òros , nm pl: òrus Definition
unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros
Sentences
apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros
Etymon
ctl., spn.
Translations
French
carreau dans les cartes à jouer
English
denari (the italian suit card corresponding to diamonds)
Spanish
oros (palo de la baraja)
Italian
danari
German
Schelle,
Karo.
pabagliòne , nm: pabiglione,
pabilloni,
papaglioni,
papallioni,
papalloni,
papiglione,
papillone,
parpallione Definition
genia de tendha chi ponent a inghíriu de su letu e fintzes su chi pigant in bàtoro po bogare su Santíssimu in crufessone: su pabiglione est a logos una coberta de lana, ammontu grussu po letu
Synonyms e antonyms
inghiriabetu,
papigione
/
impàliu,
subacélu
Sentences
fit de cudhos letos cun su pabaglione trabagliadu ◊ apo agatadu a chirriolos tramata cun pabaglione ◊ su batulinu est gioghendhe cun sas frunzas de su pabaglione ◊ asuta de pabilloni a ginefras de òru Maria giumpat su mari
2.
bi aimus pabigliones, màntuas e fressadas
Etymon
ctl., spn.
papalló, pabellón
Translations
French
rideaux du lit
English
bed-curtains
Spanish
cortinaje de la cama
Italian
cortinàggio del lètto
German
Bettvorhang.
pabarantzólu , nm: papanzolu Definition
bellei de cadhu (sa sitzia, o pupúntzula froria, groga, posta fintzes a fàere collanas a is boes e a is cuadhos, in festas de beranu) o cagarantzu masedu, prus piticu de su caragantzu, ma bonu fintzes a papare (su coromedhu de sa chima, ispigiolau)
Synonyms e antonyms
cacarànciu,
cocoininni,
concuda,
criallei
Scientific Terminology
rba, Glebionis segetum
Translations
French
chrysanthème des blés
English
chrysanthemum,
corn daisy
Spanish
corona de rey
Italian
ingrassabùe
German
gelbe Margerite,
Saat-Wucherblume.
padúle , nf, nm: paoi,
paule,
pauli Definition
abba apojada, paule manna de abba, giubbu, mescamente in is errios mannos
Synonyms e antonyms
gurgu 1,
lacone,
lacuedha,
làcuna,
pógiu,
trógliu
Sentences
brintat in sa pauli, nci afundat e mortu! ◊ a unu poju mannu de su riu li namus "Paule lada"◊ cussa funtana paret unu padule de arana ◊ funt paois de àcuas mortas ◊ in sa paule bi at tzinnia ◊ adoru de su paoi est totu cannisoni
2.
bi est chie no si cunfundhet in custu paule de ódiu
Surnames and Proverbs
smb:
Paulis
Etymon
ltn.
padule(m)
Translations
French
point le plus profond (d'un fleuve)
English
big pool
Spanish
gran poza de agua en los ríos
Italian
grande pózza d'àcqua nei fiumi
German
große Wasserlache in Flüssen.
palibróchinu , agt Definition
chi portat is codhos bàscios, coment'e calandhochedhi
Synonyms e antonyms
palivaladu
Etymon
srd.
Translations
French
qui a les épaules tombantes
English
falling shoulder
Spanish
de hombros bajos
Italian
che ha le spalle cadènti
German
mit fallenden Schultern.
panevrèsa , nm Definition
pane carasau, pan'e cici, genia de pane finedhedhu, longu o tundhu (fintzes addopiau), fresau e assau, tzacarrosu (si no est isciustu)
Scientific Terminology
mng
Etymon
srd.
