bàstas , cng: bastis,
bastu 3,
bastus 1 Definition
foedhu po pònnere o chi ponet una cunditzione: s'imperat cun de e cun chi; candho est cun sa cng. chi e cun su verbu èssere e puntu isclamativu (bastu chi siat!) bolet nàrrere puru chi unu no est tanti seguru o no dhue credet meda a su chi narat o intendhet e abbarrat unu pagu ispantau e fintzes dispràxiu = como siat puru?!… si fit abberu?!…
Synonyms e antonyms
aliali!
Sentences
beni a ti cuai bastis chi ti cuist bèni ◊ bolliat unu piciocu mancai poberitedhu, bastas chi essit iscípiu bolai ◊ bastu chi sias cun àtere, bae, ma no a solu! ◊ apo a partire cras, bastu chi sas cosas no mi andhent a s'imbesse ◊ bastu chi mi nias sa veridade ti perdono!
2.
nachi za est istudiendhe, bastu chi siat! ◊ iscrient chi za sunt sanos, bastus chi siat!
3.
- Sas pudhas mias faghent sos oos e si los mànigant! - Bastu chi siat?! ◊ - A Boredhu che li ant furadu sos porcos! - Bastu chi siat?!
4.
bastus de mi che l'iscutinare li apo nadu chi ei
Translations
French
pourvu que,
à condition que
English
provided (that)
Spanish
con tal de que
Italian
purchè
German
nur… wenn.
befài , vrb: abbefare,
befare,
befiare Definition
pigare a befa, erríere de àtere unu pagu a disprétziu
Synonyms e antonyms
abbilgonzare,
abbirgonzire,
bufonai,
ciacotai,
ilvilgonzare,
sbregungiri
Sentences
a issu totus dhu befant ◊ si aiat gana de si ndhe befare, sa sorte, mi podiat fàghere macu! ◊ cussu si béfiat de su male anzenu: si aiat abbaidadu a su sou!…◊ sunt befendhe de s'unu e de s'àteru e no si abbàidant mai a carrones!◊ su ponidori de fogu est finas cussu chi befat is atrus cun sa limba
Translations
French
se moquer de quelqu'un,
de quelque chose
English
to make a fool of s.o.
Spanish
burlarse,
mofarse,
befarse de algo o alguien
Italian
farsi bèffa di qlc.,
di qlcs
German
verspotten,
auslachen.
biscaína , avb: briscaina Definition
nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina
Sentences
su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda
Etymon
spn.
a la viscaína
Translations
French
à la six-quatre-deux
English
in a slapdash way
Spanish
a la buena de Dios
Italian
alla carlóna
German
nachlässig.
bísonas , nf pl: bísunas,
písonas Definition
genia de launedhas a duas cannitas, chentza su tumbu
Synonyms e antonyms
bisones,
bísosas,
launedhas
Scientific Terminology
sjl
Etymon
ltn.
bisonus
Translations
French
cornemuse a deus tuyaux sonores
English
double reed-pipe
Spanish
gaita de dos tubos
Italian
zampógna rùstica a due canne
German
eine Panflötesorte mit zwei Pfeifen.
bómbina , nf Definition
(nughe bómbina) genia de mata chi faet coment'e una castàngia, marigosa o de Índias
Scientific Terminology
mt, aesculus hippocastanum
Translations
French
marronnier d'Inde
English
horse-chestnut (tree)
Spanish
castaño de Indias
Italian
ippocastano
German
Roßkastanie.
bótu 1 , avb: buta Definition
de botu = de istrémpiu, a corpu
Sentences
candu dh'ant bistu si ndi funt pesaus de botu ◊ mi ant de botu giradu sas palas! ◊ m'ischidesi nervosu de unu botu ◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ mancai surpréndiu de buta, candu su cuadhu si est postu a curri, no si fiat pérdiu de ànimu ◊ comente apo bidu deai, mi ndhe peso de botu, curro a sas bestes e mi pijo totu
Surnames and Proverbs
smb:
Butta
Translations
French
brusquement,
tout à coup,
soudainement
English
suddenly
Spanish
de repente
Italian
di scatto,
all'improvviso
German
plötzlich.
bragnócula , nm Translations
French
un bon à rien
English
a nobody
Spanish
hombre de nada
Italian
uòmo da nulla
German
Null.
brundajàna , nf: brundaxana Definition
genia de erba marigosa, erba de isprene, connota coment'e bona po passare is callenturas
Synonyms e antonyms
brundajò,
brundariana,
brundedha,
brundina,
sintàula
/
cdh. brunzedha
Scientific Terminology
rbc, Centaurium erythraea, C. maritimum
Etymon
srd.
