peronòspera , nf: pronòspera Definizione
genia de mufa e maladia de erbas e matedu (famada sa chi atacat a sa bide)
Terminologia scientifica
atn, mld, Plasmopara viticola
Traduzioni
Francese
péronospora
Inglese
downy mildew
Spagnolo
mildiu de la vid
Italiano
peronòspora
Tedesco
Peronospora.
petorrúdu , agt Definizione
chi est de bona petorra, chi portat petorras mannas, de petus largu
Terminologia scientifica
zcrn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
forte de poitrine
Inglese
broad-chested
Spagnolo
de pecho amplio
Italiano
pettoruto
Tedesco
vollbrüstig.
píbara , nf: píbera,
pípara,
pípera Definizione
genia de arrasia velenosa chi assimbígiat a su coloru, ma chi no si agatat o no faet in Sardigna: is chi si agatant funt su coloru de abba o tartza (p. de arriu, de àcua, de modhe: natrix maura) e un'àteru coloru mannu chi faet fora de s'abba (p. de sicu, de soli, soliana, coluber hippocrepis); est animale sèmpere pigau a paragone po gente mala / sulai che píbera = furriàresi male arrennegados, arrespòndhere a boghes
Frasi
che píbera chi pistu li ant sa coa ti boltas a sa tzega a mossigare (P.Porcu)◊ sunt che píberas de sicu ammanitzendhe trobeas pro afunare ideas e fadigas ◊ no ti tzachis, ca paris una píbara! ◊ nàsciu, suat che una píbara! ◊ ferenandhe che píbera, cumintzat a boghes contras a su fizu ◊ arrebbugia, candu dha fuedhas si fúrriat comenti a una píbara!
Terminologia scientifica
anar, natrix maura, coluber hippocrepis
Etimo
ltn.
vipera
Traduzioni
Francese
vipère,
couleuvre sarde
Inglese
viper,
grass snake,
sardinian coluber
Spagnolo
culebra viperina,
culebra de herradura
Italiano
vìpera,
bìscia viperina,
còlubro sardo
Tedesco
Ringelnatter,
Hufeisennatter.
pibisíu , nm, nf: pibissia,
pibissiu,
pibitzia,
pibitziu Definizione
genia de bobboi de tantas calidades (ma mescamente cussa birde), longhitu, a bortas mannu cantu unu pódhighe, cun duas cambas longas longas e cun is alas: si movet a brínchidos e a bolu puru, ponet sa cria in terra, est tímiu ca segundhu s'annada ndhe naschit meda, in beranu intrandho s'istade, e si che papat s'erba, is laores
Sinonimi e contrari
ateribilche,
mammagràida,
pibiciri,
telaporca,
tilibilche,
tziabróssima,
tzilibrínchidi,
tzimpilighe
Terminologia scientifica
crp, Tettigonia viridissima
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sauterelle verte
Inglese
locust
Spagnolo
grillo de matorral
Italiano
cavallétta vérde
Tedesco
Laubheuschrecke.
picapètza , nm Definizione
aina o màchina po segare a piticu o pistare a fine sa petza
Sinonimi e contrari
acapuladori,
pistapeta
Frasi
sa bomba atómica at a fai a arrogus totu s'umanidadi coment'e unu picapetza
Traduzioni
Francese
hache-viande
Inglese
mincer
Spagnolo
picadora de carne
Italiano
tritacarne
Tedesco
Fleischwolf.
pigabíga , nf Definizione
erba chi faet a cambighedhos longos longos, istérrios, a bàtoro atzas ue portat coment'e pilos curtzitedhos fatos a cancarrone (e po cussu si apicigant a su bestimentu e fintzes a manos) e in dónnia nodu bogat de sete a oto fogighedhas e ccn. cambighedhu prus piticu: faet unu frutighedhu tundhu chi apicigat cussu puru; àteras genias de erba
Sinonimi e contrari
apicigapíciga,
batiringalonga,
pigulosu,
pitzicadorja
/
atzotalimba 1
Terminologia scientifica
rba, Galium aparine, G. murake, G. parisiense
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aspérule
Inglese
catchweed
Spagnolo
amor de hortelano
Italiano
attacca vèste
Tedesco
Klebkraut.
