Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

sduanài , vrb Definitzione bogare su bagàgliu o s'orrobba de duana, lassandhodha andhare apustis de su controllu Sinònimos e contràrios sgabbellai Tradutziones Frantzesu dédouner Ingresu to clear (through customs) Ispagnolu pagar los impuestos de aduana Italianu sdoganare Tedescu verzollen.

sedhítzi , nm Definitzione cagalloni istrantaxu o cardulinu de mari, minca morisca: nada deosi po sa forma e su colore, est una genia de erba o codrolinu longhitu e grussu (ma no lisu), in colore de castàngia Sinònimos e contràrios bidhitzini, minchemoru, pidhíciu Terminologia iscientìfica rba, Cynomorium coccineum Tradutziones Frantzesu cynomorium écarlate, éponge de Malte Ingresu maltese mushroom Ispagnolu Jopo de lobo, hongo de Malta Italianu fungo di Malta Tedescu Malteser Schwamm.

seína , nf, nm: esina, sesina, sisina, sisinu Definitzione cosa de pagu valore, su mesu de unu sodhu, chimbe centésimos de su francu sardu: si narat solu in su sensu de dinare pagu Sinònimos e contràrios isina Frases finas candho ses totu tramudadu no bales bator petzos de sesina! ◊ li dao sos pagos sisinos chi tenzo, bastet chi mi che let su pitzinnu Ètimu itl. sesino Tradutziones Frantzesu chose de quatre sous Ingresu half soldo, next to nothing Ispagnolu chuchería, de tres al cuarto Italianu mèzzo sòldo Tedescu von geringem Wert.

selíre , nm: cirile, serile, silíriu, sirile, sirili, tirile, tzerile Definitzione imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura Sinònimos e contràrios bilga, coxonale, pissiarolu, sira Frases candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pénis d'animaux Ingresu animal penis Ispagnolu pene de las reses Italianu pène di animale Tedescu Penis der Tiere.

sempreghessèmpre , avb Definitzione belle e aici, mancare deasi Sinònimos e contràrios bellaggai Frases sos pitzinnos no depent andhare a iscola, cras manzanu, ma sempreghessempre mi ndhe depo pesare chito etotu, deo! ◊ no tent èssere emigrados, ma sempreghessempre fora de domo etotu che istant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu malgré cela Ingresu nevertheless Ispagnolu a pesar de Italianu ciononostante Tedescu trotzdem.

serràcu 1 , nm: serragu 1 Definitzione logu a serra, in su tretu prus artu chi a bisura de línia o filu de serra ispartzit su logu de betare is abbas a duas bandhas e badhes diferentes / annare serragu serragu = monte monte, serra serra Sinònimos e contràrios serra Frases cumintzeint s'aronzu dae sas badhes fintzas a su serragu ◊ apelzeint camminos pro giumpare sos serragos ◊ est istétia una fatiga a si ndi bènniri a innòi a susu, a su serragu de sa costera arrata ◊ furint iscumpartus apalas de unu serragu Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crête, versant, ligne de partage des eaux Ingresu watershed Ispagnolu divisoria de aguas Italianu spartïacque, displùvio Tedescu Wasserscheide.

séru 1 , nm Definitzione sa parte abbosa de su sàmbene Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu sérum sanguin Ingresu serum Ispagnolu suero de la sangre Italianu sièro del sàngue Tedescu Blutserum.

sidhadàrzu , agt, nm Definitzione chi o chie istat cricandho sidhados, iscusòrgios Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chercheur de trésors cachés ou enfouis Ingresu grave robber Ispagnolu saqueador de tumbas antiguas Italianu tombaròlo Tedescu Plünderer antiker Gräber.

sílicu , nm, agt: sírigu, síricu Definitzione su grème o bobboi chi faet sa seda; nau de ccn. po su carenale, chi est làngiu, fine fine Sinònimos e contràrios fermesílicu / finigosu, iltrízile Sambenados e Provèrbios smb: Sirigu Terminologia iscientìfica crp, crp, bombyx mori Ètimu ltn. siricus Tradutziones Frantzesu ver à soie Ingresu silkworm Ispagnolu gusano de seda Italianu filugèllo Tedescu Seidenraupe.

sílva , nf: sirba, sirva 1 Definitzione s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente Maneras de nàrrere csn: mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini Frases sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva Sambenados e Provèrbios smb: Silva, Silvas, Sirva Ètimu ltn. silva Tradutziones Frantzesu tiges des cucurbitacées Ingresu stalk Ispagnolu tallo de las cucurbitáceas Italianu fusto delle cucurbitàcee e sìmili Tedescu Stamm der Kürbisgewächse.

sinòncas , avb: assinuncas, sinuncas Definitzione de àtera manera, de àteru betu, in àteras cunditziones Sinònimos e contràrios aghinunca, calechinò, cancinò, chiacussu, chinonca, chiscussu, cidacheste, dassinuncas, diacussu, sinono, sintennucas Frases cosa no promitas chi no potzas tenni, sinuncas as a èssiri portada a signali ◊ sinuncas it'est su vinu, custa cosa chi nos fachet irmenticare pessamentos e cuntipitzos? ◊ boliat una birra frisca, sinoncas nudha 2. e sinuncas, lu collimus, late o tzuculate chi siat! Ètimu spn. si nunca Tradutziones Frantzesu autrement Ingresu or else Ispagnolu de otra manera Italianu altriménti, diversaménte Tedescu sonst.

