sduanài , vrb Definizione
bogare su bagàgliu o s'orrobba de duana, lassandhodha andhare apustis de su controllu
Sinonimi e contrari
sgabbellai
Traduzioni
Francese
dédouner
Inglese
to clear (through customs)
Spagnolo
pagar los impuestos de aduana
Italiano
sdoganare
Tedesco
verzollen.
sedhítzi , nm Definizione
cagalloni istrantaxu o cardulinu de mari, minca morisca: nada deosi po sa forma e su colore, est una genia de erba o codrolinu longhitu e grussu (ma no lisu), in colore de castàngia
Sinonimi e contrari
bidhitzini,
minchemoru,
pidhíciu
Terminologia scientifica
rba, Cynomorium coccineum
Traduzioni
Francese
cynomorium écarlate,
éponge de Malte
Inglese
maltese mushroom
Spagnolo
Jopo de lobo,
hongo de Malta
Italiano
fungo di Malta
Tedesco
Malteser Schwamm.
seína , nf, nm: esina,
sesina,
sisina,
sisinu Definizione
cosa de pagu valore, su mesu de unu sodhu, chimbe centésimos de su francu sardu: si narat solu in su sensu de dinare pagu
Sinonimi e contrari
isina
Frasi
finas candho ses totu tramudadu no bales bator petzos de sesina! ◊ li dao sos pagos sisinos chi tenzo, bastet chi mi che let su pitzinnu
Etimo
itl.
sesino
Traduzioni
Francese
chose de quatre sous
Inglese
half soldo,
next to nothing
Spagnolo
chuchería,
de tres al cuarto
Italiano
mèzzo sòldo
Tedesco
von geringem Wert.
selíre , nm: cirile,
serile,
silíriu,
sirile,
sirili,
tirile,
tzerile Definizione
imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura
Sinonimi e contrari
bilga,
coxonale,
pissiarolu,
sira
Frasi
candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pénis d'animaux
Inglese
animal penis
Spagnolo
pene de las reses
Italiano
pène di animale
Tedesco
Penis der Tiere.
sempreghessèmpre , avb Definizione
belle e aici, mancare deasi
Sinonimi e contrari
bellaggai
Frasi
sos pitzinnos no depent andhare a iscola, cras manzanu, ma sempreghessempre mi ndhe depo pesare chito etotu, deo! ◊ no tent èssere emigrados, ma sempreghessempre fora de domo etotu che istant
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
malgré cela
Inglese
nevertheless
Spagnolo
a pesar de
Italiano
ciononostante
Tedesco
trotzdem.
serràcu 1 , nm: serragu 1 Definizione
logu a serra, in su tretu prus artu chi a bisura de línia o filu de serra ispartzit su logu de betare is abbas a duas bandhas e badhes diferentes / annare serragu serragu = monte monte, serra serra
Sinonimi e contrari
serra
Frasi
cumintzeint s'aronzu dae sas badhes fintzas a su serragu ◊ apelzeint camminos pro giumpare sos serragos ◊ est istétia una fatiga a si ndi bènniri a innòi a susu, a su serragu de sa costera arrata ◊ furint iscumpartus apalas de unu serragu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crête,
versant,
ligne de partage des eaux
Inglese
watershed
Spagnolo
divisoria de aguas
Italiano
spartïacque,
displùvio
Tedesco
Wasserscheide.
séru 1 , nm Definizione
sa parte abbosa de su sàmbene
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
sérum sanguin
Inglese
serum
Spagnolo
suero de la sangre
Italiano
sièro del sàngue
Tedesco
Blutserum.
sidhadàrzu , agt, nm Definizione
chi o chie istat cricandho sidhados, iscusòrgios
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chercheur de trésors cachés ou enfouis
Inglese
grave robber
Spagnolo
saqueador de tumbas antiguas
Italiano
tombaròlo
Tedesco
Plünderer antiker Gräber.
