tiravúmmu , nm Definizione
genia de tubbu o canna larga meda (cannone) po ch'essire o bogare su fumu de ue si faet su fogu
Sinonimi e contrari
fumajolu
Frasi
is zumineras de is domus portant su tiravummu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
conduit de fumée
Inglese
flue
Spagnolo
cañón de chimenea
Italiano
canna fumària
Tedesco
Rauchfang.
tòa 1, tòba , nf Definizione
una genia de codrolinu, sa túvara de arena, tuveredha o cardulinu de bulletu
Sinonimi e contrari
cucumedhu,
tuvaredha
Terminologia scientifica
atn, Agaricus campestris
Traduzioni
Francese
psalliote champêtre
Inglese
field mushroom
Spagnolo
champiñón,
hongo de cepa
Italiano
fungo prataiòlo
Tedesco
Wiesenchampignon.
tòrra , avb Definizione
un'àtera borta, àteras bortas
Frasi
beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nouvellement,
de nouveau
Inglese
again
Spagnolo
de nuevo,
otra vez
Italiano
nuovaménte,
daccapo
Tedesco
wieder.
totindúna, totindúnu , avb: totuinunu Definizione
de un'improntu, a s'ingrundha, de repente
Sinonimi e contrari
desucunas,
induninduna
Frasi
pagu s'ora sos campos fint che mare acuiladu, ma totinduna si at pesadu bentu ◊ est una cosa chi ti benit chene mancu ti ne abbitzare, totindunu ◊ totinduna chi est andhendhe, custa màchina, si frimmat e no andhat prus ◊ totindunu chi est arriendi dhu bis prangendi! ◊ totindunu sa pitzinna l'at preguntadu: Tue a mi crees?
Traduzioni
Francese
soudainement
Inglese
suddenly
Spagnolo
de repente
Italiano
improvvisaménte
Tedesco
plötzlich.
totorígu , nm: toturigu,
tuturigu,
tutúrigu Definizione
tzugu de un'ampudha e ampullones e àteras cosas deasi, ma fintzes tapu
Sinonimi e contrari
grugullu
Frasi
is frascus funt prenus fintzas a tuturigu ◊ dhu pigat coment'e unu tuturigu de crocoriga, nanca tenit sabori de acuardenti!
2.
a sa crocoriga dhi cuncordu unu tuturigu (G.Piras)
Traduzioni
Francese
goulot
Inglese
neck of bottle
Spagnolo
cuello de botella
Italiano
còllo di bottìglia
Tedesco
Flaschenhals.
toviadórju , nm Definizione
logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa
Sinonimi e contrari
assortidorzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
point de rencontre,
de convergence
Inglese
meeting point
Spagnolo
lugar de encuentro
Italiano
punto,
luògo di convergènza,
di incóntro
Tedesco
Punkt,
Treffpunkt.
trabútzu , nm: trafúciu,
trautzu,
travúciu,
travurtzu,
travutzu,
trebussu,
trebutu,
trebutzu,
treutu,
treutzu,
trevutzu,
tribussu,
tributu,
tributzu,
trigutzu,
triutu,
triutzu,
trivutu,
trivutzu,
trubutzu,
truputu,
truvussu Definizione
genia de aina a bisura de frochita a màniga longa meda, a tres (e fintzes a bàtoro) corros longos po pigare a punghidura fenu, malesa segada, bentulare laore treulau e àteru; a logos, triutzu est sinnu de bestiàmene chi si faet in punta de s'origa (tres segadas de longu)
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ltn.
trifurcium
Traduzioni
Francese
trident
Inglese
hayfork
Spagnolo
horca de tres púas,
bieldo
Italiano
tridènte
Tedesco
Dreizack.
traixínu , agt, nm Definizione
chi o chie afartzat sa fide, chi traighet, benit mancu a sa fide chi s'àteru dhi at giau o dhi giaet, e no faet a si ndhe fidare
Sinonimi e contrari
alevosu,
ifidau,
traitore,
trebiali
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sournois,
faux
Inglese
treacherous
Spagnolo
de poco fiar
Italiano
infido
Tedesco
treulos.
tramàdighe , nf Definizione
bobboi chi ponent a esca po cassare su pische
Sinonimi e contrari
tramarígia
Traduzioni
Francese
ver d'eau
Inglese
sea-mouse,
nereid
Spagnolo
afreza,
bayo,
lombriz de tierra
Italiano
afrodite,
nerèide,
bruco di mare,
ésca di fango
Tedesco
Borstenwurm.
tramúdu, tràmudu , nm: tramuru,
tràmutu Definizione
bestimentu càmbiu, límpiu; fintzes cambiamentu de logu
Sinonimi e contrari
muda,
mudadura,
mudóngiu
/
tràmmudu
/
tramuda
Frasi
mi apo bestidu su tràmudu chi mi at ammanitzadu mamma
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vêtements propres,
changer le linge
Inglese
change of clothes
Spagnolo
el mudarse de ropa
Italiano
càmbio della biancherìa,
dei vestiti
Tedesco
Wäsche zum Wechseln.
tremuligiòni , nm: trimuligioni Definizione
trimulígia etotu, animaledhu de mare (faet in logu de istagnu) chi ponent a esca po cassare su pische: che istat aintru de una genia de istúgiu a tubbu chi si faet cuss'etotu
Frasi
donamí unu pagu de trimuligioni, chi depu donai a papai a su pisci!
