Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

Suguzadòra , nf Sinònimos e contràrios Istantales, Udrone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu constellation d'Orion Ingresu Orion (constellation) Ispagnolu constelación de Orión Italianu costellaz. d'Orióne Tedescu Das Sternbild Orions.

surdíghinu , agt Definitzione nau de ccn., chi pecat a origas, chi est unu pagu surdu Sinònimos e contràrios surdànciu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu un peu dur d'oreille Ingresu hard of hearing Ispagnolu duro de oído Italianu sordastro Tedescu schwerhörig.

sutolzànu, sutorgiànu, sutorjànu, sutorzànu , agt, nm Definitzione chi, o pipiu chi, est ancora suendho, chi suet meda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nourrisson Ingresu sucking, suckling Ispagnolu niño de pecho, lactante Italianu poppante, lattante Tedescu Säugling.

tadhàine , nm Definitzione su nie comente calat de is nues a orrughedhos lados / leporedhas de t. = tàpiles de froca Sinònimos e contràrios atògia, fioca, ispiàtzulu, solla 2. réndhias sont sas pàrpalas e a s'ischintidha bia de sa mirada rutu est su tadhàine de sa morte Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu flocon de neige Ingresu snowflake Ispagnolu copo de nieve Italianu fiòcco di néve Tedescu Schneeflocke.

talloràxu , agt, nm: telloràrgiu, telloraxi, telloraxu, telluràrgiu, telluraxu Definitzione nau de logu totu orroca ue is pedras chi essint funt de ladu a pígiu grussu totu pínnigu / terra telluràrgia = a pígiu fine, logu de pedra chi essit a pígios Sinònimos e contràrios labidarzu, latatza, praicàrgiu, razile, tellaja Frases sa perda de su telloraxi fait a dh'isperrai po intellai su logu Terminologia iscientìfica slg Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu strate pierreux Ingresu stony layer Ispagnolu capa de piedras llanas Italianu strato lapidóso Tedescu Kiesschicht.

talòpo, talòpu , nm: taropu, tolope, tolopo Definitzione calidade de àghina bianca de papare, a pibiones matucos e longos, aghedhosa (tzacarradora), bona po pabassa Sinònimos e contràrios barofu, gabopu*, palopo, solope Terminologia iscientìfica frt Tradutziones Frantzesu olivette (raisins oblongs) Ingresu pizzutello (italian table grapes) Ispagnolu uva teta de vaca Italianu pizzutèllo Tedescu Weintraubenart mit länglichen Beeren.

tambòra , nf Sinònimos e contràrios tumbinu Ètimu spn. tambora Tradutziones Frantzesu bouche d'égout Ingresu man-hole Ispagnolu boca de alcantarilla Italianu tombino Tedescu Strassenschacht.

taschèdha , nf Definitzione sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu) Sinònimos e contràrios istaca, mocilla, tasca Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu musette en cuir Ingresu skin haversack Ispagnolu mochila de piel Italianu tascapane di pèlle Tedescu Lederwandertasche.

tèma , nf: atema, dema, tzema (sa t. = nr. satèma) Definitzione càusa, iscusa de unu male, maladia mancari no grave; fintzes prantu longu Sinònimos e contràrios ciaca, insemia, iscóticu, iscúgia, mendhea, taca 3, témiu, tzemia* Frases as collidu tema: mi pares tunconidu Tradutziones Frantzesu symptôme Ingresu illness beginning Ispagnolu principio de enfermedad Italianu difètto alla salute, princìpio di malattìa Tedescu schlechte Gesundheit, Anfang einer Krankheit.

tèndha , nf: tenna Definitzione genia de telu mannu, prus che àteru fine e téssiu fintzes a lascu, chi si apicat ananti de fentanas, a parte de aintru, e de gennas fintzes a parte de fora po umbra, amparu o àteru; telu mannu e grussu, forte, téssiu a cracu meda, chi si ponet a bisura de barracu po dhue istare gente a crocare in campu o po àteru apretu Sambenados e Provèrbios smb: Tendas Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu rideau, tente Ingresu curtain, tent Ispagnolu cortina, tienda de campaña, toldo Italianu tènda Tedescu Vorhang.