sílicu , nm, agt: sírigu,
síricu Definizione
su grème o bobboi chi faet sa seda; nau de ccn. po su carenale, chi est làngiu, fine fine
Sinonimi e contrari
fermesílicu
/
finigosu,
iltrízile
Cognomi e Proverbi
smb:
Sirigu
Terminologia scientifica
crp, crp, bombyx mori
Etimo
ltn.
siricus
Traduzioni
Francese
ver à soie
Inglese
silkworm
Spagnolo
gusano de seda
Italiano
filugèllo
Tedesco
Seidenraupe.
sílva , nf: sirba,
sirva 1 Definizione
s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente
Modi di dire
csn:
mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini
Frasi
sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva
Cognomi e Proverbi
smb:
Silva, Silvas, Sirva
Etimo
ltn.
silva
Traduzioni
Francese
tiges des cucurbitacées
Inglese
stalk
Spagnolo
tallo de las cucurbitáceas
Italiano
fusto delle cucurbitàcee e sìmili
Tedesco
Stamm der Kürbisgewächse.
sinòncas , avb: assinuncas,
sinuncas Definizione
de àtera manera, de àteru betu, in àteras cunditziones
Sinonimi e contrari
aghinunca,
calechinò,
cancinò,
chiacussu,
chinonca,
chiscussu,
cidacheste,
dassinuncas,
diacussu,
sinono,
sintennucas
Frasi
cosa no promitas chi no potzas tenni, sinuncas as a èssiri portada a signali ◊ sinuncas it'est su vinu, custa cosa chi nos fachet irmenticare pessamentos e cuntipitzos? ◊ boliat una birra frisca, sinoncas nudha
2.
e sinuncas, lu collimus, late o tzuculate chi siat!
Etimo
spn.
si nunca
Traduzioni
Francese
autrement
Inglese
or else
Spagnolo
de otra manera
Italiano
altriménti,
diversaménte
Tedesco
sonst.
sòca , nf, nm: assoga,
socu,
soga,
sogu Definizione
corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita
Sinonimi e contrari
cànnabu,
fune,
isciocu,
sagone,
sédina
/
cabu
Modi di dire
csn:
soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu
Frasi
est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou…
2.
su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu
3.
sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria
4.
fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat!
Etimo
ltn.
soca
Traduzioni
Francese
corde en cuir,
courroie
Inglese
leather rope
Spagnolo
soga,
cuerda de cuero,
correa
Italiano
fune di cuòio
Tedesco
Lederschlinge,
Lederseil.
sochítu , nm: suchete,
suchitu 1 Definizione
genia de papare fatu cun petza segada a biculedhos (mescamente de pudha, de conillu), posta a fríere unu pagu in su sufrissu fatu cun chibudha, pedrusèmene e un'aciunta de binu o aghedu e pagu pagu de abba, una ispergiadedha de píbere e sale
Frasi
gei tengu abetu bellu de mi fai su sochitu o s'anguli po Pasca!…◊ dhui tèngiu unu spitzuedhu de suchitu in su fogu
Terminologia scientifica
mng
Etimo
ctl.
suquet
Traduzioni
Francese
à la nage (cuc.)
Inglese
stew
Spagnolo
guiso de carne
Italiano
guazzétto
Tedesco
Ragout.
soliàta , avb Definizione
po su prus, giai sèmpere
Frasi
sas crapas anzant, soliata, dai primos a binti de nadale (E.Espa)
Traduzioni
Francese
habituellement
Inglese
usually
Spagnolo
de costumbre
Italiano
solitaménte,
di sòlito
Tedesco
gewöhnlich.
sòlla , nf Definizione
pigighedhu de cosa pitichedhedha e fine, mescamente de pódhine; froca comente calat a orrugos lados cantu s'unga / s. de pódhini = una de is partes prus fines de su pódhine; s. de nue = nuighedha bianca
Sinonimi e contrari
atiza,
cadassa,
crosta,
freadu,
itzolla,
muga,
pagiagoda,
tizola,
tògia*
/
abighíngiu,
arritzu 1,
brutura,
fioca,
grisu 1,
rena,
renza,
tadhàine
/
ispiàtzulu
2.
