Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

alléu , nm Definition criadura minuda, pipiu de naschidórgiu Translations French enfant au berceau English baby Spanish niño de pañales Italian bambino in fàsce German Wickelkind.

allupaguàdhu 2 , nm Definition genia de erba chi no sicat mai Synonyms e antonyms nuditzedhu, síntziri Scientific Terminology rba, Polygonum equisetiforme Translations French renouée, centinode English knotgrass, knotweed Spanish hierba de la sangre Italian polìgono German Vogelknöteriche.

allupaguàdhu 3 , nm Definition genia de erba linnosa, coa de gatu o fintzes strapudhu de cani, bona po tínghere orrobba in colore grogo Synonyms e antonyms reseda Scientific Terminology rbl, Reseda alba Translations French réséda blanc English white mignonette Spanish hopo de zorra Italian resèda bianca German weisser Wau.

alluscàu , pps, agt Definition de alluscare; chi est coment'e tzurpu, chi no biet prus nudha de sa gana o disígiu, chi dhu praghet sa fémina (o s'ómine), chi est imbriagu / alluscau de su sídiu = cassidu, tzegu de su sidi Synonyms e antonyms alluscorau Sentences Mallena fit débbile e alluscada de natura Scientific Terminology ntl Translations French rêveur, sensuel English dreamer, sensual Spanish ciego de pasión Italian sognatóre, sensuale German träumend, sinnlich.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definition pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Synonyms e antonyms aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Sentences fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Etymon srd. Translations French faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur English to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Spanish espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italian far rizzare i capélli, rabbrividire German die Haare sträuben, schaudern.

amarète, amarètu , nm: ammaretu Definition genia de druche, de forma tundha, ladu, grussu pagu prus de unu centímetru, fatu cun méndhula druche mólia e pagu pagu de méndhula marigosa, farra e tzúcuru Synonyms e antonyms maricosu Sentences est cumbidandu sa gente cun is amaretos, is pistocos e is licores fatus in domu ◊ ant combidadu suspiros e amaretes de Utieri Scientific Terminology drc Translations French macaron English macaroon Spanish pastel a base de almendras amargas Italian amarétto German Makrone.

amèga , avb: ammegu, ammega, ammegas, megas Definition megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe Sentences ammegas de bènnere so in su mamentu 2. proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas? Etymon srd. Translations French être sur le point de… English in the act of… Spanish mientras, a punto de Italian nell'atto di… German im Begriff zu.

ammalaía , avb Definition a mala gana, mancai chentza gana o contras a sa gana chi si tenet Synonyms e antonyms ammalaoja, ammaròglia, provortza Sentences ammalaia sos contos teviant torrare! ◊ ammalaia est andhadu a chircare cosa, si cheriat manigare! ◊ ammalaia est torradu a domo de su babbu Translations French à contrecœur, force est de…, finalement English reluctantly Spanish de mala gana, a regañadientes Italian malvolentièri, giocofòrza, finalménte German ungern, gezwungen sein.

ammalaòxa, ammalaòza , avb Definition a mala bògia, a mala gana, contr’a sa volontade Synonyms e antonyms ammalaia, ammaròglia Sentences ammalaoza nos benit de andhare, mancari malàidos! ◊ oe ci non ti callas a sola ti callas ammalaoja! Etymon srd. Translations French à contrecœur English unwillingly Spanish de mala gana, a regañadientes Italian malvolentièri German ungern.

ammaròglia, ammaròlgia, ammaròlla , avb, nf: marolla Definition a mala bolla, a mala bògia, fintzes contr’a sa volontade; fintzes chentza unu motivu giustu, contras a s’arrexone, a prepoténtzia / fai una cosa po s'ammarolla = pro bisonzu, a s’apretu Synonyms e antonyms ammalaia, ammalaoja, atrupi, provortza Sentences ammarolla impicant ◊ meras bortas is babbus e is mamas bolint ammarolla mandai is fillus a iscola po s'afródhiu de dhis fai pigai unu diploma ◊ candu benit s'ammarolla tocat de andai! 2. tantis Sardus ant pigau s'istrada de s'ammarolla, emigrendu peri su mundu! Etymon srd. Translations French à contrecœur English reluctantly Spanish de mala gana Italian controvòglia German widerwillig.

ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai, ammarturiare, marturare Definition orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare Synonyms e antonyms irmalaidare Sentences nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau 2. at fatu su letu e si nc'est ammarturada! Etymon srd. Translations French demeurer infirme English to fall ill for a long time Spanish enfermar de forma crónica Italian ammalarsi a lungo German lange erkranken.

ammatucàe, ammatucài , vrb Definition fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere Synonyms e antonyms crèschere, immannitare Sentences immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu Etymon srd. Translations French grandir, bien pousser (fam.) English to grow up Spanish crecer de edad Italian divenir grandicèllo German halb erwachsen werden.

ammirànte , nm Definition genia de erba e frore: cragarista de caboni o pinnàciu de carabbineri Synonyms e antonyms sprameta Scientific Terminology frs, Celosia argentea Etymon itl. amaranto Translations French crête-de-coq English rattle (weed) Spanish moco de pavo Italian crésta di gallo German Hahnenkamm.

ammodàu , agt Definition chi tenet crabbu o manera in su fàere is cosas, in su tratare cun sa gente Synonyms e antonyms aggrabbadu, ammodidu, assetiosu, garbosu, imbodau, pertocu | ctr. burrincatzu, gavàciu, intrudhadu, mabigrabbau Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French bien élevé English polite Spanish de buenos modales Italian di buòne manière, gentile German manierlich.

ammutadúra , nf Definition càntigu po dormire is pipios Synonyms e antonyms ammutu, anninnia Etymon srd. Translations French berceuse English lullaby Spanish canción de cuna, nana Italian ninnananna German Wiegenlied.

ammutaméntu , nm Definition gara poética fata cantandho mutos; genia de fatúgiu, ma mescamente manera de pigare un'animale angenu, furandho, po chi no tzérriet o apedhet de iscobiare sa gente Scientific Terminology sntz Etymon srd. Translations French competition poétique improvisée English dispute on extempore poetry Spanish certamen de poesía improvisada Italian dìsputa in poesìa improvvisata German dichterische Stegreifdiskussion.

ancúa , nf Definition dhu narant po anca, camba; est puru sa parte de apalas de sa còscia de un'animale macellau, sa nàdiga, e sa petza chi portat / s'ossu de s'ancua = sa cannedha de s'anca Synonyms e antonyms anca, anconi Sentences carnatzeri valenti segat petza de ancua ◊ sa bricicheta 'e fogu bogat fumu niedhu de sa part'e s'ancua… Etymon ctl. ancuda Translations French gîte à la noix English haunch channell, hip Spanish parte posterior del muslo de animal Italian scannèllo German Kugel.

àndhas , nf: àndhia, àndhias, àndia, àndua Definition genia de aparatu a pigare is santos chi bogant in crufessone: duos murales aunios de unu retàulu, chi andhet bene a dhu pigare in bàtoro (prus che àteru a codhu) Synonyms e antonyms letera, létia, peàngela, piàngia, prana 1 / panteus Idioms csn: èssere o pònnere in àndhia = portai in panteus, coment'e candu si portant is santus in prucissioni, allirgus, cument'e in festa; leare in àndhias = manera de leare a unu in duos faghíndhelu sere subra de sas manos intradas apare (cun d-una manu si aferrat s'àteru brussu, cun s'àtera unu brussu de su cumpanzu) Sentences Gesús iat nau a su màrtiru: Pesadindi, piga s'àndia e torra a domu tua! (Ev)◊ dh'iant betiu is malàidus in àndias ◊ in portessione leant su santu in s'àndhia 2. su binu niedhu de tiu Bustianu los ponzeit in àndhias ◊ est in àndhias, de sa cuntentesa! Etymon spn. andas, andias Translations French chaise à porteurs English sedan (chair) Spanish silla de manos Italian portantina, barèlla German Tragbahre.

annéulu 1 , nm Definition su si pònnere o calare sa népide Synonyms e antonyms anneuladura, anneulamentu Etymon srd. Translations French obscurcissement English dimness Spanish el cubrirse de niebla Italian annebbiaménto, rannuvolaménto German Aufsteigen von Nebel, Bewölkung.

anninnía , nf, nm: anninniu, ninia Definition genia de càntidu chi is mamas faent a su pipiu po che dhu dormire; su dormire, nau de is pipios / fai s’anninnia = drommire Synonyms e antonyms anninnu, nínnidu, ninnoro Sentences cantat s'anninnia a su criu ◊ anninnia, anninnia, dromi e fai su sonnu, sa pipia de nonnu! ◊ anninnia anninnia, mannu e bonu ti bia! ◊ po fai dormiri su pipiu is mamas dhi cantànt is anninnius Etymon srd. Translations French berceuse English lullaby Spanish canción de cuna, nana Italian ninnananna, nènia German Wiegenlied, Nänie.