Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acongosciàre , vrb Definition provare o fàere congòscia, pena forte Synonyms e antonyms angultiare Etymon spn. acongojar Translations French angoisser English to cause anguish Spanish angustiar, acongojarse Italian angosciare German beklemmen.

cajonàre , vrb: acajonare* Synonyms e antonyms intzimiai Sentences cussu bantzigonzu li cajonat dolimentos mannos Translations French causer, occasionner English to cause Spanish causar, provocar Italian cagionare German verursachen.

càusa , nf Definition cosa o fatu chi at fatu o chi faet naschire calecunu efetu; denúncia de calecuna chistione a sa giustítzia Synonyms e antonyms insemia / crupa, neche / pretu Sentences sa càusa de custu male est su malu cabu tou etotu ◊ su spitzu de cussu babballotedhu no at a èssi prus càusa de morti ◊ droga, àrculu, incidentes… totu càusa de sa tropu muneda, ca funt erricos e ispendhent 2. semus andhados in càusa e, ca tenia resone, l'apo bínchida deo Etymon itl. Translations French cause English cause Spanish causa Italian càusa German Grund.

causài , vrb: causare Definition fàere naschire, fàere bènnere calecunu efetu, mescamente dannu Synonyms e antonyms intzimiai, ocasionai Sentences sa maladia chi zughet ndhe l'est causada dae su piponzu Translations French causer English to cause Spanish causare Italian causare German verursachen.

incidài , vrb: incidiare, incirai 1, insidai 1, intzediare, intzidare, intzidiare, intziliare, intzirai 1, intzitai, intzitare Definition mòvere o fàere mòvere s'àteru atzitzandhodhu, naendho e faendho e ofendhendho puru, ponendho s'unu contras a s'àteru / incirai su logu = pònnere sa zente, sos àteros, o fintzas solu s'àteru in buluzu, fàghere pessare in su malu Synonyms e antonyms aciopai, ateneae, atiare, auntzare, imbriscare, incirigare, inciulai, insissiligai, intrulliare, intzifrire, intzigare, intzudie, intzullire, issolociare, pretzipitare, sotae, tzintzigare, ubetzare, umprigare / intriscare, mincidiare, suberiare, purruntzare, tinghitare Sentences un'ora ses intzidiendhe: ma si ti aferro ti ndhe passo sa gana! ◊ a filla mia est sa cumpàngia chi dha incidat a fai cussas cosas ◊ ti pregu chi no insidis de fronti a custa disputa, chi no fatzas su disconnotu! (Pani)◊ prus de unu l'intzediaiat pro la cherrer fàghere cantare ◊ non m'intzédies: menzus mudu ti abbarra!◊ no dhi neris cosa, a su pipiu, ca dh'incidas, ca est dormendisí! 2. at incidau totu su logu chi depit andai a s'èstero ◊ su piciochedhu est incirendi is fradis a pedí dinai a sa mama ◊ ant iscambillau is pipius… funt giogus de natura…: ita bollis intzirai?! Etymon itl. incitare Translations French provoquer English to cause Spanish provocar, atizar Italian provocare, rinfocolare German provozieren, wieder entzünden.

insemía , nf: intzimia Definition càusa, neghe chi faet naschire unu male, princípiu de calecunu efetu (mescamente de maladia); fintzes iscusa tanti po nàrrere, po fàere (o po no fàere) una cosa Synonyms e antonyms ansimia, càusa, písima / abbétia, arraghèscia, atema, congiuntura, cóntia, iscóticu, iscúgia, tzemia Idioms csn: intzimia de… = coment'e chi…, a su postu de…; bogai intzimia = chircare iscusas; is intzimias de su partu = sinnales de comente una fémina ràida est sentida pro s'illierare Sentences ita cudha bagadia… morti chen'e intzimia fatzant! 2. dhi narant cosa po tenni s'intzimia po dh'acusai ◊ no tenendu intzimia de perunu imputu, dhus iant libberaus 3. seis benius a mi pigai cun ispadas e fustis, intzimia de èssi unu bandidu (Ev)◊ intzimia de istudiare ses zogandhe! Etymon srd. Translations French germe, source, principe English germ, cause, beginning Spanish germen, origen, pretexto Italian gèrme, càusa, princìpio, sìntomo, stìmolo, movènte German Ursprung, Grund.

intzimiài , vrb Definition ingòllere o pònnere tema, intzimia, cuménciu de maladia; cumenciare, cumenciare a si pàrrere una maladia: nau de fémina, bènnere o èssere príngia Synonyms e antonyms atemare, cajonare, colpire, temiare / comentzari 2. cussu dh'emu intzimiau dèu ◊ est intzimiau de mali ◊ est intzimiau de machiori 3. ma poita boit sa levadora: ita est, intzimiada?! ◊ depit tenni fillu ca est intzimiada 4. is fuedhus suus no intzímiant su siléntziu chi regnat in cussu logu Etymon srd. Translations French causer English to cause Spanish enfermar Italian cagionare German verursachen.

movitíva , nf Definition intzimia, cosa chi faet naschire o mòvere unu fatu, una chistione Synonyms e antonyms càusa, motivu Sentences ma nois a l'ischimus pro cale movitiva in Sardigna che at àpidu bandhidos meda? Etymon itl. Translations French cause English reason, cause Spanish causa Italian càusa German Grund.

ocasionài , vrb Definition fàere naschire o fàere bènnere calecunu efetu, mescamente dannu; giare ifadu a s'àteru de dh'annervare Synonyms e antonyms causai / intzidiare, ispurtighisonai, purruntzare, suberiare Sentences cussu mali nos at ocasionau dannus ◊ no depeis ocasionai dannu a nisciunus! 2. no mi ocasionis, oi, ca seu de ispétzia mala! Translations French causer, provoquer English to cause Spanish causar, ocasionar Italian causare, provocare German verursachen, bewirken, veranlassen.

salargiàre , vrb: assalarzare, salarjare, salarzare Definition fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu Synonyms e antonyms agegherai, assuidari, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, istrajare, istratallai, isvalostiare, surrullai, trambuscare, ussiare / grisai | ctr. achedare, asserenare, assussegai Sentences no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha 2. m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu Translations French agiter, troubler, mettre en deroute English to cause a turmoil Spanish alborotar, ahuyentar, dispersar Italian subbugliare, esagitare, méttere in fòrte agitazióne, sgominare, sbaragliare German in Aufruhr versetzen, erschüttern, aufregen.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definition pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Synonyms e antonyms agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Sentences arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Etymon srd. Translations French mettre en émoi, se jeter (sur) English to cause a turmoil, to throw oneself Spanish alborotar, lanzarse, arremeter Italian subbugliare, avventarsi German in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

tzemía, tzémia , nf: simia, tzimia Definition càusa, cosa chi faet naschire unu male (ma fintzes iscusa) Synonyms e antonyms atema, càusa, insemia / arraghèscia, iscóticu Sentences no nc'est mali sentza de tzimia 2. cussu campàriu ndi boliat sa mesu tzimia po machitziai is pastoris! ◊ sa tzimia ch’ia bogau fut una fràula po mi ndi andai a bidha Surnames and Proverbs prb: morti no bengat, tzimia no mancat! Etymon grcb. zemía Translations French cause English cause Spanish causa, motivo Italian cagióne, orìgine German Ursache.