tenorósu , agt Definitzione nau de boghe, de tenore, arta, forte Frases de su chi at nau, totu in italianu, no ndhe li apo cumpresu nudha: peroe, arratza de boche tenorosa e arratza de bellu discursu chi at fatu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de ténor Ingresu tenor Ispagnolu de tenor Italianu tenorile Tedescu tenoral.

tènta , nf Definitzione tanti de terrenu, de largària parívile, chi si pigat trebballandho (es. marrandho o arandho, arregollendho olia, messandho e àteru): a logos, fintzes possessu, orrugu de terrenu a bisura longa (corria de terra) Sinònimos e contràrios ràglia, teneca, tula Maneras de nàrrere csn: leare sa t. = comintzare unu tretu largu cantu podet bastare pro unu o cantos sunt triballendhe a fiancu de pare; truncare sa t. = andhàreche a sa tenta de s'àteru a costazu; segadore de t. = messadore a manu de intro, a s'ala de su laore chentza messadu, su chi sestat sa tenta; fàghere una cosa a t. = totu pínniga, a pínnigu, chentza ndhe lassare nudha; bogai sa t. = fàghereche totu su tretu comintzadu; andai a tenta dereta = deretos, chentza fàghere a biraorba, ne a s'andhetorra; pigai, messai totu a una t. = leandho totu sa largúria de su trebballu; t. de orbaci = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu a bisura de tenta Frases no les sa tenta tropu larga, tzapendhe, ca petzi càtigas su chi faghes! ◊ apenas cumentzàt a orbesci seminàt sa tenta e atacàt a marrai ◊ is ispigadrixis depiant bodhiri s'ispiga e passai s'àcua a is messadoris in sa tenta ◊ si funt in medas sa tenta dha pigant prus larga 2. nci seu artziau a monti a tenta dereta ◊ cussa narat una fàula infatu de s'àtera, nosu faeus biri ca dha creeus e issa sighit a tenta dereta ◊ s'abe si leat s'idatone a tenta chirchendhe sas àrbures Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bande de terrain qu’on peut travailler Ingresu rope walk Ispagnolu porción de terreno que se trabaja Italianu andana Tedescu Schwaden.

tentàlza , nf: tentarza Definitzione pértiga longa de orruo, cambu de orruo totu ispina Sinònimos e contràrios àlamu, lama 1 Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu branche de la ronce Ingresu brier branch Ispagnolu rama de zarza Italianu ramo del róvo Tedescu Zweig des Brombeerstrauches.

teríca , nf, nm: tilica, tilicu, tirica, tiricu, trica 1, tzirica Definitzione cocollitu de saba a forma de coro, de cricu, genia de druche fatu cun pasta bogada a pígiu e fata coment'e a canale prenu de saba e cotu in su forru; àtera genia de t. si faet cun chíghere, un'àtera ancora cun mele e méndhula: tiricu est fintzes unu druche fatu cun farra, oos, tzúcuru e cotu in s'ógiu Sinònimos e contràrios caschete, cocollitu, sedhina Frases sunt faghindhe pabassinos e tericas ◊ duas tiricas in sa safata, chentu fainas pro un'ispera…◊ Larenta faghet su cató, sos pabassinos, sas copuletas, sas tilicas… e bonas, mih! Terminologia iscientìfica drc Tradutziones Frantzesu gimblette Ingresu small doughnut Ispagnolu rosquilla rellena de mosto cocido o miel Italianu ciambellina Tedescu kleiner Kringel.