Translations
French
pain typique de la Sardaigne très mince biscuité
English
typical bread from sardinia
Spanish
pan típico de Cerdeña
Italian
pane tìpico sardo a sfòglia sottilissima biscottata
German
eine Art sardischen Brotes.
pannía , nf Definition
pannos, orrobba de pannu, orrobba mescamente in butega, fintzes solu bistimentu
Synonyms e antonyms
pannamenta,
pannaria
Sentences
no so pisedha de giúghere a drotu, ne curridora de mala pannia! ◊ cussos istant in chirca de si bestire cun pannias raras ◊ sunt tessendhe sa pannia pro sa die de s'isposu
Etymon
srd.
Translations
French
assortiment de tissus
English
clothes assortment
Spanish
surtido de telas
Italian
assortiménto di panni
German
Wäsche,
Kleider.
paradòra, paradòre , nf, nm: paradori Definition
mobbília chi serbit a pònnere trastos, mescamente in sa sagristia; css. móbbile chi serbit a pònnere calecuna cosa de ammostare o fintzes sa candhela o àtera lughe acanta a su letu
Synonyms e antonyms
aparadore
Sentences
in su paradore bi at unu múculu
Etymon
ctl., spn.
aparador
Translations
French
crédence de sacristie
English
sacristy sideboard
Spanish
cajonera de sacristía
Italian
credènza di sacrestìa
German
Schrank in der Sakristei.
Pascamànna , nf Translations
French
Pâques
English
easter day
Spanish
pascua de Resurrección
Italian
Pàsqua di resurrezióne
German
Ostern.
paschinúnti , nf Definition
pasca de Is tres Gurrèis
Etymon
ltn.e
Pascha nuntii
Translations
French
epiphanie
English
epiphany
Spanish
epifanía,
día de Reyes
Italian
epifanìa
German
Epiphanias,
Dreikönigsfest.
passionèra , nf Definition
genia de frore chi faet a cannàile longu e bogat unu frore asulu o sambíngiu
Sentences
sa passionera est ingespiada de su asulu de su celu
Scientific Terminology
fr, passiflora coerulea
Etymon
ctl.
passionera
Translations
French
fleur de la passion
English
passionflower
Spanish
flor de la pasión
Italian
passiflòra,
fiór di passióne
German
himmelblaue Passionsblume.
pastinónzu , nm Definition
su prantare o pònnere bíngia noa, logu e die chi si prantat (e si faet festa puru ca agiudant a cambarada)
Synonyms e antonyms
pastinadura
Sentences
callàdebbos, custas boghes, parides in pastinonzu!
Etymon
srd.
Translations
French
plantation de nouveau vignoble
English
new vineyard plant
Spanish
plantación de una viña
Italian
impianto di nuòvo vignéto
German
Anbau neuen Weinberges.
patènte 2, patènti , nf: apatente Definition
documentu de s'autoridade chi assegurat de comente unu at fatu calecunu istúdiu o est autorizau a fàere calecuna cosa: oe, prus che àteru su documentu de chie at imparau a guidare unu mezu a motore
Etymon
itl.
Translations
French
permis de conduire,
license
English
license
Spanish
permiso de conducir
Italian
patènte
German
Erlaubnis,
Führerschein.
peanósu , agt Definition
chi sufrit de peanas
Synonyms e antonyms
pedigotu
/
cdh. pidanosu
Etymon
srd.
Translations
French
podagre
English
gouty
Spanish
afecto de podagra
Italian
podagróso
German
podagrisch.
pécus , nm: pegus Definition
css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e totu deosi); nau in cobertantza, una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere ca no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. peghitu, pegugedhu; pegos cuncordos = animalis, bòis, chi si addatant unu a s'àteru e fait a dhus giúngiri impari
Synonyms e antonyms
animabi,
fiadu
/
pècore
Sentences
cussos sunt pegos de mola! ◊ po no perdi unu pegus cantu no as girau!◊ de pegos bonos formadu at masones ◊ medas colant in cussu locu chin pecos mustrencos ◊ sos pacos pecos chi mi sunt restaos timo chi nche los giuca a bochidorju ◊ non pongas cani a dogna pegus! ◊ tenit centu pegus de brebeis
2.
bellu pegus, cussu cristianu, mih!
