Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

agiustàda , nf: azustada Definitzione su agiustare; genia de cuntratu de fàere unu trebballu po unu tanti / fàghere un'a. = comporare a sa russa Sinònimos e contràrios adderetada, istagilu, scarada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu travail à la pièce (aux pièces) Ingresu job contract Ispagnolu destajo Italianu còttimo Tedescu Akkordarbeit.

calastrínu , nm: calestrinu Definitzione genia de traessa po mantènnere duas bigas de calecuna cosa acostias apare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu mince pièce de bois servant de support Ingresu small chock Ispagnolu telera Italianu calastrèllo Tedescu Unterlegebalken.

camaròne , nm: camerone Definitzione fràigu, logu mannu meda, serrau, inue podet càbere gente meda o fintzes po butega, a trebballare, a chistire o arrimare cosa Sinònimos e contràrios magasinu, salone Terminologia iscientìfica dmo Tradutziones Frantzesu grande chambre, grande pièce Ingresu large room Ispagnolu quarto grande Italianu cameróne Tedescu großes Zimmer.

cumpoltúra , nf: cumpostura Definitzione su cumpònnere, cumponimentu, siat coment'e cosa siat coment'e manera fintzes de si mòvere, de istare, de bestire (nau de sa persona); trastu o prendha chi si ponet in dossu po bellesa; cumposta de ingannos, ingannia Sinònimos e contràrios cumponidura / prendha, tràmmudu / cdh. cumpustura / abberintu, estremagiogu, imbovu, ingànniu, tramòglia, trampa, troga Frases sunt cantones de una tzerta cumpostura: bi at sonetos, otadas e duinas ◊ sos mustatzos chi giughes ti batint fea e pro cumpostura faghes sa figura de sa marmota! ◊ cust'isposa est bella de cumpostura: alta, sútili e liura ◊ fit pitzinna modosa in su faedhu e in sa cumpostura ◊ dh'apu assimbillau a sa cumpostura e a su fuedhai ◊ funt a carris in foras sene mancu una folla de figu de cumpostura ◊ passant in cumpostura de festa is gherreris Ètimu spn. compostura Tradutziones Frantzesu composition, pièce Ingresu composition Ispagnolu composición Italianu composizióne, portaménto Tedescu Komposition, Haltung.

cumponidúra , nf Sinònimos e contràrios cumpoltura, cumponimentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu composition, pièce Ingresu composition Ispagnolu composición Italianu composizióne Tedescu Komposition.

cumponiméntu , nm Definitzione su cumpònnere calecuna cosa e fintzes sa cosa chi si faet o chi si cumponet Sinònimos e contràrios cumpoltura, cumponidura Tradutziones Frantzesu pièce, composition Ingresu composition Ispagnolu composición Italianu componiménto, composizióne Tedescu Komposition.

fiàdu , nm, nf Definitzione css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e àteru); nau in cobertantza (fintzes fiadedhu), una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere chi no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. fiadutzu Sinònimos e contràrios animabi, pecus Maneras de nàrrere csn: malu fiatu = fiadu malu, cristianu pagu bonu; fiadu berbeghinu, béchinu, bulu, fiadu minudu (animali piticu); fiadu russu = animali mannu Frases ite bella fiadu, cussa baca! ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos ◊ li ant regaladu fiados minudos e fiados russos ◊ in su saltu paschiat paritzos fiadutzos ◊ fia teracu anzenu ma mi ndhe essei e mi ponei abbandha cun fiados mios 2. arratza de fiadu chi at buscadu, a maridu, Fulana: mandrone de prima calidade! Tradutziones Frantzesu bête, pièce de bétail Ingresu beast, head (of cattle) Ispagnolu cabeza de ganado, res Italianu béstia, capo di bestiame Tedescu Vieh, Tier.

iscaràda , nf: iscarata, scarada Definitzione genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb. Sinònimos e contràrios iscaru Maneras de nàrrere csn: fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu Frases ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!… 2. mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi 3. ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada! Ètimu ctl. escarada Tradutziones Frantzesu travail à la pièce, effrontément Ingresu job contract, cheekily Ispagnolu destajo, descaradamente Italianu a gara, còttimo, sfacciataménte Tedescu um die Wette, Akkord, frech.

istagílu , nm: istàgiu, istàgliu, istallu, istazu Definitzione una genia de cuntratu: a cótimu, a impresa Sinònimos e contràrios agiustada, scarada Ètimu spn., ctl. destajo, estall Tradutziones Frantzesu travail à la pièce Ingresu job contract Ispagnolu destajo Italianu còttimo Tedescu Akkord.