terriólu , nm: (su t. = suterriólu) tirriolu tzirriolu Definitzione babboi de soli, genia de bobboi niedhu a corros longos totu nodighedhos: ponet sa cria e creschet in sa linna sicada, mescamente de crecu, essit in su beranu, bolat, est longu unos chimbe centímetros; a logos dhu narant a su tzuntzurredhu / trugu de tirriolu = tzugu niedhu, regotu, brutu Sinònimos e contràrios broca 1, carrintolu, cincicorru, cincimurru, corriluna, corrimpala, pesabesa, tintirriolu, tzintzurriolu / cdh. tzilimbrinu / alaepedhe, arratapignata, cincidedhu Frases tirriolu, fala! fala! ◊ bido s'umbra de unu terriolu bolendhe de milli modos e maneras Terminologia iscientìfica crp, anar, cerambyx cerdo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cérambyx Ingresu cerambyx Ispagnolu escarabajo longicornio, capricornio de la encina Italianu ceràmbice Tedescu Bockkäfer.

tertevíllu , nm: testevígliu, testevixu, tistivillu, titivílgiu, titivillu Definitzione orrughedhu de istrégiu de terra segau (pratu, cícara o àteru), de imbidru o àteru, fintzes de is tempos antigos: a logos fintzes istrégiu bonu, intreu, mescamente su lacu chi si ponet po animales, testu po frores Sinònimos e contràrios cicílliu, ciciu, cínciaru, testile 1, tzíntziri, tzitzília, zínzaru 1, zínzili Maneras de nàrrere csn: fai a t. a unu = bínchere cun fatzilidade a ccn.; pràngiri is t. = èssiri a surrúngiu, sighire a si dispiàghere in debbadas candho su dannu est fatu Frases segu marighedha e màriga manna e nc'iscavu is tistivillus ◊ in Su Carropu ant agatau ainas de ossidiana, puntas, tistivillus decoraus 2. in coxina dhoi at unu parastàgiu cun cancu tistivillu apicau 3. sorrixedha mia a tui ti fait a titivillu! Terminologia iscientìfica opan Ètimu itl. stivilli Tradutziones Frantzesu débris, tesson Ingresu pottery Ispagnolu trozos de barro, barro, loza Italianu còccio Tedescu Scherbe.

testíle 1, téstile , nm Definitzione orrughedhu de téula, de istrégiu de terra segau (pratu, cícara o àteru) Sinònimos e contràrios tabàciu / cicílliu, ciciu, cínciaru, tertevillu, trastighile, tzíntziri, tzíntzulu, zínzaru 1, zínzili Ètimu ltn. *testuile Tradutziones Frantzesu débris, tesson Ingresu tilefragment (kitchenware) Ispagnolu tejoleta, trozo de barro cocido Italianu còccio di tégola, di stovìglia Tedescu Scherbe.

tíngiu , nm Definitzione genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas Terminologia iscientìfica crp Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pou de San josé Ingresu plant louse Ispagnolu piojo de las plantas Italianu pidòcchio delle piante Tedescu Blattlaus.

típula , nf: (sa t. = nr. satípula) issípula sípua, tzípua* Definitzione genia de druche chi si faet fríssiu mescamente a carrasegare Sinònimos e contràrios cata, frisciola, vuvusone / colpu, dobbe Frases a carrasegare s'intendhet in s'ària unu bellu profumu de típulas e de rujolos Sambenados e Provèrbios smb: Tipula Terminologia iscientìfica drc Tradutziones Frantzesu beignet Ingresu pankake Ispagnolu fruta de sartén, buñuelo Italianu frittèlla Tedescu kleiner Pfannkuchen.

tiràgiu , nm: tirazu Definitzione sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare Sinònimos e contràrios leva, levada Frases mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro Ètimu itl. tiraggio Tradutziones Frantzesu passer le conseil de révision Ingresu medical examination for call up Ispagnolu quinta, fiesta de los quintos Italianu vìsita di lèva Tedescu Musterung.