pigulósu , nm, nf: priculosa Definizione
erba chi faet a cambighedhos longos longos, istérrios, a bàtoro atzas ue portat coment'e pilos curtzitedhos fatos a cancarrone (e po cussu si apicigant a su bistimentu e fintzes a manos) e in dónnia nodu bogat de sete a oto fogighedhas e ccn. cambighedhu prus piticu: faet unu frutighedhu tundhu chi apicigat cussu puru
Sinonimi e contrari
apicigapíciga,
batiringalonga,
pidigulosa,
pigabiga,
pitzicadorja
Terminologia scientifica
rba, Galium aparine
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aspérule
Inglese
goose-grass
Spagnolo
amor de hortelano
Italiano
attaccamani,
attacca vèste
Tedesco
Klebkraut.
pilirintzòne , nm Definizione
pedhighedha fine, pigighedhu de pedhe
Sinonimi e contrari
pidhoncu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
peau
Inglese
cuticle
Spagnolo
trocito de piel
Italiano
pellicina
Tedesco
Häutchen.
pinghinósu , agt Definizione
chi est totu brutu, mescamente brutu de ógiu o pingu, totu a marcos de ógiu
Sinonimi e contrari
brutu,
losingiosu,
untinadu,
untinosu
Frasi
sa giustíscia t'incantet, pinghinosa, mandrona, maca e bruta!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plein de taches
Inglese
greasy
Spagnolo
salpicado de aceite
Italiano
frittellóso
Tedesco
fleckig.
pínniche , nm: pínnige,
pínnighe,
pínnighi,
pínnigi,
pínnixe,
pínnixi,
prínnige,
prínnighe Definizione
genia de bobboitedhu minudu chi suspit su sàmbene de is animales / pínnixi de mata = capita, babbautzu birde, púdidu; pínnixi de mari = genia de animaledhu croxiu a dóighi cambas (galathea strigosa) chi is piscadores narant puru scorpioni, segadirus
Sinonimi e contrari
chímighe,
chínniche,
corosta,
pinni,
rulta
Frasi
immoi in custa barraca no podit mancai su pínnighi aresti ◊ sa carrotza fiat prena de pínnighe
Terminologia scientifica
crp, cimex lectularius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
punaise
Inglese
bug
Spagnolo
chinche de cama
Italiano
cìmice
Tedesco
Bettwanze.
pischèra , nf Definizione
logu a oru a mare, istagnu chi tenet essia a mare, ue si contivígiat sa pisca, fatu a manera de fàere intrare (e crèschere) su pische de su mare e piscare méngius, cun prus seguresa e lúcuru / conchedh'e p. = genia de lissa pitica, de calecunu prammu de longària
Sinonimi e contrari
annessarzu,
messalzu
Frasi
no isco si de pische in mare e in pischera si ndhe at a piscae
Terminologia scientifica
pscd
Etimo
spn.
pesquera
Traduzioni
Francese
vivier
Inglese
fish-pond
Spagnolo
vivero de peces
Italiano
peschièra
Tedesco
Fischteich.
piscixédhu 1 , nm Definizione
piscaredhu de muru, bobboitedhu piticu, longhitu, de forma a bisura de pische postu de ladu, bianchedhu asuta, cun tantos peighedhos, e de colore lúghidu in pitzu: faet in logu de paperi (chi papat) e no solu e no essit a sa lughe
Terminologia scientifica
crp, lepisma saccharina, ctenolepisma targionii, thermobia domestica.
Traduzioni
Spagnolo
pececillo de plata
Italiano
pesciolino d'argento
pitzicadòrja , nf Definizione
erba chi faet a cambighedhos longos longos, istérrios, a bàtoro atzas ue portat coment'e pilos curtzitedhos fatos a cancarrone (e po cussu si apicigant a su bestimentu e fintzes a manos) e in dónnia nodu bogat de sete a oto fogighedhas e ccn. cambighedhu prus piticu: faet unu frutighedhu tundhu chi apicigat cussu puru
Sinonimi e contrari
apicigapíciga,
batiringalonga,
pigabiga,
pigulosu
Terminologia scientifica
rba, Galium aparine
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aspérule
Inglese
catchweed
Spagnolo
amor de hortelano
Italiano
asperèlla,
attaccamani
Tedesco
Klebkraut.