lócu 1 , nm: logu Definitzione css. tretu, pentzau mescamente buidu, chentza nudha, css. istérria a manera de dhue pòdere càbere o pònnere cosa (o fintzes leada de calecuna cosa); calesiògiat parte o bandha de unu territóriu e fintzes totu su territóriu, sa gente etotu chi dhue istat o bivet; in s'organizatzione pulítiga de sa Sardigna medievale, s'istadu cun totu su territóriu suo (e po cussu si naraiat Carta de Logu, Corona de Logu, Bia de Logu)/ min. loghighedhu (fintzes in su sensu de l. malu); su logu podet èssere: po sa mannària, largu o meda, curtzu o istrintu o pagu, artu, bassu; po comente càmbiat, in paris, dortu, in falada o in pigada, craru, cuadu; po comente praghet, bellu, feu/légiu, límpiu/netu, brutu; po comente si podet passare, alliscinosu, iscolliaditu; po s'órdine o sa comodidade, allichidiu/remonidu, treulau, bonu, malu (l. malu si narat fintzes de unu tretu de sa carena chi, si dhue at male, segada, iscarràfiu o àteru, po comente si movet est istentosu a sanare) Maneras de nàrrere csn: logu dortu = logu de monte, in costa, totu a pigadas e faladas, furriadas, iscamedhos e gai; logu malu = tretu ue no faghet o daet inzotu a bi colare, prenu de malesa, astrintu e gai; andai a l. = andhare a carchi logu; leare l. = ocupare, prenare logu, tretu; no… logu, in locos = perunu logu (es. no èssere in l., no a andhare a l.); a logu, in logu (coment'e torrada a una dimandha) = perunu logu; fai l. = illargare, fàghere a manera de lassare logu, tretu líchidu, fàchere locu in su colare de unu, donai passu; leàresi su l. = andai a logu, a trevessu, ispainaisí, isterririsí; dare l. = lassai logu, pigaindi s'istrobbu (nau fintzas in su sensu de mòrriri); pàrrere totu su logu paris = crèiri ca est totu fàcili fàcili; a logos, a logu = in tzertos logos ei e in àteros nono; remonire su l. = allichidiri, pòniri sa domu a sétiu; no ballit a l. = no balet a nudha; in l. de… = a su postu de…, in parti de…; l. de frenugu, de gureu, de tzicória = terrinu aundi acostumat a crèsciri (o acostumant a prantai) su fenugu, su gureu, sa cicória; fai arriri su logu = fàghere a ríere sa zente, fàghere birgonzas; incirai su logu = pònnere sa zente, sos àteros, o fintzas solu s'àteru in buluzu; torrare su coro a locu = dare asséliu a su coro, a s'ànimu; torrare a logu = (fintzas) torrare a su caminu zustu, dàresi un'adderetada in su cumportamentu Frases pone inoghe cussa cosa, ca che at logu! ◊ aundi mi dha pongu custa cosa, chi no tengu logu?! ◊ nos amus fatu logu e donzunu tenet s'aposentu sou ◊ custa cosa leat tropu logu 2. a sos Sardos nche los ant picaos a totus a locos mai bidos a gherrare frades ◊ tenent sa pretesa de chèrrere cumandhare in locu nostru ◊ iscurtaio su nàrrere antigóriu pro connòssere is logos de su logu ◊ ndhe ant bidu de logos faghindhe cussu viazu gai longu!… 3. - A ue ses andhendhe? - A unu logu! ◊ no b'at nudha in logu ◊ su ladru no at fide in logu ◊ virtuosa sias chi no ndh'apat in logu che a tie! ◊ chirca ca ti chirco e isse no in logu! ◊ no bi at ànima in logu ◊ - Inue lu pones? - In logu! ◊ - A ue ses andhendhe? - A logu: so solu essindhe a intrare linna! 4. dhui fiat genti meda e in custas dis de festa no fait a dhui fai logu! 5. no ti les su logu: ista in domo ca mi serbis! ◊ si la lassas, cuss'erba si leat su logu ◊ no ti lees su logu, como, ca semus ponindhe a manigare! 6. si li das logu, a cussa bona pessone, ti che intrat fintzas in domo tua ◊ no apo a istentare a bos dare logu, malàidu comente so! ◊ no mi trasendho meda: isco chi sezis in istrintu e già bos do logu 7. totu su logu paris ti paret, a tie: candho b'ifundhes su pódhighe as a bídere cantu costat a fàghere cosa gai! 8. s'umanidade a logos est gherrendhe ◊ a logus s'àcua est salia 9. ma càstia cussu cristianu, incirendi su logu a no andai a votai! ◊ tocat a no cullonare su logu cun bàrtzigas, ca deasi ses cullonandhe a tie etotu! Sambenados e Provèrbios smb: (De)logu / prb: chin sa linna de su logu ist a si fàere su fogu! Ètimu ltn. locus Tradutziones Frantzesu lieu, endroit, espace, pièce, territoire Ingresu place, space, environment, territory Ispagnolu lugar, espacio, territorio Italianu luògo, spàzio, pósto, ambiènte, territòrio Tedescu Platz, Raum, Umgebung, Umwelt, Gebiet, Land.

