sduanài , vrb Definition
bogare su bagàgliu o s'orrobba de duana, lassandhodha andhare apustis de su controllu
Synonyms e antonyms
sgabbellai
Translations
French
dédouner
English
to clear (through customs)
Spanish
pagar los impuestos de aduana
Italian
sdoganare
German
verzollen.
sedhítzi , nm Definition
cagalloni istrantaxu o cardulinu de mari, minca morisca: nada deosi po sa forma e su colore, est una genia de erba o codrolinu longhitu e grussu (ma no lisu), in colore de castàngia
Synonyms e antonyms
bidhitzini,
minchemoru,
pidhíciu
Scientific Terminology
rba, Cynomorium coccineum
Translations
French
cynomorium écarlate,
éponge de Malte
English
maltese mushroom
Spanish
Jopo de lobo,
hongo de Malta
Italian
fungo di Malta
German
Malteser Schwamm.
seína , nf, nm: esina,
sesina,
sisina,
sisinu Definition
cosa de pagu valore, su mesu de unu sodhu, chimbe centésimos de su francu sardu: si narat solu in su sensu de dinare pagu
Synonyms e antonyms
isina
Sentences
finas candho ses totu tramudadu no bales bator petzos de sesina! ◊ li dao sos pagos sisinos chi tenzo, bastet chi mi che let su pitzinnu
Etymon
itl.
sesino
Translations
French
chose de quatre sous
English
half soldo,
next to nothing
Spanish
chuchería,
de tres al cuarto
Italian
mèzzo sòldo
German
von geringem Wert.
selíre , nm: cirile,
serile,
silíriu,
sirile,
sirili,
tirile,
tzerile Definition
imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura
Synonyms e antonyms
bilga,
coxonale,
pissiarolu,
sira
Sentences
candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas
Scientific Terminology
crn
Etymon
srd.
Translations
French
pénis d'animaux
English
animal penis
Spanish
pene de las reses
Italian
pène di animale
German
Penis der Tiere.
sempreghessèmpre , avb Definition
belle e aici, mancare deasi
Synonyms e antonyms
bellaggai
Sentences
sos pitzinnos no depent andhare a iscola, cras manzanu, ma sempreghessempre mi ndhe depo pesare chito etotu, deo! ◊ no tent èssere emigrados, ma sempreghessempre fora de domo etotu che istant
Etymon
srd.
Translations
French
malgré cela
English
nevertheless
Spanish
a pesar de
Italian
ciononostante
German
trotzdem.
serràcu 1 , nm: serragu 1 Definition
logu a serra, in su tretu prus artu chi a bisura de línia o filu de serra ispartzit su logu de betare is abbas a duas bandhas e badhes diferentes / annare serragu serragu = monte monte, serra serra
Synonyms e antonyms
serra
Sentences
cumintzeint s'aronzu dae sas badhes fintzas a su serragu ◊ apelzeint camminos pro giumpare sos serragos ◊ est istétia una fatiga a si ndi bènniri a innòi a susu, a su serragu de sa costera arrata ◊ furint iscumpartus apalas de unu serragu
Scientific Terminology
slg
Etymon
srd.
Translations
French
crête,
versant,
ligne de partage des eaux
English
watershed
Spanish
divisoria de aguas
Italian
spartïacque,
displùvio
German
Wasserscheide.
séru 1 , nm Definition
sa parte abbosa de su sàmbene
Scientific Terminology
crn
Translations
French
sérum sanguin
English
serum
Spanish
suero de la sangre
Italian
sièro del sàngue
German
Blutserum.
sidhadàrzu , agt, nm Definition
chi o chie istat cricandho sidhados, iscusòrgios
Etymon
srd.
Translations
French
chercheur de trésors cachés ou enfouis
English
grave robber
Spanish
saqueador de tumbas antiguas
Italian
tombaròlo
German
Plünderer antiker Gräber.
sílicu , nm, agt: sírigu,
síricu Definition
su grème o bobboi chi faet sa seda; nau de ccn. po su carenale, chi est làngiu, fine fine
Synonyms e antonyms
fermesílicu
/
finigosu,
iltrízile
Surnames and Proverbs
smb:
Sirigu
Scientific Terminology
crp, crp, bombyx mori
Etymon
ltn.
siricus
Translations
French
ver à soie
English
silkworm
Spanish
gusano de seda
Italian
filugèllo
German
Seidenraupe.
sílva , nf: sirba,
sirva 1 Definition
s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente
Idioms
csn:
mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini
Sentences
sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva
Surnames and Proverbs
smb:
Silva, Silvas, Sirva
Etymon
ltn.
silva
Translations
French
tiges des cucurbitacées
English
stalk
Spanish
tallo de las cucurbitáceas
Italian
fusto delle cucurbitàcee e sìmili
German
Stamm der Kürbisgewächse.
sinòncas , avb: assinuncas,
sinuncas Definition
de àtera manera, de àteru betu, in àteras cunditziones
Synonyms e antonyms
aghinunca,
calechinò,
cancinò,
chiacussu,
chinonca,
chiscussu,
cidacheste,
dassinuncas,
diacussu,
sinono,
sintennucas
Sentences
cosa no promitas chi no potzas tenni, sinuncas as a èssiri portada a signali ◊ sinuncas it'est su vinu, custa cosa chi nos fachet irmenticare pessamentos e cuntipitzos? ◊ boliat una birra frisca, sinoncas nudha
2.
e sinuncas, lu collimus, late o tzuculate chi siat!
