musciuríglia, musciurílla , nf: mussurilla Definition
una genia de cardu chi faet bàsciu bàsciu; sa cranciofedha chi faet, a paris de terra
Synonyms e antonyms
bardugabidhu,
mixurida,
musciníllia
Sentences
cussus serragus de terra orrúbia mai araus fuant impannaus totu de musciuríglia
Scientific Terminology
rba, Carlina gummifera
Etymon
ctl.
muxera de guilla
Translations
French
chardon à glu
English
stemless atractylis
Spanish
cardo de liga,
ajonjera
Italian
masticógna
German
eine gummihaltige Eberwurz.
mustiósu , agt: mustosu Definition
nau de àghina, chi portat o faet mustu meda
Synonyms e antonyms
binosu
Sentences
sa ua mustiosa rendhet meda a binu ◊ sa ua sèbera est bella a manigare, ma pagu mustiosa
Translations
French
riche en moût
English
juicy
Spanish
rico de mosto
Italian
mostóso
German
mostreich.
mutría, mútria , nf Definition
su istare o su si parare mudos; una de is maneras de istare de ànimu, candho alligros e candho tristos, candho de bona gana e candho de mala gana, candho deosi candho deasi, fintzes una genia de arrennegu
Synonyms e antonyms
mudigore,
mudímine,
mutricore
/
mota,
spétzia
/
afuta,
arrennegu
Idioms
csn:
de mútria mala, bona = de ispétzia mala, bona; tèniri o pigai m. = èssiri ammutriau, fai murrus grussus, èssere a murru bocau
Sentences
sa mútria de su Sardu e de Sardigna mai si est fata ne si faghet oro! (P.Giudice Marras)◊ solu s'atítidu de sos rios segat sa mutria de sos montes ◊ dae sas alturas su cucu truncat sa mútria de sas badhes ◊ fint paris murghindhe, ma no faedhaiant: a su mudine de sas arveghes si acumpagnaiat sa mutria de totos duos
2.
a cussizeris e assessores lis falaiat sa mútria: no aggradessiant cussu risu apalas issoro ◊ candho est de mútria mala murrunzat ◊ su binu los at postos de mútria bona ◊ si est rísidu e at postu de mútria bona finas a sos àteros ◊ sa fémina fut a mútria mala po su bisu chi iat fatu
Etymon
itl.
mùtria
Translations
French
bouderie
English
sulkiness
Spanish
talante,
disposición de ánimo
Italian
musonerìa
German
Kopfhängerei.
naríciu, narícre, narícru , nm Definition
nau prus che àteru pl., càrigas o pinnas de su nasu, is duos istampos cun su modhímene chi dhos format
Synonyms e antonyms
càrica,
nare,
nàstula 1,
nasu
Sentences
at picau sa tutedha bruta e mi l'at irbentulata suta de sas naricres ◊ bi at una naricre destra e una naricre mànchina ◊ s'at postu tebbacu in cada nariga
Scientific Terminology
crn
Etymon
ltn.
*naric(u)lus
Translations
French
naseau
English
nostril (of horse)
Spanish
aleta de la nariz
Italian
frògia
German
Nasenloch,
Nüster.
nàstula 1, nàstule , nf Definition
càriga, donniunu de is duos istampos de su nasu cun su modhímene chi dhos format (si narat prus che àteru pl.)
Synonyms e antonyms
acúgia,
cadrata,
càrica,
nare,
naríciu,
pinna 2
Sentences
nísidi su mucu, cantu chi ses faedhendhe a nàstulas tupadas! ◊ nuscos de alchimissa intrendhe in nàstules mi faghiant lagrimare
Scientific Terminology
crn
Etymon
ltn.
*nasitare
Translations
French
naseau
English
nostril (of horse)
Spanish
aleta de la nariz
Italian
frògia
German
Nüster.
níbbaru , nm: níbberu,
níbburu,
níparu,
níperu Definition
tzinníbiri veru, genia de linna chi faet a mata fintzes manna, a fogighedhas piticas e puntudas: faet unu frutu a birilla, a pículas, chi narant arrulloni, bòdhero
Synonyms e antonyms
chiníberu,
cinnéberu,
gheníperu*,
trubénneru
/
cdh,
níbbanu,
ttrs. níbbaru
Sentences
osselvat su crabitu arrustidu, ruju, in s'ispidu de níbberu
Scientific Terminology
mtm, Juniperus oxycedrus
Translations
French
cade
English
juniper
Spanish
enebro de la miera
Italian
ginépro rósso
German
Zederwacholder.
niedhigòre, niedhigòri , nm Definition
negru de fumu, mascara bogada de linna ogiosa abbruxada po usu de imbarchinamentu, po giare o fàere colore niedhu po muros; fintzes marcu druchesau de pistadura
Etymon
srd.
