrb Definition su si pigare arrennegu; su fàere is cosas coment'e cun apretu, impresse, a meda Synonyms e antonyms abbetiae, acroconai, afutare, afuterare, allulluriai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare | ctr. apachiare, asselenare Sentences ant isparau pro nche fàchere fughire sa zente, ma sos isparos l'ant airada de prus! ◊ si su cumpagnu si airat, tue úmile e chietu! 2. custa cosa est che a su ratinzu: piús ratas e piús ti s'airat su brujore Etymon ctl., spn. airar Translations French se mettre en colère English to irritate Spanish irritarse, airarse Italian adirare German sich ärgern.

aliverràre , vrb rfl Definition atrotigare, allacare, nau de su linnàmene friscu Synonyms e antonyms arrevelai, atrotiai, colembrai Translations French se tordre (se dit du bois frais) English to twist Spanish alabearse Italian contòrcersi (détto del legname frésco) German sich verkrümmen.

allabentàre , vrb rfl Definition essire allabentaos Synonyms e antonyms illabentare Etymon srd. Translations French devenir bête, s'étourdir, se distraire English to become careless, fool, reckless Spanish volverse bobo, atolondrado Italian diventare sciòcco, sventato, sbadato German leichtsinnig, zerstreut werden.

allagorjàre , vrb Definition nau mescamente de s'erba, de is laores, ingroghire, essire guastos po s'abba a tropu; nau de gente, bènnere a malu tretu de calecuna maladia, derrúere Synonyms e antonyms aflusciai, allidredhàre, ammoltighinare, indisichire Translations French se faner, se flétrir English to wilt, to wither Spanish marchitar, ajar Italian avvizzire, afflosciare German welken, erschlaffen.

allaputzài , vrb: allepuciae, allepuciai, alleputzai, alleputzare, alliputzai, ellepuciare Definition papare calecuna cosa, torrare in fortzas, ingrassare; bestire bene, bene cuncordaos, su si fàere bellos in contu de bestimentu Synonyms e antonyms allepuciri, arrempudhire / addinghillai, allepuritzare, arrepicai 2, assamodare, atrigliare, chinchinnare, cumpòniri, cuncodrai Sentences castit, su dotori, chi mi dha podit torrai a allaputzai sa piciochedha, ca est mesu iscòncia ◊ pensa a sa saludi: a trabballai gei andat bèni, ma innantis ti depis torrai a alleputzai! (I.Murgia) 2. poneisí is capedhus e allaputzaisí bèni! ◊ funt sannoris totu bèni allaputzaus e boint èssi serbius cun totu s'arraspetu ◊ dhui fiat genti totu alliputzara, totu infrochitara ◊ e tochit, babbai, allaputzissí ca seus in festa! Etymon srd. Translations French ragaillardir, se pomponner, se parer English to dress up to make cocky (oneself) Spanish fortalecer, acicalarse Italian rinvigorire, ringalluzzire, attillarsi German stark werden, eitel werden, sich aufputzen.

allartzanài , vrb: allatzanai Definition igragalare, nau de erbas segadas o patindho asciutore po farta de abba Synonyms e antonyms acalabiare, acalamai, addormicare, agurgire, allacanae, allizare, ammustiai, arruncionire, artanare, calaginare, carigai, caugai Sentences sa fà frisca lassada sentza de coi si allàtzanat ◊ is froris bodhius de diora si allàtzanant 2. si allàtzanant is bisus puru! Translations French se flétrir English to wither Spanish marchitar Italian avvizzire German welken.

allatzàre , vrb Definition imbodhigare a istrintu passandho totu a inghíriu Synonyms e antonyms abbarbigare, inchínghere Sentences andho chirchendhe ratos de àrvures birdes pro mi allatzare che a sa edra (M.Portas) Translations French se cramponner, s'enrouler English to cling Spanish abrazarse, estrecharse Italian avvinghiarsi German sich anklammern.

allebigiàre , vrb: allebizare, allepizare, allibizare Definition nau de erbas, pèrdere s'abba, asciutare sicandhosi; fintzes asciutare Synonyms e antonyms acalamai, allacanae, allizare, ammalmiare, assichillonai, calighinare, igragalare, illebizare, illizare, marciulari, pansiri / abbentai 1, asciutai Sentences custu bentu de sole no li at allibizadu sa foza ◊ undhas de prumu ant allepizau su lentíschinu 2. sa sartitza si allibizat posta in bértigas Translations French se faner, se flétrir English to fade Spanish marchitarse, ajarse Italian appassire German verwelken.

alloredhài , vrb rfl Definition bestire a s'abbunzina, a improdhu Etymon srd. Translations French se fringuer, se nipper English to dress up slovenly Spanish vestirse mal Italian vestirsi in mòdo pòco elegante German sich schlecht anziehen.

