tiravúmmu , nm Definition
genia de tubbu o canna larga meda (cannone) po ch'essire o bogare su fumu de ue si faet su fogu
Synonyms e antonyms
fumajolu
Sentences
is zumineras de is domus portant su tiravummu
Etymon
srd.
Translations
French
conduit de fumée
English
flue
Spanish
cañón de chimenea
Italian
canna fumària
German
Rauchfang.
tòa 1, tòba , nf Definition
una genia de codrolinu, sa túvara de arena, tuveredha o cardulinu de bulletu
Synonyms e antonyms
cucumedhu,
tuvaredha
Scientific Terminology
atn, Agaricus campestris
Translations
French
psalliote champêtre
English
field mushroom
Spanish
champiñón,
hongo de cepa
Italian
fungo prataiòlo
German
Wiesenchampignon.
tòrra , avb Definition
un'àtera borta, àteras bortas
Sentences
beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?!
Etymon
srd.
Translations
French
nouvellement,
de nouveau
English
again
Spanish
de nuevo,
otra vez
Italian
nuovaménte,
daccapo
German
wieder.
totindúna, totindúnu , avb: totuinunu Definition
de un'improntu, a s'ingrundha, de repente
Synonyms e antonyms
desucunas,
induninduna
Sentences
pagu s'ora sos campos fint che mare acuiladu, ma totinduna si at pesadu bentu ◊ est una cosa chi ti benit chene mancu ti ne abbitzare, totindunu ◊ totinduna chi est andhendhe, custa màchina, si frimmat e no andhat prus ◊ totindunu chi est arriendi dhu bis prangendi! ◊ totindunu sa pitzinna l'at preguntadu: Tue a mi crees?
Translations
French
soudainement
English
suddenly
Spanish
de repente
Italian
improvvisaménte
German
plötzlich.
totorígu , nm: toturigu,
tuturigu,
tutúrigu Definition
tzugu de un'ampudha e ampullones e àteras cosas deasi, ma fintzes tapu
Synonyms e antonyms
grugullu
Sentences
is frascus funt prenus fintzas a tuturigu ◊ dhu pigat coment'e unu tuturigu de crocoriga, nanca tenit sabori de acuardenti!
2.
a sa crocoriga dhi cuncordu unu tuturigu (G.Piras)
Translations
French
goulot
English
neck of bottle
Spanish
cuello de botella
Italian
còllo di bottìglia
German
Flaschenhals.
toviadórju , nm Definition
logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa
Synonyms e antonyms
assortidorzu
Etymon
srd.
Translations
French
point de rencontre,
de convergence
English
meeting point
Spanish
lugar de encuentro
Italian
punto,
luògo di convergènza,
di incóntro
German
Punkt,
Treffpunkt.
trabútzu , nm: trafúciu,
trautzu,
travúciu,
travurtzu,
travutzu,
trebussu,
trebutu,
trebutzu,
treutu,
treutzu,
trevutzu,
tribussu,
tributu,
tributzu,
trigutzu,
triutu,
triutzu,
trivutu,
trivutzu,
trubutzu,
truputu,
truvussu Definition
genia de aina a bisura de frochita a màniga longa meda, a tres (e fintzes a bàtoro) corros longos po pigare a punghidura fenu, malesa segada, bentulare laore treulau e àteru; a logos, triutzu est sinnu de bestiàmene chi si faet in punta de s'origa (tres segadas de longu)
Scientific Terminology
ans
Etymon
ltn.
trifurcium
Translations
French
trident
English
hayfork
Spanish
horca de tres púas,
bieldo
Italian
tridènte
German
Dreizack.
traixínu , agt, nm Definition
chi o chie afartzat sa fide, chi traighet, benit mancu a sa fide chi s'àteru dhi at giau o dhi giaet, e no faet a si ndhe fidare
Synonyms e antonyms
alevosu,
ifidau,
traitore,
trebiali
Etymon
srd.
Translations
French
sournois,
faux
English
treacherous
Spanish
de poco fiar
Italian
infido
German
treulos.
tramàdighe , nf Definition
bobboi chi ponent a esca po cassare su pische
Synonyms e antonyms
tramarígia
Translations
French
ver d'eau
English
sea-mouse,
nereid
Spanish
afreza,
bayo,
lombriz de tierra
Italian
afrodite,
nerèide,
bruco di mare,
ésca di fango
German
Borstenwurm.
tramúdu, tràmudu , nm: tramuru,
tràmutu Definition
bestimentu càmbiu, límpiu; fintzes cambiamentu de logu
Synonyms e antonyms
muda,
mudadura,
mudóngiu
/
tràmmudu
/
tramuda
Sentences
mi apo bestidu su tràmudu chi mi at ammanitzadu mamma
Etymon
srd.
Translations
French
vêtements propres,
changer le linge
English
change of clothes
Spanish
el mudarse de ropa
Italian
càmbio della biancherìa,
dei vestiti
German
Wäsche zum Wechseln.
tremuligiòni , nm: trimuligioni Definition
trimulígia etotu, animaledhu de mare (faet in logu de istagnu) chi ponent a esca po cassare su pische: che istat aintru de una genia de istúgiu a tubbu chi si faet cuss'etotu
Sentences
donamí unu pagu de trimuligioni, chi depu donai a papai a su pisci!
