annóu , nm: annuu,
nú Definizione
lobu istrintu de calecuna cosa (longa) cun is càbudos intraos a s’imbesse chi faet a acapiare; tretu prus grussu de calecuna cosa, coment'e chi siat fata a nodu
Sinonimi e contrari
nodu*
Modi di dire
csn:
annou de su tzugu = is nuxis, sa nuge de su gúturu, grogòcia; annou de mata = zenia de nodu chi bi resurtat in sos truncos de àrbure comente sas naes che daent in mesu incarnadas; annou currente = zenia de prendhidura chi isorbet cun fatzilidade; erba de cent'annoos = erba istérria, una creze de erba totu nodos
Frasi
capassu ses a fai s'annuu a sa corbata?
Traduzioni
Francese
nœud
Inglese
knot
Spagnolo
nudo,
nuez de Adán
Italiano
nòdo,
pómo d'Adamo
Tedesco
Knoten,
Adamsapfel.
antunnaèra , nf Definizione
una de is calidades prus méngius de codrolinu: cardulinu biancu, de petza, tugnu biancu
Sinonimi e contrari
cardulinubbonu,
corrorinebetza,
cardulinueru
Terminologia scientifica
atn, pleurotus eryngii
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pleurote du panicaut
Inglese
king trumpet mushroom
Spagnolo
seta de cardo
Italiano
cardarèllo
Tedesco
Braune Kräuter-Seitling.
anzonína , nf Definizione
totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis
Frasi
fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tous les agneaux
Inglese
the whole of lambs
Spagnolo
el conjunto de los corderos
Italiano
l'insième degli agnèlli
Tedesco
Lammherde.
apagiadòri , agt, nm: apajadore,
apajadori Definizione
chi o chie andhat a foedhare sa fémina po contu o in parte de un'ómine
Sinonimi e contrari
acupadori,
comisionàrgiu,
mandhadàgliu,
paraímpiu,
tratadore
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faiseur de mariages
Inglese
matchmaker
Spagnolo
padrino de casamiento
Italiano
paraninfo
Tedesco
Heiratsvermittler.
apangadúra , nf Definizione
su apangae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bêchage
Inglese
digging over
Spagnolo
labor de azada
Italiano
vangatura
Tedesco
Umgraben.
àpara , nf, nm: àparu Definizione
porru de angioni, genia de erba areste chi faet unu pagu che a s’àgiu, ma a cambu meda prus fine, biancu, unu pagu a conca (pagu prus grussa de su cambu) in s'oru de is arraighinas, unu pagu a triàngulu (in setzione), frores biancos a pubusone in punta furriaos conca a bàsciu a bisura de campana, de fragu e sabore forte, bona a papare
Sinonimi e contrari
antzangioni,
gusaju,
porru
/
cdh. sàmbula
Modi di dire
csn:
falàresi chei s'àpara in su mese de maju = arrui acomenti fait cust'erba in maju, candu si acaramat e sicat; genia de frastimu: abbasciau chei s'àpara!; vívere a coa de àpara = campare a fàmine, a dilléziu, cun cosighedhas de pagu contu
Frasi
sos amministradores ant intituladu carrelas e piatzas a zente chi a bidha no li at dadu mancu un'àpara ◊ che fuint essidos time time, cun sas ancas modhes che àparu in maju (A.Cossu)◊ amus fatu sa falada chei s'àpara de maju!
Terminologia scientifica
rba, rbz, Allium triquetrum
Etimo
ltn.
cappara
Traduzioni
Francese
ail à trois angles,
ail triquètre
Inglese
wild garlic
Spagnolo
lágrimas de la virgen
Italiano
àglio angolare
Tedesco
Glöckchen-Lauch.
aparrónchiu , avb: parrónchiu* Definizione
a su contràriu, male / fàghere una cosa a a. = a coredhu, male, a improdhu
Traduzioni
Francese
tordu,
de travers
Inglese
crosswise,
crooked
Spagnolo
de través
Italiano
stòrto,
di travèrso
Tedesco
schief,
quer.
apatentàdu , agt Definizione
chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura
2.
est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha!