Translations
French
noir de fumée
English
lampblack
Spanish
negro de humo
Italian
nerofumo
German
Ruß.
noantàmas , cng: nointamas,
nointames,
nointàmene,
nontamus,
notammis Definition
(cng. cuncessiva) genia de foedhu chi giaet un'idea de cosa contrària: cun totu cussu…, no solu de…, no solu no…; po giare prus fortza a su chi si narat, s'impreat coment'e po repitire unu foedhu / noantamas de... antzis = no de..., no solu… antzis, fintzas
Synonyms e antonyms
tamen*,
mancumale,
prusaprestu
/
cdh. nointamu
Sentences
nointamas sas cosas sunt andhadas a su revessu (G.Ruju)◊ si est cugudhadu in cara che batia frisca, nointamas l'ant connotu ◊ no apo mai crétidu in cussos contos, nointamas in su pessamentu mi prammizaia totu sas naravellas intesas dai sos mannos
2.
nointamas at faedhadu male de me, ma de tota s'eréntzia ◊ nointames de sere a cadhu a sa nuda, no rezo mancu in sedha! ◊ nointamen de mi frimmare, devia andhare piús lestru ◊ notammis a no torrare a nàrrere nudha, ma fut issu etotu a andhare in agiudu a chie ndhe teniat bisóngiu
3.
no solis ant bidu sa pupa de s'ómine, ma l'ant finas connotu, nointamas!
Translations
French
cependant,
malgré,
néanmoins
English
in spite of,
however
Spanish
sin embargo,
a pesar de
Italian
tuttavìa,
nonostante,
nondiméno
German
auch wenn,
obwohl,
trotzdem.
nuràche, nuràchi, nuràci, nuràcu, nuràghe , nm: nuraghi,
nuragi,
nuragu,
nuraxi,
nuraxu,
runache Definition
s'òpera prus famada e connota de sa civiltade de is Sardos de s'antigóriu: genia de turre a truncu cónicu a duos e tres pianos, fata cun coròngios mannos in fundhu e pedras prus aderetzadas e piticas a manu a manu chi artzat (is úrtimas fileras fintzes picadas), a base tundha, muros betaos a aintru cantu prus artzant, istàntzia in mesu, arta e a tzimbóriu, iscala aintru de su muru po pesare a pitzu, po su prus a turre sola ma medas bortas a duas, tres e bàtoro impare / a./c.: po no fàere sonu légiu, segundhu comente si agatat (es. apustis de s'art. unu), su foedhu fúrriat a s'imbesse is primas duas cunsonantes, n r > r n: una pinneta unu runaghe nudu unu masone andhendhe (G.Fiori); cussu est unu runaghe cun tres turres a tríbide; s'arraighina de su foedhu, nur-, benit de sa limba sarda antiga – innanti de su domíniu romanu e púnicu – e si agatat in númenes meda de logu e de bidha; min. nuratolu
Synonyms e antonyms
murache
/
cdh. naracu
Sentences
de totu is nuraghes chi inghiriànt a bidha nosta, oe ndhe connoscheus calecunu ◊ a sos fizos de seru su nuraghe mustrat luntanas andheras ◊ dhoi at nuracis, tumbas de gigantis e necrópolis ◊ est mannu e forte cantu su nuraghe ◊ sos nuraches atrogant comente est nàschia s'identidade nostra ◊ nuraxu derrutu, turri millenària, castedhu solitraxu (U.Cara)◊ cussa est cosa de os tempos de os nuragis ◊ de cussu nuraghe ndhe at abbarradu solu unu costazu
Scientific Terminology
opan
Etymon
srdn.
Translations
French
nuraghe,
nouraghe
English
nuraghe
Spanish
nuraghe,
monumento prehistórico de Cerdeña
Italian
nuraghe
German
Nuraghe.
óbiga, óbighe , nf, nm: ópica,
ópiche,
ópicu,
úpigu Definition
arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu
Synonyms e antonyms
arraciallu,
arretza,
filau,
ganghiledhu,
trotiadore
/
ghelea,
giogada
Idioms
csn:
fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente)
Sentences
fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche
2.
si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas
Scientific Terminology
ans
Translations
French
filet de pêche en forme de sac
English
sack net
Spanish
red en forma de saco
Italian
réte a sacco
German
sackförmiges Netz.
odhiólu , nm Definition
sa trota candho est de naschidórgiu, ancora pitica
Synonyms e antonyms
groli,
seju 1,
sodhiscu,
trotischedha,
tzurrita
Scientific Terminology
psc
Etymon
srd.