Scientific Terminology
crp, arenicola marina, dasybranchus caducus
Translations
French
sipunculiens
English
lobworm
Spanish
gusana de coco
Italian
sipùnculo
German
Pierwurm.
trisinadòrgia , nf Definition
genia de matzuchedhu po pistare cosa
Synonyms e antonyms
pistone 1
Scientific Terminology
ans
Etymon
srd.
Translations
French
pilon
English
pestle
Spanish
mano de almirez,
mazo
Italian
pestèllo
German
Stößel.
trobeàrzu , agt Definition
persona mala chi no faet a si ndhe fidare
Synonyms e antonyms
trebiali
Etymon
srd.
Translations
French
celui qui porte atteinte (à)
English
tempting,
tempter
Spanish
persona mala,
de poco fiar
Italian
insidiatóre
German
Nachsteller.
tronidàrza , nf Definition
s'isciorrocada o tzacurrare de is tronos
Synonyms e antonyms
isbómbiu,
isbomborada
Etymon
srd.
Translations
French
fracas de tonnerre
English
rumble of thunder
Spanish
fragor de los truenos
Italian
fragóre dei tuòni
German
Rollen des Donners.
túdhu , nm: (su t. = sutúdhu)
Definition
puntighedha noa chi bogant is sèmenes mescamente in terra o in s'úmidu, naschindho, fintzes cosa (erba o àteru) fine e longa a bisura de pilu; pilu grussu mescamente de porcu; genia de essidura in sa carre, a puntighedhas piticas (essida de t. = papavarre)/ pònnere su t. de su fritu, de sa timoria = pònnere sa tzudha, inteterare su pilu in s'oru de s'arraighina
Synonyms e antonyms
grillu 1,
inseurru,
limbedha,
serione,
síriu
/
tudha
Sentences
sa chibudha at fatu su tudhu ◊ a fríere si ponet sa chibudha a tudhu, puru ◊ unu tudhu de erba, de pilu ◊ si la giogas cun megus, s'arva cana, a tudhu tudhu tota ti l'ispilo
2.
ndhe li tirat su pilu a tudhu a tudhu ◊ nos ndhe ponet pódhighe de tudhu in sa carena ◊ si bos naro sa mia, bos ndhe ponet su tudhu e su fritu
Scientific Terminology
rbr
Etymon
srd.
Translations
French
bourgeon,
brin d'herbe
English
blade (of grass),
sprout
Spanish
tallo,
brote,
brizna de hierba
Italian
tallo,
germòglio,
filo d'èrba
German
Thallus,
Trieb.
turronète , nm Definition
turrone segau e imbodhigau a orrughedhos piticos
Synonyms e antonyms
turronedhu
Translations
French
petit nougat
English
small torrone
Spanish
trozos de turrón
Italian
torroncino
German
kleiner Nougat.
tuvarèdha , nf: tuveredha,
tuvuledha Definition
una genia de codrolinu, sa túvara de arena
Synonyms e antonyms
toa 1
Scientific Terminology
atn
Translations
French
psalliote
English
meadow mushroom
Spanish
champiñón,
hongo de cepa
Italian
fungo prataiòlo
German
Wiesenchampignon.
tzarpadhéri, tzarpedhéri , nm, agt: serpedheri,
tzerpadheri,
tzerpedheri Definition
tenent custu númene duos pigiones papadores de petza chi cassant bobbois mannos, tzilighetas, pigionedhos: su stori de Leonora e s'atilibbriu; nau de ccn., chi faet is cosas a prepoténtzia / limba tzerpedhera = limba mala, limbimalu
Synonyms e antonyms
arcidedhu
/
atilibbriu
/
trasseri
Sentences
fàinti cumenti a is tzarpadheris: a dedí si pàsiant, a su noti bicant!
2.
abarra a s'avértida, ca cussa tzarpedhera est giai in punta de paradori! ◊ faci de tzerpedheri portat, cussu!
Scientific Terminology
pzn, falco eleonorae
Etymon
srd.
Translations
French
faucon
English
hawk
Spanish
halcón de Eleonor
Italian
falco della regina
German
Eleonorenfalke.
tziníbiri, tziníperu , nm: cinnéberu,
tzinnébiri,
tzinníbaru,
tzinníbberu,
tzinníbere,
tzinníberu,
tzinníbiri,
tzinníbiru,
tzinníviri,
tzinnívuru Definition
tzinníbiri ’eru, genia de linna chi faet a mata fintzes manna, a fogighedhas piticas e a bortas puntudas: faet unu frutu a birilla chi narant arrulloni, bòdhero / tzinníbiri burdu, o masedu o fémina = Juniperus phoenicea
Synonyms e antonyms
chiníberu,
gheníperu,
níbbaru,
subínnuru,
tenníperu,
trubénneru
Sentences
is domus funta fatas a duas àcuas, a bigas grussas de tziníbiri, linna chi no tenit mai fini ◊ su tzinnívuru fait fogu bellu ◊ sa mata de tzinníbiri abbruxada no torrat a pillonai, ita dannu!
Scientific Terminology
mtm, Juniperus oxycedrus
Etymon
ltn.
zyniperus
Translations
French
cade
English
juniper
Spanish
enebro de la miera
Italian
ginépro rósso
German
Zederwacholder.
tzintzínu , nm Definition
arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas)
Synonyms e antonyms
tzinnea
Scientific Terminology
anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis
Etymon
itl.l.
zinzino
Translations
French
oursin
English
sea urchin
Spanish
erizo de mar
Italian
rìccio di mare
German
Seeigel.