platèa , nf: pratea Definizione
sa parte prus bàscia de su teatru, inue cicit sa gente po castiare is atores; fintzes sa gente etotu chi dhu'est abbaidandho
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
parterre
Inglese
stalls
Spagnolo
patio de butacas,
público
Italiano
platèa
Tedesco
Parterre,
Parkett.
pódhine , nm Definizione
sa parte prus bianca e fine de sa farra de su trigu; su pane chi si ndhe faet (si distinghet de su crivàgiu – chi no est civraxu –, prus niedhudu e prus pagu gustosu de sabore)/ pane pódhine (grussu) = ispianada, cogone
Sinonimi e contrari
boledu,
podha 1,
scèti
Frasi
zughiat unu bículu de casu, de pane pódhine e unu ticu de binu ◊ su sacerdote depiat picare unu punzu de pódhine e de ozu, chin s’incensu, e lu depiat brujare in s’artare
2.
babbu e mamma lis cheriant pònnere calchi pacu chin casu, sartitza, pódhine e àteras cosas a manigare in viazu
Cognomi e Proverbi
smb:
Poddine, Poddini
Terminologia scientifica
pne
Etimo
ltn.
polline(m)
Traduzioni
Francese
fleur de farine
Inglese
superfine flour
Spagnolo
harina de flor
Italiano
fior di farina
Tedesco
Auszugmehl.
poltantàre , vrb: aportantai,
portantare Definizione
fàere andhare su cuadhu a portante
Frasi
su cadhu de babbai poltantat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire prendre l'amble
Inglese
to amble
Spagnolo
marchar en paso de ambladura,
portante
Italiano
dare l'àmbio
Tedesco
den Paßgang geben.
postàle, postàli , nm, agt Definizione
mezu prus che àteru púbblicu chi faet trasportu de gente; chi pertocat su servítziu de sa posta
Sinonimi e contrari
purma,
sita
Frasi
leo su postale e tuco a bidha ◊ insaras po andai a Castedhu no nci fiant in postalis ◊ est ghiratu Torraddomo: como deretu at apedatu dae su postale ◊ irveto su postale pro andhare a s'uspidale
2.
at mandhadu su dinari in contu currente postale
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
autobus,
postal
Inglese
mail boat(train,
plane)
Spagnolo
coche de línea,
postal
Italiano
postale
Tedesco
Postbus,
postalisch,
Post.
prammarítza, prammarítzia , nf Definizione
su fedu minudu o trotischedhu (upm) de sa canina, ma fintzes sa canina manna bona de pòdere papare (cantu una manu)
Sinonimi e contrari
cania 1
Frasi
cussus candu benint a pigai pisci circant sempri prammarítzia
2.
sa cania… candu est matuca cantu sa manu dhi naraus prammaritza e candu est prus piticu dhi naraus caniotu
Terminologia scientifica
psc
Traduzioni
Francese
alevin de la daurade
Inglese
gilthead bream alevin
Spagnolo
alevín de dorada
Italiano
avannòtto dell'orata
Tedesco
Fischbrut der Goldbrasse.
pratòri , nm: pretore,
pretori Definizione
giúdice chi cumponet pretos prus che àteru in primu gradu, tenet cumpeténtzia in su mandhamentu e solu po unas cantu chistiones / fàchere dimandhas cun sa cara de unu pretore = che unu chi imbístigat chirchendhe sa curpa
Frasi
calchi cosa no la naraia comente cheriat issu: tandho si bi atacaiat che pretore ◊ seu isprichendidhu sa cosa po chi su pratori dha potzat isprobugai!
Terminologia scientifica
prf
Traduzioni
Francese
juge de première instance
Inglese
lower court judge
Spagnolo
juez de primera instancia
Italiano
pretóre
Tedesco
Amtsrichter.
pruèllas , nf Definizione
duas genias de erba bellas po frore chi narant fintzes isprone de cavaglieri
Terminologia scientifica
rba, Consolida ajacis, Consolida orientalis
Etimo
itl.
spronelle
Traduzioni
Francese
pied d'alouette,
dauphinelle
Inglese
forking larkspur
Spagnolo
espuela de caballero
Italiano
speronèlla
Tedesco
Rittersporn.