Traduzioni
Francese
qui a le permis de conduire
Inglese
licensed
Spagnolo
cualificado,
que posee el permiso de conducir,
redomado
Italiano
patentato
Tedesco
zugelassen,
mit Führerschein versehen.
apodhicàda , nf: apodhigada Definizione
su istare aprapudhandho, tocandho, totu; posta de pódhighe, marcu abbarrau de is pódhighes
Sinonimi e contrari
apódhicu
2.
custos bidros, si los abbàidas, sunt totu apodhigadas ◊ frobbi cussu móbbile ca est totu apodhigadas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empreinte digitale
Inglese
fingerprint
Spagnolo
huella de los dedos
Italiano
imprónta delle dita,
imprónta digitale
Tedesco
Fingerabdruck.
apugnigosài , vrb: apunnigosai,
apunziconare Definizione
iscúdere, pigare a cropos de púngiu
Sinonimi e contrari
abbuciconai,
acatzotai,
apugnigorai,
apuinare,
apunzare,
apunzicare,
burtzigare
Frasi
si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de poing
Inglese
to come to blows
Spagnolo
dar de puñetazos
Italiano
prèndere a pugni
Tedesco
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
apunzàre , vrb Definizione
pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras
Sinonimi e contrari
abbuciconai,
acorpai,
addolare,
apugnigosai,
apunzicare
Frasi
tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos
2.
sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de poing
Inglese
to punch
Spagnolo
dar de puñetazos
Italiano
prèndere a pugni
Tedesco
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
aradhàre , vrb: aragadhare,
arighedhare Definizione
fàere o pònnere s'aradhu, s'arighedhu, brutore a pígiu grussu
Sinonimi e contrari
aggromare,
ingrumai
2.
sa padedha est tota arighedhada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
incruster
Inglese
to encrust
Spagnolo
incrustarse de tártaro
Italiano
incrostare
Tedesco
verkrusten.
aradhósu , agt Definizione
chi portat aradhu
Sinonimi e contrari
arradhonidu,
cadhóciu,
insodrigau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souillé
Inglese
dirty
Spagnolo
sucio de tártaro
Italiano
lórdo,
sùdicio
Tedesco
schmutzig.
arangiarrungiósu , nm Definizione
genia de mata po bellesa (no est naturale in Sardigna): si narat fintzes bòcia arrungiosa (chi est su frutu, totu arrasposu a fora)
Terminologia scientifica
mtr, Maclura pomifera
Traduzioni
Francese
oranger des osages
Inglese
osage orange
Spagnolo
naranjo de los osage
Italiano
maclura
Tedesco
Milchorangenbaum,
Osagedorn.
arcidédhu , nm: arciredhu Definizione
duas genias de pigiones chi papant petza tenent custu númene: s'istore de Leonora e s'atilibbriu
Sinonimi e contrari
falche 1,
serpedheri,
tzarpadheri
/
atilibbriu,
curreventu,
futibbentu,
spadheri
Terminologia scientifica
pzn, falco eleonorae
Etimo
itl.
ac(c)ertello
Traduzioni
Francese
faucon d'Éléonore
Inglese
Eleonora's Falcon
Spagnolo
halcón de Eleonor
Italiano
falco della Regina
Tedesco
Eleonorenfalke.
arèma , nf, nm: aremu Definizione
totu su chi che tragat s'abba candho calat a undha: arena, terra, pedra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
détritus,
terre
Inglese
rubble,
loam
Spagnolo
detritos,
tierra de arrastre
Italiano
detriti,
terrìccio
Tedesco
Geröll.
aremadúra , nf Definizione
totu su chi che tragat s'abba candho calat a undha: arena, terra, pedra
Sinonimi e contrari
arema
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépôt alluvional
Inglese
alluvium
Spagnolo
tierra de arrastre
Italiano
depòsito alluvionale
Tedesco
Anschwemmung.
arenéri , nm: arineri Sinonimi e contrari
sabbieri
Frasi
teniat s'isprigu cun s'arineri
Etimo
ctl.
arener
Traduzioni
Francese
poudre à secher
Inglese
sand
Spagnolo
arenilla,
polvos de carta
Italiano
polverino
Tedesco
Streusand.
argentínu , agt Definizione
de argentu, de prata
Traduzioni
Francese
en argent
Inglese
silvery
Spagnolo
de plata
Italiano
argentino
Tedesco
silbern.
arrasóju , nm Traduzioni
Francese
rasoir
Inglese
razor
Spagnolo
navaja de afeitar
Italiano
rasóio
Tedesco
Rasiermesser.