Suguzadòra , nf Sinonimi e contrari
Istantales,
Udrone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
constellation d'Orion
Inglese
Orion (constellation)
Spagnolo
constelación de Orión
Italiano
costellaz. d'Orióne
Tedesco
Das Sternbild Orions.
surdíghinu , agt Definizione
nau de ccn., chi pecat a origas, chi est unu pagu surdu
Sinonimi e contrari
surdànciu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un peu dur d'oreille
Inglese
hard of hearing
Spagnolo
duro de oído
Italiano
sordastro
Tedesco
schwerhörig.
sutolzànu, sutorgiànu, sutorjànu, sutorzànu , agt, nm Definizione
chi, o pipiu chi, est ancora suendho, chi suet meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nourrisson
Inglese
sucking,
suckling
Spagnolo
niño de pecho,
lactante
Italiano
poppante,
lattante
Tedesco
Säugling.
tadhàine , nm Definizione
su nie comente calat de is nues a orrughedhos lados / leporedhas de t. = tàpiles de froca
Sinonimi e contrari
atògia,
fioca,
ispiàtzulu,
solla
2.
réndhias sont sas pàrpalas e a s'ischintidha bia de sa mirada rutu est su tadhàine de sa morte
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
flocon de neige
Inglese
snowflake
Spagnolo
copo de nieve
Italiano
fiòcco di néve
Tedesco
Schneeflocke.
talloràxu , agt, nm: telloràrgiu,
telloraxi,
telloraxu,
telluràrgiu,
telluraxu Definizione
nau de logu totu orroca ue is pedras chi essint funt de ladu a pígiu grussu totu pínnigu / terra telluràrgia = a pígiu fine, logu de pedra chi essit a pígios
Sinonimi e contrari
labidarzu,
latatza,
praicàrgiu,
razile,
tellaja
Frasi
sa perda de su telloraxi fait a dh'isperrai po intellai su logu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
strate pierreux
Inglese
stony layer
Spagnolo
capa de piedras llanas
Italiano
strato lapidóso
Tedesco
Kiesschicht.
talòpo, talòpu , nm: taropu,
tolope,
tolopo Definizione
calidade de àghina bianca de papare, a pibiones matucos e longos, aghedhosa (tzacarradora), bona po pabassa
Sinonimi e contrari
barofu,
gabopu*,
palopo,
solope
Terminologia scientifica
frt
Traduzioni
Francese
olivette (raisins oblongs)
Inglese
pizzutello (italian table grapes)
Spagnolo
uva teta de vaca
Italiano
pizzutèllo
Tedesco
Weintraubenart mit länglichen Beeren.
tambòra , nf Sinonimi e contrari
tumbinu
Etimo
spn.
tambora
Traduzioni
Francese
bouche d'égout
Inglese
man-hole
Spagnolo
boca de alcantarilla
Italiano
tombino
Tedesco
Strassenschacht.
taschèdha , nf Definizione
sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu)
Sinonimi e contrari
istaca,
mocilla,
tasca
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
musette en cuir
Inglese
skin haversack
Spagnolo
mochila de piel
Italiano
tascapane di pèlle
Tedesco
Lederwandertasche.
tèma , nf: atema,
dema,
tzema (sa t. = nr. satèma) Definizione
càusa, iscusa de unu male, maladia mancari no grave; fintzes prantu longu
Sinonimi e contrari
ciaca,
insemia,
iscóticu,
iscúgia,
mendhea,
taca 3,
témiu,
tzemia*
Frasi
as collidu tema: mi pares tunconidu
Traduzioni
Francese
symptôme
Inglese
illness beginning
Spagnolo
principio de enfermedad
Italiano
difètto alla salute,
princìpio di malattìa
Tedesco
schlechte Gesundheit,
Anfang einer Krankheit.