pécus , nm: pegus Definitzione css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e totu deosi); nau in cobertantza, una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere ca no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. peghitu, pegugedhu; pegos cuncordos = animalis, bòis, chi si addatant unu a s'àteru e fait a dhus giúngiri impari Sinònimos e contràrios animabi, fiadu / pècore Frases cussos sunt pegos de mola! ◊ po no perdi unu pegus cantu no as girau!◊ de pegos bonos formadu at masones ◊ medas colant in cussu locu chin pecos mustrencos ◊ sos pacos pecos chi mi sunt restaos timo chi nche los giuca a bochidorju ◊ non pongas cani a dogna pegus! ◊ tenit centu pegus de brebeis 2. bellu pegus, cussu cristianu, mih! Ètimu ltn. pecus Tradutziones Frantzesu pièce, tête Ingresu animal Ispagnolu res, cabeza de ganado Italianu capo di bestiame Tedescu Stück Vieh.

pedàssu, pedàtzu , nm Definitzione orrugu de terrenu, de calecun'àtera cosa; fintzes orrughedhu de cosa chi si ponet asuta de calecunu trastu o àteru po acotzu, po cicire méngius, a bisura de pei (e deosi est fintzes su truncu o cambu ue si ponet s'istica, si faet s'iferta, e fintzes traessile de un'iscala) Sinònimos e contràrios acantu 1, arrogu, bículu Frases si ndhe podiant fintzas brigonzare a murruzare a nois unu pedassedhu de terra pro narbone! ◊ pedassos de peta 2. a donzi puntedhu li cheret su pedatzu suo Ètimu spn. pedazo Tradutziones Frantzesu pièce de terre Ingresu plot of land Ispagnolu parcela Italianu appezzaménto Tedescu Grundstück.

pétzu , nm Definitzione truncu mannu de linna, longu e no tanti grussu, pruschetotu segau a serra, chi ponent po agguantare ccn. cosa grae meda o de pòdere pigare pesu grae (es. teulada, intaulau) Sinònimos e contràrios biga, trae / terrinu Maneras de nàrrere csn: p. de terra = terrinu; petzus lauraus = terras prenas; èssiri p. de furca = malu, trassosu, malafatore; petzu de giòvunu, de ómini = zòvanu, ómine mannu meda; petz'e ogu che pira = ogros maduros Frases si at béndhidu totu, finas tàulas e petzos de sa domo ◊ l'ant àpidu impicadu a unu petzu ◊ ballendhe si àlciat e si pesat fin'a tocare su petzu: est a bídere lezeresa! ◊ sa barraca fiat fata totu a petzus mannus de tziníbiri 2. gràscias a Deus so como betzu mannu, sempre, però messendhe in petzu meu ◊ in su petzu chi bi ponzo trigu, ista seguru chi trigu bi ponet! 3. nci at petzu de giòvunu artu cantu su campanili Ètimu itl. pezzo Tradutziones Frantzesu poutre, pièce de terre Ingresu gilder, piece of ground Ispagnolu viga, parcela Italianu trave, appezzaménto Tedescu Balken, Grundstück.

pétzu 1 , nm Definitzione donniuna de is partes intradas apare po cuncordare una màchina, unu machinàriu, unu trastu Tradutziones Frantzesu pièce Ingresu piece Ispagnolu pieza Italianu pèzzo Tedescu Stück.

sàpuli, sàpulu , nm: ciapu, tàpulu*, tzapu 1 Definitzione orrugu de orrobba chi si cosit a unu bestimentu iscorriau; acónciu in s'imbussadura o ischedradura de unu muru (unu tretu piticu)/ ndi calat su celu a sàpulus = est proindhe a mal'istropiadura Sinònimos e contràrios issàpuli, istràciu, napuitu, puntórgiu 1, taparatu Frases po tui podiant erribbai bestius de sàpulis e a cuadhu de burrincu! ◊ portat unu giubbotu totu prenu de sàpulis Tradutziones Frantzesu pièce, rapiècement Ingresu patch, rag Ispagnolu parche, trapo Italianu pèzza, rattòppo, stràccio Tedescu Lappen, Flicken.