allupàe , vrb: allupai, allupare, allupiai Definition segare s'àlidu, su no pòdere o no fàere torrare àlidu tupandho su gúturu, mancare o fàere mancare s'ària e po cussu etotu s'ossígenu chi si respirat Synonyms e antonyms afocare, ataogare, atuligare Sentences si est allupau in s'àcua ◊ passendi ingunis mi tocat de aguantai súliru, po no mi allupai de fragu de bassa ◊ agiudamí ca mi seu allupiendi! ◊ mi seu allupendi de su sidi, de su fàmini ◊ bufa àcua, ca ti allupas! Translations French étouffer, se noyer, asphyxier English to suffocate, to drown Spanish sofocar Italian soffocare, affogare, asfissiare German ersticken.

allupíri , vrb rfl: allupriri, allurpire, allurpiri Definition su si betare che lupu, papare che lupu, aira Synonyms e antonyms afarcai, allupiare 1, botzicare, ingolopire Etymon srd. Translations French se jetter sur la nourriture, se gaver English to throw oneself like a wolf, to gulp down Spanish atracar, hartar Italian avventarsi come un lupo, ingozzarsi German gierig essen.

alluxentài , vrb Definition fàere lúghidu Synonyms e antonyms allucidai, allustrai, illuchidare / impompitare Sentences su logu est límpiu límpiu, alluxentau a cera ◊ su lutoni si alluxentat cun limoni e cinixu ◊ labai ca est festa: tocai, alluxentaisidhas is botas! Etymon srd. Translations French faire reluire, se parer English to make bright, to shine, to dress up Spanish hacer relucir, acicalar Italian far rilùcere, brillare, agghindarsi German leuchten, glänzen, sich herausputzen.

alvuràre , vrb: arborare, arberare, arbulare, arburai, arburare, arvurare, arvuriare Definition pònnere o prantare a àrbures, a matas; foedhandho de gente, pigaresidha deretu, su si pesare a boghes po cosighedhas, oféndhios o tzacaos: arburai dhu narant fintzes po pesare o fàere a mannu, arburare fintzes in su sensu de pònnere prantau, istrantagiau (a bisura de àrbure) Synonyms e antonyms arburire / artzisare, inchietae Idioms csn: arburàresi (nadu de sos cadhos) = pesàresi comente e ritzos, cun sos pes de dainanti in artu; arburai ccn. cosa = pònnere ritza, istantargiare 2. s'achetu est semper marritanne, isconchinanne, annigranne e cricanne de si arburare 3. ti àlvuras de crítica mania sentza ti intendher ne de birde e ne de sicu (G.A.Cossu)◊ su venenu mi àrborat sos nérbios!◊ si m'arvúriat su sàmbene in s'intèndhere cudhu!◊ si àrbulat su cadhu e che betat su mere! 4. su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e pensà ca no ndi dh'arburamu (A.Murru)◊ in pratza sunt arburandhe sa tuva po su fogulone Translations French border d'arbres, se fâcher English to plant with trees, to lose one's temper Spanish arborecer, enarbolar Italian alberare, inalberarsi German mit Bäumen bepflanzen, sich aufbäumen.

ammalfudhàre , vrb: ammarfadhare, ammolfodhare, ammarfodhare, ammorfodhare Definition fàere a unu marfodhi (grassu), ufrare po maladia; fàere a granighedhos comente faet sa farra, sa símbula; fàere sa cosa a unu martitzu, modhe modhe, po abba o àteru chi at inciupiu, isciusta meda, pudrigada comente faet su frutuàriu Synonyms e antonyms abbrofodhare, abbruvudhare / abbotzichedhare, aggradheronare / ammartadhare, ammorgodhare 2. est chin sa cara totu ammarfadhada Etymon srd. Translations French se gonfler, se grumeler English to swell, to clot Spanish hincharse, emburujarse Italian gonfiarsi, aggrumarsi German anschwellen, gerinnen.

ammallorài, ammalloràri , vrb: ammalorai Definition nau de su sàmbene, fàere a preta, a lea, cagiare, fàere a marcu druchesau Synonyms e antonyms abbeladinare, aggromare, apiatare / afidigare, illibrinire Translations French se grumeler, coaguler English to coagulate Spanish cuajar Italian aggrumarsi, coagulare German gerinnen.

ammamizàre , vrb: ammammizare Definition nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama Synonyms e antonyms ammammaritzare Sentences cussos crabitos si sunt ammamizados Etymon srd. Translations French se réfugier dans les bras de sa mère English to shelter by one's own mother Spanish enmadrarse Italian rifugiarsi prèsso la madre, èssere mólto attaccato alla madre German sehr an der Mutter hängen.