Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

òros , nm pl: òrus Definitzione unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros Frases apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu carreau dans les cartes à jouer Ingresu denari (the italian suit card corresponding to diamonds) Ispagnolu oros (palo de la baraja) Italianu danari Tedescu Schelle, Karo.

pabagliòne , nm: pabiglione, pabilloni, papaglioni, papallioni, papalloni, papiglione, papillone, parpallione Definitzione genia de tendha chi ponent a inghíriu de su letu e fintzes su chi pigant in bàtoro po bogare su Santíssimu in crufessone: su pabiglione est a logos una coberta de lana, ammontu grussu po letu Sinònimos e contràrios inghiriabetu, papigione / impàliu, subacélu Frases fit de cudhos letos cun su pabaglione trabagliadu ◊ apo agatadu a chirriolos tramata cun pabaglione ◊ su batulinu est gioghendhe cun sas frunzas de su pabaglione ◊ asuta de pabilloni a ginefras de òru Maria giumpat su mari 2. bi aimus pabigliones, màntuas e fressadas Ètimu ctl., spn. papalló, pabellón Tradutziones Frantzesu rideaux du lit Ingresu bed-curtains Ispagnolu cortinaje de la cama Italianu cortinàggio del lètto Tedescu Bettvorhang.

pabarantzólu , nm: papanzolu Definitzione bellei de cadhu (sa sitzia, o pupúntzula froria, groga, posta fintzes a fàere collanas a is boes e a is cuadhos, in festas de beranu) o cagarantzu masedu, prus piticu de su caragantzu, ma bonu fintzes a papare (su coromedhu de sa chima, ispigiolau) Sinònimos e contràrios cacarànciu, cocoininni, concuda, criallei Terminologia iscientìfica rba, Glebionis segetum Tradutziones Frantzesu chrysanthème des blés Ingresu chrysanthemum, corn daisy Ispagnolu corona de rey Italianu ingrassabùe Tedescu gelbe Margerite, Saat-Wucherblume.

padúle , nf, nm: paoi, paule, pauli Definitzione abba apojada, paule manna de abba, giubbu, mescamente in is errios mannos Sinònimos e contràrios gurgu 1, lacone, lacuedha, làcuna, pógiu, trógliu Frases brintat in sa pauli, nci afundat e mortu! ◊ a unu poju mannu de su riu li namus "Paule lada"◊ cussa funtana paret unu padule de arana ◊ funt paois de àcuas mortas ◊ in sa paule bi at tzinnia ◊ adoru de su paoi est totu cannisoni 2. bi est chie no si cunfundhet in custu paule de ódiu Sambenados e Provèrbios smb: Paulis Ètimu ltn. padule(m) Tradutziones Frantzesu point le plus profond (d'un fleuve) Ingresu big pool Ispagnolu gran poza de agua en los ríos Italianu grande pózza d'àcqua nei fiumi Tedescu große Wasserlache in Flüssen.

palibróchinu , agt Definitzione chi portat is codhos bàscios, coment'e calandhochedhi Sinònimos e contràrios palivaladu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a les épaules tombantes Ingresu falling shoulder Ispagnolu de hombros bajos Italianu che ha le spalle cadènti Tedescu mit fallenden Schultern.

panevrèsa , nm Definitzione pane carasau, pan'e cici, genia de pane finedhedhu, longu o tundhu (fintzes addopiau), fresau e assau, tzacarrosu (si no est isciustu) Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pain typique de la Sardaigne très mince biscuité Ingresu typical bread from sardinia Ispagnolu pan típico de Cerdeña Italianu pane tìpico sardo a sfòglia sottilissima biscottata Tedescu eine Art sardischen Brotes.

pannía , nf Definitzione pannos, orrobba de pannu, orrobba mescamente in butega, fintzes solu bistimentu Sinònimos e contràrios pannamenta, pannaria Frases no so pisedha de giúghere a drotu, ne curridora de mala pannia! ◊ cussos istant in chirca de si bestire cun pannias raras ◊ sunt tessendhe sa pannia pro sa die de s'isposu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu assortiment de tissus Ingresu clothes assortment Ispagnolu surtido de telas Italianu assortiménto di panni Tedescu Wäsche, Kleider.

paradòra, paradòre , nf, nm: paradori Definitzione mobbília chi serbit a pònnere trastos, mescamente in sa sagristia; css. móbbile chi serbit a pònnere calecuna cosa de ammostare o fintzes sa candhela o àtera lughe acanta a su letu Sinònimos e contràrios aparadore Frases in su paradore bi at unu múculu Ètimu ctl., spn. aparador Tradutziones Frantzesu crédence de sacristie Ingresu sacristy sideboard Ispagnolu cajonera de sacristía Italianu credènza di sacrestìa Tedescu Schrank in der Sakristei.

Pascamànna , nf Tradutziones Frantzesu Pâques Ingresu easter day Ispagnolu pascua de Resurrección Italianu Pàsqua di resurrezióne Tedescu Ostern.

paschinúnti , nf Definitzione pasca de Is tres Gurrèis Ètimu ltn.e Pascha nuntii Tradutziones Frantzesu epiphanie Ingresu epiphany Ispagnolu epifanía, día de Reyes Italianu epifanìa Tedescu Epiphanias, Dreikönigsfest.

passionèra , nf Definitzione genia de frore chi faet a cannàile longu e bogat unu frore asulu o sambíngiu Frases sa passionera est ingespiada de su asulu de su celu Terminologia iscientìfica fr, passiflora coerulea Ètimu ctl. passionera Tradutziones Frantzesu fleur de la passion Ingresu passionflower Ispagnolu flor de la pasión Italianu passiflòra, fiór di passióne Tedescu himmelblaue Passionsblume.