tèndha , nf: tenna Definizione
genia de telu mannu, prus che àteru fine e téssiu fintzes a lascu, chi si apicat ananti de fentanas, a parte de aintru, e de gennas fintzes a parte de fora po umbra, amparu o àteru; telu mannu e grussu, forte, téssiu a cracu meda, chi si ponet a bisura de barracu po dhue istare gente a crocare in campu o po àteru apretu
Cognomi e Proverbi
smb:
Tendas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
rideau,
tente
Inglese
curtain,
tent
Spagnolo
cortina,
tienda de campaña,
toldo
Italiano
tènda
Tedesco
Vorhang.
tenorósu , agt Definizione
nau de boghe, de tenore, arta, forte
Frasi
de su chi at nau, totu in italianu, no ndhe li apo cumpresu nudha: peroe, arratza de boche tenorosa e arratza de bellu discursu chi at fatu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de ténor
Inglese
tenor
Spagnolo
de tenor
Italiano
tenorile
Tedesco
tenoral.
tènta , nf Definizione
tanti de terrenu, de largària parívile, chi si pigat trebballandho (es. marrandho o arandho, arregollendho olia, messandho e àteru): a logos, fintzes possessu, orrugu de terrenu a bisura longa (corria de terra)
Sinonimi e contrari
ràglia,
teneca,
tula
Modi di dire
csn:
leare sa t. = comintzare unu tretu largu cantu podet bastare pro unu o cantos sunt triballendhe a fiancu de pare; truncare sa t. = andhàreche a sa tenta de s'àteru a costazu; segadore de t. = messadore a manu de intro, a s'ala de su laore chentza messadu, su chi sestat sa tenta; fàghere una cosa a t. = totu pínniga, a pínnigu, chentza ndhe lassare nudha; bogai sa t. = fàghereche totu su tretu comintzadu; andai a tenta dereta = deretos, chentza fàghere a biraorba, ne a s'andhetorra; pigai, messai totu a una t. = leandho totu sa largúria de su trebballu; t. de orbaci = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu a bisura de tenta
Frasi
no les sa tenta tropu larga, tzapendhe, ca petzi càtigas su chi faghes! ◊ apenas cumentzàt a orbesci seminàt sa tenta e atacàt a marrai ◊ is ispigadrixis depiant bodhiri s'ispiga e passai s'àcua a is messadoris in sa tenta ◊ si funt in medas sa tenta dha pigant prus larga
2.
nci seu artziau a monti a tenta dereta ◊ cussa narat una fàula infatu de s'àtera, nosu faeus biri ca dha creeus e issa sighit a tenta dereta ◊ s'abe si leat s'idatone a tenta chirchendhe sas àrbures
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bande de terrain qu’on peut travailler
Inglese
rope walk
Spagnolo
porción de terreno que se trabaja
Italiano
andana
Tedesco
Schwaden.
tentàlza , nf: tentarza Definizione
pértiga longa de orruo, cambu de orruo totu ispina
Sinonimi e contrari
àlamu,
lama 1
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
branche de la ronce
Inglese
brier branch
Spagnolo
rama de zarza
Italiano
ramo del róvo
Tedesco
Zweig des Brombeerstrauches.
teríca , nf, nm: tilica,
tilicu,
tirica,
tiricu,
trica 1,
tzirica Definizione
cocollitu de saba a forma de coro, de cricu, genia de druche fatu cun pasta bogada a pígiu e fata coment'e a canale prenu de saba e cotu in su forru; àtera genia de t. si faet cun chíghere, un'àtera ancora cun mele e méndhula: tiricu est fintzes unu druche fatu cun farra, oos, tzúcuru e cotu in s'ógiu
Sinonimi e contrari
caschete,
cocollitu,
sedhina
Frasi
sunt faghindhe pabassinos e tericas ◊ duas tiricas in sa safata, chentu fainas pro un'ispera…◊ Larenta faghet su cató, sos pabassinos, sas copuletas, sas tilicas… e bonas, mih!