sòca , nf, nm: assoga, socu, soga, sogu Definitzione corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita Sinònimos e contràrios cànnabu, fune, isciocu, sagone, sédina / cabu Maneras de nàrrere csn: soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu Frases est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou… 2. su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu 3. sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria 4. fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat! Ètimu ltn. soca Tradutziones Frantzesu corde en cuir, courroie Ingresu leather rope Ispagnolu soga, cuerda de cuero, correa Italianu fune di cuòio Tedescu Lederschlinge, Lederseil.

sochítu , nm: suchete, suchitu 1 Definitzione genia de papare fatu cun petza segada a biculedhos (mescamente de pudha, de conillu), posta a fríere unu pagu in su sufrissu fatu cun chibudha, pedrusèmene e un'aciunta de binu o aghedu e pagu pagu de abba, una ispergiadedha de píbere e sale Frases gei tengu abetu bellu de mi fai su sochitu o s'anguli po Pasca!…◊ dhui tèngiu unu spitzuedhu de suchitu in su fogu Terminologia iscientìfica mng Ètimu ctl. suquet Tradutziones Frantzesu à la nage (cuc.) Ingresu stew Ispagnolu guiso de carne Italianu guazzétto Tedescu Ragout.

soliàta , avb Definitzione po su prus, giai sèmpere Frases sas crapas anzant, soliata, dai primos a binti de nadale (E.Espa) Tradutziones Frantzesu habituellement Ingresu usually Ispagnolu de costumbre Italianu solitaménte, di sòlito Tedescu gewöhnlich.

sòlla , nf Definitzione pigighedhu de cosa pitichedhedha e fine, mescamente de pódhine; froca comente calat a orrugos lados cantu s'unga / s. de pódhini = una de is partes prus fines de su pódhine; s. de nue = nuighedha bianca Sinònimos e contràrios atiza, cadassa, crosta, freadu, itzolla, muga, pagiagoda, tizola, tògia* / abighíngiu, arritzu 1, brutura, fioca, grisu 1, rena, renza, tadhàine / ispiàtzulu 2. is paperis che solla si apatant in su pamentu (F.I.Congiu) Sambenados e Provèrbios smb: Solla Tradutziones Frantzesu grain, fragment, flocon de neige Ingresu speck, snowflake Ispagnolu pizca, copo de nieve Italianu brùscolo, fiòcco di néve Tedescu Körnchen, Schneeflocke.

spallaméntu , nm Definitzione su spallai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dépaillage Ingresu seed scattering Ispagnolu quita de paja Italianu spagliatura Tedescu Entfernung des Strohs.

spaparotài , vrb: isbarabotare*, spaperotai Definitzione foedhare meda e chentza abbisóngiu, abbarrare a chistionu, foedhare a tzérrios, a boghes Sinònimos e contràrios argiolae, arrallai, ciaciarrai, ciaramedhare, paraletare, trepedhare Frases e cantu spaparotat, tzia Giuanna, spinnichendi is pannus a sa genti: língua maladita! ◊ cun gopai potacàriu, ita totu eis spaparotau? ◊ is féminas iant spaperotau totu, pani pani binu binu (F.Pilloni) Tradutziones Frantzesu jaser Ingresu to yak Ispagnolu estar de cháchara Italianu cianciare Tedescu schwätzen.

sprapedhàu , pps, agt: ispalpedhadu Definitzione de sprapedhai; chi est apertu meda, deunudotu (nau de s'ogu, fintzes chi est cun sa prabarista furriada); nau de àteru, fintzes chi est bogau de pare, iscosciau Sinònimos e contràrios sparrunchiau 2. sprapedhau parit unu feurratzu! ◊ candu ti saludat ti donat sa manu sprapedhada Tradutziones Frantzesu grand ouvert, écarquillé Ingresu wide open (ed) Ispagnolu abierto de par en par Italianu spalancato Tedescu aufgesperrt.

storrài , vrb: istorrai* Definitzione torrare o fàere torrare agoa, su si torrare a pentzare e decídere de àtera manera, cambiare idea, segare un'acórdiu, bogare de càbudu a calecuna cosa fintzes decídia / isposus storraus = fidantzados chi si sunt lassados ca no si cherent prus; storrai sa brenti = irromasire Sinònimos e contràrios disviare, ilfurriare, ilviare, ispònnere, istòdhere Frases at fatu su mòri storra storra cun sa màchina ca no podiat furriai ◊ mellus a si storrai de is àcuas bàscias chi no de is altas ◊ sa mulleri ndi at storrau su maridu tontu de messai ca su trigu fiat a mesu ingranidura ◊ storrandi is brebeis candu nci sàrtiant foras de is làcanas! 2. no mi storru de su fuedhu ◊ àcua de fragus no mi ndi ghetu: no mi storrit sa fémina, puru!…◊ dh'emu posta a menti timendi chi s'incràs no si storressit ◊ gravellu miu, timu chi no ti storris! ◊ custus fiant tant'annus isposus epuru si funt storraus ◊ Perdu s'est storrau de Gesús candu una serbidora dh'at connotu Tradutziones Frantzesu dissuader, changer d'avis, rétracter Ingresu to dissuade, to change one's mind, to take back Ispagnolu disuadir, cambiar de idea Italianu dissuadére, distògliere, ripensare, cambiare idèa, ritrattare Tedescu abraten, abbringen, seine Meinung ändern, widerrufen.

subrapàrtu , nm, avb Definitzione purgatzione de is parteras apustis de su partu; avb., a su tempus de su parturàgiu Tradutziones Frantzesu lochies Ingresu lochial discharge Ispagnolu expulsión de loquios Italianu lochiazióne Tedescu Lochiation.