bàstas , cng: bastis,
bastu 3,
bastus 1 Definizione
foedhu po pònnere o chi ponet una cunditzione: s'imperat cun de e cun chi; candho est cun sa cng. chi e cun su verbu èssere e puntu isclamativu (bastu chi siat!) bolet nàrrere puru chi unu no est tanti seguru o no dhue credet meda a su chi narat o intendhet e abbarrat unu pagu ispantau e fintzes dispràxiu = como siat puru?!… si fit abberu?!…
Sinonimi e contrari
aliali!
Frasi
beni a ti cuai bastis chi ti cuist bèni ◊ bolliat unu piciocu mancai poberitedhu, bastas chi essit iscípiu bolai ◊ bastu chi sias cun àtere, bae, ma no a solu! ◊ apo a partire cras, bastu chi sas cosas no mi andhent a s'imbesse ◊ bastu chi mi nias sa veridade ti perdono!
2.
nachi za est istudiendhe, bastu chi siat! ◊ iscrient chi za sunt sanos, bastus chi siat!
3.
- Sas pudhas mias faghent sos oos e si los mànigant! - Bastu chi siat?! ◊ - A Boredhu che li ant furadu sos porcos! - Bastu chi siat?!
4.
bastus de mi che l'iscutinare li apo nadu chi ei
Traduzioni
Francese
pourvu que,
à condition que
Inglese
provided (that)
Spagnolo
con tal de que
Italiano
purchè
Tedesco
nur… wenn.
befài , vrb: abbefare,
befare,
befiare Definizione
pigare a befa, erríere de àtere unu pagu a disprétziu
Sinonimi e contrari
abbilgonzare,
abbirgonzire,
bufonai,
ciacotai,
ilvilgonzare,
sbregungiri
Frasi
a issu totus dhu befant ◊ si aiat gana de si ndhe befare, sa sorte, mi podiat fàghere macu! ◊ cussu si béfiat de su male anzenu: si aiat abbaidadu a su sou!…◊ sunt befendhe de s'unu e de s'àteru e no si abbàidant mai a carrones!◊ su ponidori de fogu est finas cussu chi befat is atrus cun sa limba
Traduzioni
Francese
se moquer de quelqu'un,
de quelque chose
Inglese
to make a fool of s.o.
Spagnolo
burlarse,
mofarse,
befarse de algo o alguien
Italiano
farsi bèffa di qlc.,
di qlcs
Tedesco
verspotten,
auslachen.
biscaína , avb: briscaina Definizione
nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina
Frasi
su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda
Etimo
spn.
a la viscaína
Traduzioni
Francese
à la six-quatre-deux
Inglese
in a slapdash way
Spagnolo
a la buena de Dios
Italiano
alla carlóna
Tedesco
nachlässig.
bísonas , nf pl: bísunas,
písonas Definizione
genia de launedhas a duas cannitas, chentza su tumbu
Sinonimi e contrari
bisones,
bísosas,
launedhas
Terminologia scientifica
sjl
Etimo
ltn.
bisonus
Traduzioni
Francese
cornemuse a deus tuyaux sonores
Inglese
double reed-pipe
Spagnolo
gaita de dos tubos
Italiano
zampógna rùstica a due canne
Tedesco
eine Panflötesorte mit zwei Pfeifen.
bómbina , nf Definizione
(nughe bómbina) genia de mata chi faet coment'e una castàngia, marigosa o de Índias
Terminologia scientifica
mt, aesculus hippocastanum
Traduzioni
Francese
marronnier d'Inde
Inglese
horse-chestnut (tree)
Spagnolo
castaño de Indias
Italiano
ippocastano
Tedesco
Roßkastanie.
bótu 1 , avb: buta Definizione
de botu = de istrémpiu, a corpu
Frasi
candu dh'ant bistu si ndi funt pesaus de botu ◊ mi ant de botu giradu sas palas! ◊ m'ischidesi nervosu de unu botu ◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ mancai surpréndiu de buta, candu su cuadhu si est postu a curri, no si fiat pérdiu de ànimu ◊ comente apo bidu deai, mi ndhe peso de botu, curro a sas bestes e mi pijo totu
Cognomi e Proverbi
smb:
Butta
Traduzioni
Francese
brusquement,
tout à coup,
soudainement
Inglese
suddenly
Spagnolo
de repente
Italiano
di scatto,
all'improvviso
Tedesco
plötzlich.
bragnócula , nm Traduzioni
Francese
un bon à rien
Inglese
a nobody
Spagnolo
hombre de nada
Italiano
uòmo da nulla
Tedesco
Null.
brundajàna , nf: brundaxana Definizione
genia de erba marigosa, erba de isprene, connota coment'e bona po passare is callenturas
Sinonimi e contrari
brundajò,
brundariana,
brundedha,
brundina,
sintàula
/
cdh. brunzedha
Terminologia scientifica
rbc, Centaurium erythraea, C. maritimum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
centaurée
Inglese
kind of gentianacaea
Spagnolo
hiel de la tierra,
hierba pepedorrera
Italiano
biondèlla
Tedesco
Tausendgüldenkraut,
Fieberkraut.
brúnzinu , agt Definizione
chi est de brunzu, fatu cun brunzu
Traduzioni
Francese
en bronze
Inglese
bronze,
steely
Spagnolo
de bronce
Italiano
brónzeo
Tedesco
bronzen.