Etymon
spn.
si nunca
Translations
French
autrement
English
or else
Spanish
de otra manera
Italian
altriménti,
diversaménte
German
sonst.
sòca , nf, nm: assoga,
socu,
soga,
sogu Definition
corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita
Synonyms e antonyms
cànnabu,
fune,
isciocu,
sagone,
sédina
/
cabu
Idioms
csn:
soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu
Sentences
est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou…
2.
su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu
3.
sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria
4.
fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat!
Etymon
ltn.
soca
Translations
French
corde en cuir,
courroie
English
leather rope
Spanish
soga,
cuerda de cuero,
correa
Italian
fune di cuòio
German
Lederschlinge,
Lederseil.
sochítu , nm: suchete,
suchitu 1 Definition
genia de papare fatu cun petza segada a biculedhos (mescamente de pudha, de conillu), posta a fríere unu pagu in su sufrissu fatu cun chibudha, pedrusèmene e un'aciunta de binu o aghedu e pagu pagu de abba, una ispergiadedha de píbere e sale
Sentences
gei tengu abetu bellu de mi fai su sochitu o s'anguli po Pasca!…◊ dhui tèngiu unu spitzuedhu de suchitu in su fogu
Scientific Terminology
mng
Etymon
ctl.
suquet
Translations
French
à la nage (cuc.)
English
stew
Spanish
guiso de carne
Italian
guazzétto
German
Ragout.
soliàta , avb Definition
po su prus, giai sèmpere
Sentences
sas crapas anzant, soliata, dai primos a binti de nadale (E.Espa)
Translations
French
habituellement
English
usually
Spanish
de costumbre
Italian
solitaménte,
di sòlito
German
gewöhnlich.
sòlla , nf Definition
pigighedhu de cosa pitichedhedha e fine, mescamente de pódhine; froca comente calat a orrugos lados cantu s'unga / s. de pódhini = una de is partes prus fines de su pódhine; s. de nue = nuighedha bianca
Synonyms e antonyms
atiza,
cadassa,
crosta,
freadu,
itzolla,
muga,
pagiagoda,
tizola,
tògia*
/
abighíngiu,
arritzu 1,
brutura,
fioca,
grisu 1,
rena,
renza,
tadhàine
/
ispiàtzulu
2.
is paperis che solla si apatant in su pamentu (F.I.Congiu)
Surnames and Proverbs
smb:
Solla
Translations
French
grain,
fragment,
flocon de neige
English
speck,
snowflake
Spanish
pizca,
copo de nieve
Italian
brùscolo,
fiòcco di néve
German
Körnchen,
Schneeflocke.
spallaméntu , nm Definition
su spallai
Etymon
srd.
Translations
French
dépaillage
English
seed scattering
Spanish
quita de paja
Italian
spagliatura
German
Entfernung des Strohs.
spaparotài , vrb: isbarabotare*,
spaperotai Definition
foedhare meda e chentza abbisóngiu, abbarrare a chistionu, foedhare a tzérrios, a boghes
Synonyms e antonyms
argiolae,
arrallai,
ciaciarrai,
ciaramedhare,
paraletare,
trepedhare
Sentences
e cantu spaparotat, tzia Giuanna, spinnichendi is pannus a sa genti: língua maladita! ◊ cun gopai potacàriu, ita totu eis spaparotau? ◊ is féminas iant spaperotau totu, pani pani binu binu (F.Pilloni)
Translations
French
jaser
English
to yak
Spanish
estar de cháchara
Italian
cianciare
German
schwätzen.
sprapedhàu , pps, agt: ispalpedhadu Definition
de sprapedhai; chi est apertu meda, deunudotu (nau de s'ogu, fintzes chi est cun sa prabarista furriada); nau de àteru, fintzes chi est bogau de pare, iscosciau
Synonyms e antonyms
sparrunchiau
2.
sprapedhau parit unu feurratzu! ◊ candu ti saludat ti donat sa manu sprapedhada
Translations
French
grand ouvert,
écarquillé
English
wide open (ed)
Spanish
abierto de par en par
Italian
spalancato
German
aufgesperrt.
storrài , vrb: istorrai* Definition
torrare o fàere torrare agoa, su si torrare a pentzare e decídere de àtera manera, cambiare idea, segare un'acórdiu, bogare de càbudu a calecuna cosa fintzes decídia / isposus storraus = fidantzados chi si sunt lassados ca no si cherent prus; storrai sa brenti = irromasire
Synonyms e antonyms
disviare,
ilfurriare,
ilviare,
ispònnere,
istòdhere
Sentences
at fatu su mòri storra storra cun sa màchina ca no podiat furriai ◊ mellus a si storrai de is àcuas bàscias chi no de is altas ◊ sa mulleri ndi at storrau su maridu tontu de messai ca su trigu fiat a mesu ingranidura ◊ storrandi is brebeis candu nci sàrtiant foras de is làcanas!
2.
no mi storru de su fuedhu ◊ àcua de fragus no mi ndi ghetu: no mi storrit sa fémina, puru!…◊ dh'emu posta a menti timendi chi s'incràs no si storressit ◊ gravellu miu, timu chi no ti storris! ◊ custus fiant tant'annus isposus epuru si funt storraus ◊ Perdu s'est storrau de Gesús candu una serbidora dh'at connotu
Translations
French
dissuader,
changer d'avis,
rétracter
English
to dissuade,
to change one's mind,
to take back
Spanish
disuadir,
cambiar de idea
Italian
dissuadére,
distògliere,
ripensare,
cambiare idèa,
ritrattare
German
abraten,
abbringen,
seine Meinung ändern,
widerrufen.
subrapàrtu , nm, avb Definition
purgatzione de is parteras apustis de su partu; avb., a su tempus de su parturàgiu
Translations
French
lochies
English
lochial discharge
Spanish
expulsión de loquios
Italian
lochiazióne
German
Lochiation.