Translations
French
centaurée
English
kind of gentianacaea
Spanish
hiel de la tierra,
hierba pepedorrera
Italian
biondèlla
German
Tausendgüldenkraut,
Fieberkraut.
brúnzinu , agt Definition
chi est de brunzu, fatu cun brunzu
Translations
French
en bronze
English
bronze,
steely
Spanish
de bronce
Italian
brónzeo
German
bronzen.
bufiétu , nm Definition
tródhiu surdu, súlidu mudu chi essit de su pertusu; tabbacu de margiani, genia de codrolinu chi, candho est passau (est in colore de cafè), a dhu tocare si crepat e lassat andhare coment'e pruinedhu
Synonyms e antonyms
písina
/
fungubísinu,
scapavumu
Scientific Terminology
atn, Lycoperdon bovista
Translations
French
vesse,
vesse-de-loup
English
fart
Spanish
follón,
pedo de lobo
Italian
lòffa,
véscia di lupo
German
Bovist.
bugnósu , agt: bungiosu Definition
chi est totu a giúmburos, prenu de giúmburos, de nodos (nau de linna, de truncu)
Synonyms e antonyms
abbultzonadu,
abburrutonadu,
bullonatu,
bunzudu,
giumburudu,
nuosu,
tzurumbosu
Sentences
custu est linnàmini bugnosu
Etymon
srd.
Translations
French
bosselé
English
knotty
Spanish
lleno de chicones
Italian
bozzoluto
German
voller Beulen.
bullàncara , nf Definition
su fossighedhu in sa carre chi lassat su pigoni
Etymon
srd.
Translations
French
marque de la variole
English
pock
Spanish
picadura de viruela
Italian
búttero
German
Pockennarbe.
búrtzu 1 , nm Definition
maladia chi benit a is cuadhos: maladia de s'urtzu, assubentu
Scientific Terminology
mld
Etymon
ltn.
vulsus
Translations
French
poussif,
pousse
English
weak (ness)
Spanish
enfermo de huélfago
Italian
bólso,
bolsàggine
German
Engbrüstige,
Engbrüstigkeit.
butàliga , nf: butàrica,
butàriga Definition
is oos de sa lissa (su cévulu) sicaos e salios; in cobertantza, is butones de su mascu
Synonyms e antonyms
cdh. butàraga
Sentences
apu pigau unu gèvulu mannu, ca portat butàriga, e dh'apu fata e bella puru!
2.
ma càstia cussu isbregungiu ammostendi is butàrigas!…
Etymon
itl.
bottarica
Translations
French
boutargue,
poutargue
English
botargo
Spanish
cecina de huevos de pescado
Italian
bottarga
German
Kaviar der Meeräsche.
cabidiànu , agt: cabudianu Definition
chi benit o andhat prus a innanti de un'àteru, de un'àtera cosa, chi est in primu pupa; nau de frutuàriu, chi benit o lompet a presse, lompet cabudàrgiu / màsciu cabidianu, berbeghe cabidiana = mascu, brebei de ghia
Synonyms e antonyms
cabidraxu,
premediu
| ctr.
regadiu,
coàinu
Sentences
sos tronos sunt cabidianos de sos lampos
Etymon
srd.
Translations
French
précédent,
chef de file
English
previous,
leader
Spanish
batidor,
que precede,
primero de una fila
Italian
guidaiòlo,
precedènte,
che precede,
capofila
German
Leit…,
vorige,
erste,
Erste.
cabumaístu, cabumàstru , nm: capumastru Definition
su chi cumandhat is àteros maistos, in calecunu trebballu
Sentences
isse at trabballau chin inzenieris e capumastros capassos meda (B.Murgia)
Etymon
itl.
Translations
French
maître maçon
English
master builder
Spanish
maestro de obras
Italian
capomastro
German
Baumeister.
cacarallài , nm Definition
genia de cagarantzu o ziziu grogo de sa calidade mala, unu pagu pudéscia, prus manna de sa calidade chi si papat: faet una sitzia manna, de unu bellu colore grogo
Synonyms e antonyms
cacarànciu,
cucurilata,
cucurudhua
Scientific Terminology
rba, Glebionis coronaria
Etymon
srd.
Translations
French
chrysanthème à couronne
English
Crown Daisy
Spanish
antimano,
manzanilla de flor dorada,
mirabeles,
ojo de buey
Italian
bambagèlla
German
gelbe Margerite.
cacarànciu , nm: cacaratu,
cagarànciu,
caragansu,
cagarantu,
cagarantzu,
caragànciu,
caragantu,
caragantzu,
caregànciu,
caregantzu Definition
genia de pabarantzolu de sa calidade mala, unu pagu pudéscia, prus manna de sa calidade chi si papat: faet una sitzia manna, de unu bellu colore grogo
Synonyms e antonyms
cacarallai,
cacarànciulu,
cucurilata,
chirielle,
fundurussu
Sentences
est grogu che caragantzu
Scientific Terminology
rba, Glebionis coronaria
Etymon
grc.
khálkanthon
Translations
French
chrysanthème à couronne
English
Crown Daisy
Spanish
antimano,
manzanilla de flor dorada,
mirabeles,
ojo de buey
Italian
fiór d'òro
German
gelbe Margerite.
cacàtza , nf Definition
genia de isprugadura de colore grogo chi faent is gràndhulas grassas in su cundhutu de is origas
Translations
French
cérumen
English
earwax
Spanish
cerumen,
cera de los oídos
Italian
cerume
German
Ohrenschmalz.
cadíssu , nm Definition
orrobba de lana, tira de orrobba
Sentences
in sos ojos no bi zughet cadissos! ◊ sos bator moros de sa bandhera sarda zughent sos cadissos
Etymon
spn.
cadiz
Translations
French
étoffe de laine grossière,
bandeau
English
woollen cloth
Spanish
tejido de lana tosco
Italian
stòffa di lana grossolana,
bènda
German
grober Wollstoff,
Binde.