bufiétu , nm Definizione
tródhiu surdu, súlidu mudu chi essit de su pertusu; tabbacu de margiani, genia de codrolinu chi, candho est passau (est in colore de cafè), a dhu tocare si crepat e lassat andhare coment'e pruinedhu
Sinonimi e contrari
písina
/
fungubísinu,
scapavumu
Terminologia scientifica
atn, Lycoperdon bovista
Traduzioni
Francese
vesse,
vesse-de-loup
Inglese
fart
Spagnolo
follón,
pedo de lobo
Italiano
lòffa,
véscia di lupo
Tedesco
Bovist.
bugnósu , agt: bungiosu Definizione
chi est totu a giúmburos, prenu de giúmburos, de nodos (nau de linna, de truncu)
Sinonimi e contrari
abbultzonadu,
abburrutonadu,
bullonatu,
bunzudu,
giumburudu,
nuosu,
tzurumbosu
Frasi
custu est linnàmini bugnosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bosselé
Inglese
knotty
Spagnolo
lleno de chicones
Italiano
bozzoluto
Tedesco
voller Beulen.
bullàncara , nf Definizione
su fossighedhu in sa carre chi lassat su pigoni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marque de la variole
Inglese
pock
Spagnolo
picadura de viruela
Italiano
búttero
Tedesco
Pockennarbe.
búrtzu 1 , nm Definizione
maladia chi benit a is cuadhos: maladia de s'urtzu, assubentu
Terminologia scientifica
mld
Etimo
ltn.
vulsus
Traduzioni
Francese
poussif,
pousse
Inglese
weak (ness)
Spagnolo
enfermo de huélfago
Italiano
bólso,
bolsàggine
Tedesco
Engbrüstige,
Engbrüstigkeit.
butàliga , nf: butàrica,
butàriga Definizione
is oos de sa lissa (su cévulu) sicaos e salios; in cobertantza, is butones de su mascu
Sinonimi e contrari
cdh. butàraga
Frasi
apu pigau unu gèvulu mannu, ca portat butàriga, e dh'apu fata e bella puru!
2.
ma càstia cussu isbregungiu ammostendi is butàrigas!…
Etimo
itl.
bottarica
Traduzioni
Francese
boutargue,
poutargue
Inglese
botargo
Spagnolo
cecina de huevos de pescado
Italiano
bottarga
Tedesco
Kaviar der Meeräsche.
cabidiànu , agt: cabudianu Definizione
chi benit o andhat prus a innanti de un'àteru, de un'àtera cosa, chi est in primu pupa; nau de frutuàriu, chi benit o lompet a presse, lompet cabudàrgiu / màsciu cabidianu, berbeghe cabidiana = mascu, brebei de ghia
Sinonimi e contrari
cabidraxu,
premediu
| ctr.
regadiu,
coàinu
Frasi
sos tronos sunt cabidianos de sos lampos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
précédent,
chef de file
Inglese
previous,
leader
Spagnolo
batidor,
que precede,
primero de una fila
Italiano
guidaiòlo,
precedènte,
che precede,
capofila
Tedesco
Leit…,
vorige,
erste,
Erste.
cabumaístu, cabumàstru , nm: capumastru Definizione
su chi cumandhat is àteros maistos, in calecunu trebballu
Frasi
isse at trabballau chin inzenieris e capumastros capassos meda (B.Murgia)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
maître maçon
Inglese
master builder
Spagnolo
maestro de obras
Italiano
capomastro
Tedesco
Baumeister.
cacarallài , nm Definizione
genia de cagarantzu o ziziu grogo de sa calidade mala, unu pagu pudéscia, prus manna de sa calidade chi si papat: faet una sitzia manna, de unu bellu colore grogo
Sinonimi e contrari
cacarànciu,
cucurilata,
cucurudhua
Terminologia scientifica
rba, Glebionis coronaria
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chrysanthème à couronne
Inglese
Crown Daisy
Spagnolo
antimano,
manzanilla de flor dorada,
mirabeles,
ojo de buey
Italiano
bambagèlla
Tedesco
gelbe Margerite.
cacarànciu , nm: cacaratu,
cagarànciu,
caragansu,
cagarantu,
cagarantzu,
caragànciu,
caragantu,
caragantzu,
caregànciu,
caregantzu Definizione
genia de pabarantzolu de sa calidade mala, unu pagu pudéscia, prus manna de sa calidade chi si papat: faet una sitzia manna, de unu bellu colore grogo
Sinonimi e contrari
cacarallai,
cacarànciulu,
cucurilata,
chirielle,
fundurussu
Frasi
est grogu che caragantzu
Terminologia scientifica
rba, Glebionis coronaria
Etimo
grc.
khálkanthon
Traduzioni
Francese
chrysanthème à couronne
Inglese
Crown Daisy
Spagnolo
antimano,
manzanilla de flor dorada,
mirabeles,
ojo de buey
Italiano
fiór d'òro
Tedesco
gelbe Margerite.
cacàtza , nf Definizione
genia de isprugadura de colore grogo chi faent is gràndhulas grassas in su cundhutu de is origas
Traduzioni
Francese
cérumen
Inglese
earwax
Spagnolo
cerumen,
cera de los oídos
Italiano
cerume
Tedesco
Ohrenschmalz.
cadíssu , nm Definizione
orrobba de lana, tira de orrobba
Frasi
in sos ojos no bi zughet cadissos! ◊ sos bator moros de sa bandhera sarda zughent sos cadissos
Etimo
spn.
cadiz
Traduzioni
Francese
étoffe de laine grossière,
bandeau
Inglese
woollen cloth
Spagnolo
tejido de lana tosco
Italiano
stòffa di lana grossolana,
bènda
Tedesco
grober Wollstoff,
Binde.