Terminologia scientifica
crp, arenicola marina, dasybranchus caducus
Traduzioni
Francese
sipunculiens
Inglese
lobworm
Spagnolo
gusana de coco
Italiano
sipùnculo
Tedesco
Pierwurm.
trisinadòrgia , nf Definizione
genia de matzuchedhu po pistare cosa
Sinonimi e contrari
pistone 1
Terminologia scientifica
ans
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pilon
Inglese
pestle
Spagnolo
mano de almirez,
mazo
Italiano
pestèllo
Tedesco
Stößel.
trobeàrzu , agt Definizione
persona mala chi no faet a si ndhe fidare
Sinonimi e contrari
trebiali
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
celui qui porte atteinte (à)
Inglese
tempting,
tempter
Spagnolo
persona mala,
de poco fiar
Italiano
insidiatóre
Tedesco
Nachsteller.
tronidàrza , nf Definizione
s'isciorrocada o tzacurrare de is tronos
Sinonimi e contrari
isbómbiu,
isbomborada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fracas de tonnerre
Inglese
rumble of thunder
Spagnolo
fragor de los truenos
Italiano
fragóre dei tuòni
Tedesco
Rollen des Donners.
túdhu , nm: (su t. = sutúdhu)
Definizione
puntighedha noa chi bogant is sèmenes mescamente in terra o in s'úmidu, naschindho, fintzes cosa (erba o àteru) fine e longa a bisura de pilu; pilu grussu mescamente de porcu; genia de essidura in sa carre, a puntighedhas piticas (essida de t. = papavarre)/ pònnere su t. de su fritu, de sa timoria = pònnere sa tzudha, inteterare su pilu in s'oru de s'arraighina
Sinonimi e contrari
grillu 1,
inseurru,
limbedha,
serione,
síriu
/
tudha
Frasi
sa chibudha at fatu su tudhu ◊ a fríere si ponet sa chibudha a tudhu, puru ◊ unu tudhu de erba, de pilu ◊ si la giogas cun megus, s'arva cana, a tudhu tudhu tota ti l'ispilo
2.
ndhe li tirat su pilu a tudhu a tudhu ◊ nos ndhe ponet pódhighe de tudhu in sa carena ◊ si bos naro sa mia, bos ndhe ponet su tudhu e su fritu
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeon,
brin d'herbe
Inglese
blade (of grass),
sprout
Spagnolo
tallo,
brote,
brizna de hierba
Italiano
tallo,
germòglio,
filo d'èrba
Tedesco
Thallus,
Trieb.
turronète , nm Definizione
turrone segau e imbodhigau a orrughedhos piticos
Sinonimi e contrari
turronedhu
Traduzioni
Francese
petit nougat
Inglese
small torrone
Spagnolo
trozos de turrón
Italiano
torroncino
Tedesco
kleiner Nougat.
tuvarèdha , nf: tuveredha,
tuvuledha Definizione
una genia de codrolinu, sa túvara de arena
Sinonimi e contrari
toa 1
Terminologia scientifica
atn
Traduzioni
Francese
psalliote
Inglese
meadow mushroom
Spagnolo
champiñón,
hongo de cepa
Italiano
fungo prataiòlo
Tedesco
Wiesenchampignon.
tzarpadhéri, tzarpedhéri , nm, agt: serpedheri,
tzerpadheri,
tzerpedheri Definizione
tenent custu númene duos pigiones papadores de petza chi cassant bobbois mannos, tzilighetas, pigionedhos: su stori de Leonora e s'atilibbriu; nau de ccn., chi faet is cosas a prepoténtzia / limba tzerpedhera = limba mala, limbimalu
Sinonimi e contrari
arcidedhu
/
atilibbriu
/
trasseri
Frasi
fàinti cumenti a is tzarpadheris: a dedí si pàsiant, a su noti bicant!
2.
abarra a s'avértida, ca cussa tzarpedhera est giai in punta de paradori! ◊ faci de tzerpedheri portat, cussu!
Terminologia scientifica
pzn, falco eleonorae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faucon
Inglese
hawk
Spagnolo
halcón de Eleonor
Italiano
falco della regina
Tedesco
Eleonorenfalke.
tziníbiri, tziníperu , nm: cinnéberu,
tzinnébiri,
tzinníbaru,
tzinníbberu,
tzinníbere,
tzinníberu,
tzinníbiri,
tzinníbiru,
tzinníviri,
tzinnívuru Definizione
tzinníbiri ’eru, genia de linna chi faet a mata fintzes manna, a fogighedhas piticas e a bortas puntudas: faet unu frutu a birilla chi narant arrulloni, bòdhero / tzinníbiri burdu, o masedu o fémina = Juniperus phoenicea
Sinonimi e contrari
chiníberu,
gheníperu,
níbbaru,
subínnuru,
tenníperu,
trubénneru
Frasi
is domus funta fatas a duas àcuas, a bigas grussas de tziníbiri, linna chi no tenit mai fini ◊ su tzinnívuru fait fogu bellu ◊ sa mata de tzinníbiri abbruxada no torrat a pillonai, ita dannu!
Terminologia scientifica
mtm, Juniperus oxycedrus
Etimo
ltn.
zyniperus
Traduzioni
Francese
cade
Inglese
juniper
Spagnolo
enebro de la miera
Italiano
ginépro rósso
Tedesco
Zederwacholder.
tzintzínu , nm Definizione
arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas)
Sinonimi e contrari
tzinnea
Terminologia scientifica
anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis
Etimo
itl.l.
zinzino
Traduzioni
Francese
oursin
Inglese
sea urchin
Spagnolo
erizo de mar
Italiano
rìccio di mare
Tedesco
Seeigel.