Etymon
ltn.
pecus
Translations
French
pièce,
tête
English
animal
Spanish
res,
cabeza de ganado
Italian
capo di bestiame
German
Stück Vieh.
pedigótu , agt, nm: peigotu Definition
chi o chie sufrit de peanas
Synonyms e antonyms
peanosu
Translations
French
podagre
English
gouty
Spanish
afecto de podagra
Italian
podagróso
German
podagrisch.
pedràle , agt, nm: perdali,
petrale,
predale,
pretale Definition
chi est de pedra, tostau che pedra; pedra de fundhamentu (mescamente su pl.), fintzes pedra de argiola po treulare; su tretu in mesu in mesu de s'argiola
Synonyms e antonyms
perrai
Idioms
csn:
béciu p. = betzu meda, a pes in sa fossa; surdu p. = chi no intendhet nudha nudha; birde p. = birde meda, cherfu, nadu de frutuàriu
Sentences
est béciu perdali ◊ fit una nue niedha pedrale ◊ s'ustinu est surdu predale e mudu che tumba ◊ germanu miu est surdu perdali ◊ est istatu in prejonia fintzas a si torrare vetzu petrale
2.
e cale coro pedrale no sentit custas penosas boghes suas amorosas? (Grolle)
Etymon
srd.
Translations
French
de pierre
English
stony
Spanish
de piedra
Italian
di piètra
German
steinern.
pedruvà, pedruvàba, pedruvàe , nm: perdivà,
perduvà,
perduvaba,
predufava,
preduvae Definition
genia de bobboitedhu niedhudu (upm) chi ponet mescamente a sa fae e a su prisuche chistios sicaos e dhos istampat, deasi comente un'àtera genia prus pitica ponet a su trigu
Synonyms e antonyms
bobboivada,
facioni 1,
perdubisedhu,
stevedau
Sentences
in sa fae bi apo àpidu duos pedruvaes ◊ su pedruvae dhue fut a nue e ispitzulandho pariat muschitu!
Scientific Terminology
crp, laria pisorum, spermophagus subfasciatus
Etymon
srd.
Translations
French
charançon
English
weevil
Spanish
escarabajo de las legumbres,
gorgojo
Italian
tónchio
German
Samenkäfer.
péri 1 , prep Definition
inditat logu (e fintzes tempus) ue si camminat, s'istat / perinnoi e perinnè = perilloi e perillai, peri su logu
Synonyms e antonyms
per
/
in
Sentences
sos funnos isterriant sos bratzos peri sas àgheras ◊ peri sos tempos azis piantu males de su disterru ◊ sos emigrados triballant peri sas terras anzenas ◊ sa crabitedha che l'ant isvighinzada peri sas camineras ◊ sas rúndhines si sighiant peri sos chelos ◊ is piciochedhus nci essint po s'ispassiai per'innòi e per'innia ◊ peri is arranconis no dhui at abarrai cambu! ◊ sunt ispartos peri su logu ◊ est andhadu peri tota sa Galilea
2.
custu santu fit nàschidu peri su treghentos pustis de Cristos
Etymon
ltn.
per
Translations
French
à travers
English
through
Spanish
por,
a través de
Italian
attravèrso
German
durch.
pericòne, pericòni , nm: perigone,
piricone,
piriconi,
pirinconi Definition
erba de piricocu o frore de santa Maria, genia de erba bona po cura e fintzes a tínghere
Sentences
po chini de saludi disigiosu, iscova de santa maria, piriconi, narbedha e ammulatza!(S.Melis)
Scientific Terminology
rba, Hypericum perforatum
Etymon
ltn.
hypericum
Translations
French
hypericum
English
aaron's beard
Spanish
hipérico,
hierba de San Juan
Italian
ipèrico
German
Johanniskraut,
Tüpfelharthen.