Translations
French
alevin de la truite
English
fry trout
Spanish
alevín de la trucha
Italian
avannòtto della tròta
German
junge Forelle.
ogiuermànu , nm: olliarmanu,
olliremanu,
olluermanu,
oziamanu,
ozualmanu,
ozuemmanu,
ozuermanu Definition
s'ógiu de s'olia
Synonyms e antonyms
cdh. ociulmanu
Sentences
s'ozuermanu est su menzus de sos ozos ◊ po fàere su chibudhau dhue cheret oziamanu
2.
sa divisione no est andhada límpia chei s'ozuemmanu e sunt a briga
Scientific Terminology
mng
Translations
French
huile d'olive
English
olive oil
Spanish
aceite de oliva
Italian
òlio di oliva
German
Olivenöl.
oguleàu, oguliàu , nm, agt Definition
genia de fortza, de capacidade chi nanca unu tenet de fàere male ('pitzigare') a s'àteru solu po dh'abbaidare (e fintzes chentza dhu bòllere o chentza ndhe ischire nudha); male chi benit a chie dh'ant pitzigau de ogu; chi dh'ant pitzigau de o fertu a ogu, o postu ogru
Synonyms e antonyms
ispinzadura,
ispinzamentu,
ogumalu
Etymon
srd.
Translations
French
mauvais œil
English
evil eye
Spanish
mal de ojo
Italian
malòcchio
German
böser Blick.
olàdighe , nm Definition
linnu malu o murta làvrina (in calecuna bidha fintzes murichessa), genia de linna tostada meda chi faet a mata in logu de monte unu pagu artu
Synonyms e antonyms
àera,
costi,
cóstiche
Scientific Terminology
mtm, Acer monspessulanum
Etymon
ltn.
volaticus
Translations
French
érable
English
maple
Spanish
arce de Montpellier
Italian
àcero
German
Ahorn.
ólchidu , nm, nf: órchida,
órchidu,
órghidu,
óschidu,
úlchida Definition
prus che àteru, boghe, grida po dolore forte o dannu mannu
Synonyms e antonyms
addólimu,
bérchida,
írchidu,
tzérriu
Sentences
fuindhe, a donzi passu una ruta e donzi ruta un'órchidu ◊ leados a istocadas, ant betadu un'óschidu e sunt mortos ◊ a s'acumpagnamentu de su mortu una giòvana fit pianghendhe a óschidos ◊ s'órchida sua tremiat sa domo, pariat chi bi aiat faladu unu lampu
Etymon
srd.
Translations
French
cri de douleur
English
howl of pain
Spanish
grito de dolor,
alarido
Italian
urlo di dolóre
German
Schmerzenschrei.
ollerícinu, ollerícitu , nm: olleurrícinu,
ozuarritzi,
ozuerici,
ozuerízine,
ozuorrízinu,
ozurítziu,
ozuritzu Definition
s'ógiu chi si faet de sa cagamèngia, ma fintzes sa linna etotu
Synonyms e antonyms
cagamèngia,
ollarrégiu
Sentences
po ti prugai comporadí s'olleurrícinu ◊ bufa ca ti faet bene, ca no est mancu ozuorrízinu, no!
Translations
French
huile de ricin
English
castor-oil
Spanish
aceite de ricino,
carapato
Italian
òlio di rícino
German
Rizinusöl.
orgumédhu , nm Definition
su nodu de s'ogroena o annou de su gúturu comente si biet a fora
Synonyms e antonyms
grogòcia
Scientific Terminology
crn
Translations
French
pomme d'Adam
English
adam's apple
Spanish
bocado de Adán,
manzana,
nuez de Adán
Italian
pómo d'Adamo
German
Adamsapfel.
oridúra , nf Definition
su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane
Synonyms e antonyms
abbessiada
| ctr.
finidura
Etymon
srd.
Translations
French
ébauchage,
ébauche
English
sketch
Spanish
el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italian
abbozzatura,
abbòzzo
German
Entwurf.
orijibesànte , agt Definition
chi pecat a origas, chi intendhet pagu
Synonyms e antonyms
surdànciu,
surdatzu,
surdíghinu
| ctr.
orijilébiu
Etymon
srd.
Translations
French
un peu dur d'oreille
English
hard of hearing
Spanish
duro de oído
Italian
sordastro
German
schwerhörig.
oríre , vrb Definition
fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere
Synonyms e antonyms
orivetai,
orizare,
orulare 1
/
abbessiare
| ctr.
isorulare
3.
sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe
Etymon
srd.
Translations
French
ébaucher du pain
English
to sketch the bread
Spanish
orillar,
cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italian
abbozzare il pane
German
mit der Brotvorbereitung beginnen.