is paperis che solla si apatant in su pamentu (F.I.Congiu)
Cognomi e Proverbi
smb:
Solla
Traduzioni
Francese
grain,
fragment,
flocon de neige
Inglese
speck,
snowflake
Spagnolo
pizca,
copo de nieve
Italiano
brùscolo,
fiòcco di néve
Tedesco
Körnchen,
Schneeflocke.
spallaméntu , nm Definizione
su spallai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépaillage
Inglese
seed scattering
Spagnolo
quita de paja
Italiano
spagliatura
Tedesco
Entfernung des Strohs.
spaparotài , vrb: isbarabotare*,
spaperotai Definizione
foedhare meda e chentza abbisóngiu, abbarrare a chistionu, foedhare a tzérrios, a boghes
Sinonimi e contrari
argiolae,
arrallai,
ciaciarrai,
ciaramedhare,
paraletare,
trepedhare
Frasi
e cantu spaparotat, tzia Giuanna, spinnichendi is pannus a sa genti: língua maladita! ◊ cun gopai potacàriu, ita totu eis spaparotau? ◊ is féminas iant spaperotau totu, pani pani binu binu (F.Pilloni)
Traduzioni
Francese
jaser
Inglese
to yak
Spagnolo
estar de cháchara
Italiano
cianciare
Tedesco
schwätzen.
sprapedhàu , pps, agt: ispalpedhadu Definizione
de sprapedhai; chi est apertu meda, deunudotu (nau de s'ogu, fintzes chi est cun sa prabarista furriada); nau de àteru, fintzes chi est bogau de pare, iscosciau
Sinonimi e contrari
sparrunchiau
2.
sprapedhau parit unu feurratzu! ◊ candu ti saludat ti donat sa manu sprapedhada
Traduzioni
Francese
grand ouvert,
écarquillé
Inglese
wide open (ed)
Spagnolo
abierto de par en par
Italiano
spalancato
Tedesco
aufgesperrt.
storrài , vrb: istorrai* Definizione
torrare o fàere torrare agoa, su si torrare a pentzare e decídere de àtera manera, cambiare idea, segare un'acórdiu, bogare de càbudu a calecuna cosa fintzes decídia / isposus storraus = fidantzados chi si sunt lassados ca no si cherent prus; storrai sa brenti = irromasire
Sinonimi e contrari
disviare,
ilfurriare,
ilviare,
ispònnere,
istòdhere
Frasi
at fatu su mòri storra storra cun sa màchina ca no podiat furriai ◊ mellus a si storrai de is àcuas bàscias chi no de is altas ◊ sa mulleri ndi at storrau su maridu tontu de messai ca su trigu fiat a mesu ingranidura ◊ storrandi is brebeis candu nci sàrtiant foras de is làcanas!
2.
no mi storru de su fuedhu ◊ àcua de fragus no mi ndi ghetu: no mi storrit sa fémina, puru!…◊ dh'emu posta a menti timendi chi s'incràs no si storressit ◊ gravellu miu, timu chi no ti storris! ◊ custus fiant tant'annus isposus epuru si funt storraus ◊ Perdu s'est storrau de Gesús candu una serbidora dh'at connotu
Traduzioni
Francese
dissuader,
changer d'avis,
rétracter
Inglese
to dissuade,
to change one's mind,
to take back
Spagnolo
disuadir,
cambiar de idea
Italiano
dissuadére,
distògliere,
ripensare,
cambiare idèa,
ritrattare
Tedesco
abraten,
abbringen,
seine Meinung ändern,
widerrufen.
subrapàrtu , nm, avb Definizione
purgatzione de is parteras apustis de su partu; avb., a su tempus de su parturàgiu
Traduzioni
Francese
lochies
Inglese
lochial discharge
Spagnolo
expulsión de loquios
Italiano
lochiazióne
Tedesco
Lochiation.