scaràda , nf: iscarada*, scarara Definitzione genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu; genia de trebballu chi si faet in pischera (si càmbiant noas totu is cannitzadas o prantas) Maneras de nàrrere csn: pigai o donai faina, comparai, bèndiri a s.; fuedhai a s. = faedhare chentza rispetu, chentza birgonza; a s. = (puru) unu ifatu de s'àteru, a meda, a cótimu, a trivas Frases no ti mortificas pighendi scaradas, pagus giorronadas fais a su mesi ◊ messànt a scarada, po si fai onori ◊ dhoi at genti istenteriada chi est a scarada fendi tontesas ◊ anguidha a scarada!… a scarada anguidha bella!… 2. de sa classi mia ndi tengu unu cun su bràciu bogau, unu cun su brúciu segau, una cun sa manu pista… a scarada! 3. e it'est cussa scarara de "gruppi folk"?! Tradutziones Frantzesu travail à la pièce (aux pièces) Ingresu job contract Ispagnolu destajo Italianu còttimo Tedescu Akkord, Akkordarbeit.

scaradéri , agt, nm Definitzione chi o chie treballat a iscarada, fatu e a bidha Frases su meri bolliat màniga arrullada, de su scaraderi e de su serbidori, messendi ◊ su scaraderi leat pro paga su tantu de su sèmene de su trigu chi ndhe messat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouvrier travaillant à la pièce Ingresu jobber Ispagnolu destajista Italianu cottimista Tedescu Akkordarbeiter.

terrénu , agt, nm: terrinu, tirrinu Definitzione de sa Terra; chi est o istat in terra, a paris a terra; tretu largu e longu de terra, terra de propiedade no tanti manna distinta cun làcanas, nau fintzes solu in su sensu de ispàtziu, logu coment'e pígiu de fora, de pitzu, de sa Terra Sinònimos e contràrios terranzu / terra / cdh. tarrenu Maneras de nàrrere csn: (nadu de cosa) esserebbei a terrinu cobertu = a meda, de che cuguzare su terrinu; ingulliresichelu su terrinu = isparèssiri de no dhu pòdiri agatai; terrinu friscu = terra russa in logu ue bi sumit abba, benatzu; terrinu de bogare = logu dortu de bogare a ràllia pro lu pòdere triballare Frases sigomente est ómine terrenu, binchet o perdet, segundhu comente ◊ tra totu meses si pesat màgiu solu fioridu, mese su prus favoridu de sa terrina bellesa ◊ cun boghe prus che terrina cantemus in allegria! 2. est un'aposentedhu terrenu ◊ Cristos est nàschidu in d-un'istalla terrena ◊ nosu tenestis domus terrenas 3. est unu terrenu bonu po seminai a lori ◊ creit fostei ca is terrenus dhus iant a pagai po su chi ballint? ◊ alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos ◊ cantu fiocat faghet bene ca intrat abba a su terrinu 4. bi fit s'olia in terra a terrinu cobertu ◊ no lu podent agatare in logu: paret chi si che l'at ingullidu su terrinu… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu terrain, pièce de terre Ingresu land Ispagnolu terreno, terreno, campo pequeño Italianu terréno, appezzaménto di tèrra, suòlo Tedescu Boden, Grundstück.

tòla , nf: tzola Definitzione cambu noàdile de mata, taulita; orroca allisada de s'abba, de su bentu, fintzes paris in artu in logu de monte; crantu de orrobba téssia, de furesi Sinònimos e contràrios bara / tauledha Sambenados e Provèrbios smb: Tola Ètimu itl. tola. Tradutziones Frantzesu pièce Ingresu roll Ispagnolu pieza Italianu pèzza Tedescu Fetzen.

tzàpu 1 , nm: ciapu, sàpuli, tàpulu*, tzàpulu, tzàpuru Definitzione orrugu de istràciu béciu, orrugu de orrobba, pruschetotu orrugu chi si cosit a unu bestimentu o àteru po arrangiare un'iscórriu, un'istampu / min. tzapuedhu; tzapu de peis = corriolu de tela, petza de pè; tzapu de ortigu = orrugu Sinònimos e contràrios istràciu Maneras de nàrrere csn: ghetai unu tzàpulu = cosire, pònnere unu tàpulu; fuedhai a buca de tzàpulu = faedhare coment'e a buca prena, de no si cumprèndhere bene su chi si narat; dogna tzàpulu bolit intrai in lissia = nau de unu coredheri chi boit manixai cosas difícilis; niai a tzàpulus = a froca lada, a tàpiles mannos; pàrrere unu tzàpulu cotu in sa lessia = zúghere sa cara che sa tela (de assuconu, de maladia) Frases una màchina dh'at imbistida e iscavuada a terra cument'e unu tzapu ◊ at agatau una pipia de tzapus totu prena de agullas Tradutziones Frantzesu pièce de rajout Ingresu patch Ispagnolu parche Italianu tòppa Tedescu Flicken.

«« Torra a chircare