Terminologia scientifica
drc
Traduzioni
Francese
gimblette
Inglese
small doughnut
Spagnolo
rosquilla rellena de mosto cocido o miel
Italiano
ciambellina
Tedesco
kleiner Kringel.
terriólu , nm: (su t. = suterriólu) tirriolu
tzirriolu Definizione
babboi de soli, genia de bobboi niedhu a corros longos totu nodighedhos: ponet sa cria e creschet in sa linna sicada, mescamente de crecu, essit in su beranu, bolat, est longu unos chimbe centímetros; a logos dhu narant a su tzuntzurredhu / trugu de tirriolu = tzugu niedhu, regotu, brutu
Sinonimi e contrari
broca 1,
carrintolu,
cincicorru,
cincimurru,
corriluna,
corrimpala,
pesabesa,
tintirriolu,
tzintzurriolu
/
cdh. tzilimbrinu
/
alaepedhe,
arratapignata,
cincidedhu
Frasi
tirriolu, fala! fala! ◊ bido s'umbra de unu terriolu bolendhe de milli modos e maneras
Terminologia scientifica
crp, anar, cerambyx cerdo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cérambyx
Inglese
cerambyx
Spagnolo
escarabajo longicornio,
capricornio de la encina
Italiano
ceràmbice
Tedesco
Bockkäfer.
tertevíllu , nm: testevígliu,
testevixu,
tistivillu,
titivílgiu,
titivillu Definizione
orrughedhu de istrégiu de terra segau (pratu, cícara o àteru), de imbidru o àteru, fintzes de is tempos antigos: a logos fintzes istrégiu bonu, intreu, mescamente su lacu chi si ponet po animales, testu po frores
Sinonimi e contrari
cicílliu,
ciciu,
cínciaru,
testile 1,
tzíntziri,
tzitzília,
zínzaru 1,
zínzili
Modi di dire
csn:
fai a t. a unu = bínchere cun fatzilidade a ccn.; pràngiri is t. = èssiri a surrúngiu, sighire a si dispiàghere in debbadas candho su dannu est fatu
Frasi
segu marighedha e màriga manna e nc'iscavu is tistivillus ◊ in Su Carropu ant agatau ainas de ossidiana, puntas, tistivillus decoraus
2.
in coxina dhoi at unu parastàgiu cun cancu tistivillu apicau
3.
sorrixedha mia a tui ti fait a titivillu!
Terminologia scientifica
opan
Etimo
itl.
stivilli
Traduzioni
Francese
débris,
tesson
Inglese
pottery
Spagnolo
trozos de barro,
barro,
loza
Italiano
còccio
Tedesco
Scherbe.
testíle 1, téstile , nm Definizione
orrughedhu de téula, de istrégiu de terra segau (pratu, cícara o àteru)
Sinonimi e contrari
tabàciu
/
cicílliu,
ciciu,
cínciaru,
tertevillu,
trastighile,
tzíntziri,
tzíntzulu,
zínzaru 1,
zínzili
Etimo
ltn.
*testuile
Traduzioni
Francese
débris,
tesson
Inglese
tilefragment (kitchenware)
Spagnolo
tejoleta,
trozo de barro cocido
Italiano
còccio di tégola,
di stovìglia
Tedesco
Scherbe.
tíngiu , nm Definizione
genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas
Terminologia scientifica
crp
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pou de San josé
Inglese
plant louse
Spagnolo
piojo de las plantas
Italiano
pidòcchio delle piante
Tedesco
Blattlaus.
típula , nf: (sa t. = nr. satípula) issípula
sípua,
tzípua* Definizione
genia de druche chi si faet fríssiu mescamente a carrasegare
Sinonimi e contrari
cata,
frisciola,
vuvusone
/
colpu,
dobbe
Frasi
a carrasegare s'intendhet in s'ària unu bellu profumu de típulas e de rujolos
Cognomi e Proverbi
smb:
Tipula
Terminologia scientifica
drc
Traduzioni
Francese
beignet
Inglese
pankake
Spagnolo
fruta de sartén,
buñuelo
Italiano
frittèlla
Tedesco
kleiner Pfannkuchen.
tiràgiu , nm: tirazu Definizione
sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare
Sinonimi e contrari
leva,
levada
Frasi
mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro
Etimo
itl.
tiraggio
Traduzioni
Francese
passer le conseil de révision
Inglese
medical examination for call up
Spagnolo
quinta,
fiesta de los quintos
Italiano
vìsita di lèva
Tedesco
Musterung.