pastinónzu , nm Definitzione su prantare o pònnere bíngia noa, logu e die chi si prantat (e si faet festa puru ca agiudant a cambarada) Sinònimos e contràrios pastinadura Frases callàdebbos, custas boghes, parides in pastinonzu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plantation de nouveau vignoble Ingresu new vineyard plant Ispagnolu plantación de una viña Italianu impianto di nuòvo vignéto Tedescu Anbau neuen Weinberges.

patènte 2, patènti , nf: apatente Definitzione documentu de s'autoridade chi assegurat de comente unu at fatu calecunu istúdiu o est autorizau a fàere calecuna cosa: oe, prus che àteru su documentu de chie at imparau a guidare unu mezu a motore Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu permis de conduire, license Ingresu license Ispagnolu permiso de conducir Italianu patènte Tedescu Erlaubnis, Führerschein.

peanósu , agt Definitzione chi sufrit de peanas Sinònimos e contràrios pedigotu / cdh. pidanosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu podagre Ingresu gouty Ispagnolu afecto de podagra Italianu podagróso Tedescu podagrisch.

pécus , nm: pegus Definitzione css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e totu deosi); nau in cobertantza, una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere ca no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. peghitu, pegugedhu; pegos cuncordos = animalis, bòis, chi si addatant unu a s'àteru e fait a dhus giúngiri impari Sinònimos e contràrios animabi, fiadu / pècore Frases cussos sunt pegos de mola! ◊ po no perdi unu pegus cantu no as girau!◊ de pegos bonos formadu at masones ◊ medas colant in cussu locu chin pecos mustrencos ◊ sos pacos pecos chi mi sunt restaos timo chi nche los giuca a bochidorju ◊ non pongas cani a dogna pegus! ◊ tenit centu pegus de brebeis 2. bellu pegus, cussu cristianu, mih! Ètimu ltn. pecus Tradutziones Frantzesu pièce, tête Ingresu animal Ispagnolu res, cabeza de ganado Italianu capo di bestiame Tedescu Stück Vieh.

pedigótu , agt, nm: peigotu Definitzione chi o chie sufrit de peanas Sinònimos e contràrios peanosu Tradutziones Frantzesu podagre Ingresu gouty Ispagnolu afecto de podagra Italianu podagróso Tedescu podagrisch.

pedràle , agt, nm: perdali, petrale, predale, pretale Definitzione chi est de pedra, tostau che pedra; pedra de fundhamentu (mescamente su pl.), fintzes pedra de argiola po treulare; su tretu in mesu in mesu de s'argiola Sinònimos e contràrios perrai Maneras de nàrrere csn: béciu p. = betzu meda, a pes in sa fossa; surdu p. = chi no intendhet nudha nudha; birde p. = birde meda, cherfu, nadu de frutuàriu Frases est béciu perdali ◊ fit una nue niedha pedrale ◊ s'ustinu est surdu predale e mudu che tumba ◊ germanu miu est surdu perdali ◊ est istatu in prejonia fintzas a si torrare vetzu petrale 2. e cale coro pedrale no sentit custas penosas boghes suas amorosas? (Grolle) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de pierre Ingresu stony Ispagnolu de piedra Italianu di piètra Tedescu steinern.

pedruvà, pedruvàba, pedruvàe , nm: perdivà, perduvà, perduvaba, predufava, preduvae Definitzione genia de bobboitedhu niedhudu (upm) chi ponet mescamente a sa fae e a su prisuche chistios sicaos e dhos istampat, deasi comente un'àtera genia prus pitica ponet a su trigu Sinònimos e contràrios bobboivada, facioni 1, perdubisedhu, stevedau Frases in sa fae bi apo àpidu duos pedruvaes ◊ su pedruvae dhue fut a nue e ispitzulandho pariat muschitu! Terminologia iscientìfica crp, laria pisorum, spermophagus subfasciatus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu charançon Ingresu weevil Ispagnolu escarabajo de las legumbres, gorgojo Italianu tónchio Tedescu Samenkäfer.

péri 1 , prep Definitzione inditat logu (e fintzes tempus) ue si camminat, s'istat / perinnoi e perinnè = perilloi e perillai, peri su logu Sinònimos e contràrios per / in Frases sos funnos isterriant sos bratzos peri sas àgheras ◊ peri sos tempos azis piantu males de su disterru ◊ sos emigrados triballant peri sas terras anzenas ◊ sa crabitedha che l'ant isvighinzada peri sas camineras ◊ sas rúndhines si sighiant peri sos chelos ◊ is piciochedhus nci essint po s'ispassiai per'innòi e per'innia ◊ peri is arranconis no dhui at abarrai cambu! ◊ sunt ispartos peri su logu ◊ est andhadu peri tota sa Galilea 2. custu santu fit nàschidu peri su treghentos pustis de Cristos Ètimu ltn. per Tradutziones Frantzesu à travers Ingresu through Ispagnolu por, a través de Italianu attravèrso Tedescu durch.

pericòne, pericòni , nm: perigone, piricone, piriconi, pirinconi Definitzione erba de piricocu o frore de santa Maria, genia de erba bona po cura e fintzes a tínghere Frases po chini de saludi disigiosu, iscova de santa maria, piriconi, narbedha e ammulatza!(S.Melis) Terminologia iscientìfica rba, Hypericum perforatum Ètimu ltn. hypericum Tradutziones Frantzesu hypericum Ingresu aaron's beard Ispagnolu hipérico, hierba de San Juan Italianu ipèrico Tedescu Johanniskraut, Tüpfelharthen.