addolumànnu! , iscl Definizione
cun dolore o dispraxere mannu / addolumannu meu, tou, sou, nostru, bostru, issoro = male po mimi, po tue, po issu, e e totu deasi
Sinonimi e contrari
addolumeu!,
mischinu!
Frasi
già mi l'at fatu, addolumannu meu, chi ndhe apo finas s'ànima niedha! ◊ addolumannu: su bene meu ti l'as isperdisciadu pro su lussu! ◊ addolumannu meu, apo pérdidu sos brios
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hélas!
Inglese
alas!
Spagnolo
¡ay de mí!
Italiano
ahimè!,
purtròppo!
Tedesco
ach!,
leider!
addoluméu! , iscl Definizione
s'iscuru a mie!, cun dannu mannu meu!, mischinu de mimi!
Sinonimi e contrari
addolumannu!,
mischinu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hélas,
que je suis malheureux!
Inglese
dear me!
Spagnolo
¡ay de mí!
Italiano
ahimè!
Tedesco
weh mir!
addorojàda , nf Sinonimi e contrari
abboghiada,
addorojamentu,
bérchida,
boche,
cérriu,
grida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hurlement de souffrance
Inglese
cry
Spagnolo
grito de dolor
Italiano
urlo di dolóre
Tedesco
Geheule.
addotorài, addotoràre , vrb Definizione
giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda
Traduzioni
Francese
décerner un diplôme,
obtenir son diplôme,
faire le pédant
Inglese
to graduate,
to air one’knowledge
Spagnolo
licenciarse,
titularse,
maestrear,
presumir de docto
Italiano
addottorarsi,
fare il saccènte
Tedesco
doktorieren,
den Besserwisser spielen.
àera , nf: (fintzes aera)
Definizione
linnu malu o murta làvrina, genia de linna tostada meda chi faet a mata in logu de monte unu pagu artu
Sinonimi e contrari
costi,
cóstiche,
olàdighe
Frasi
sa discu fit de linna de àera fata a curbia
Terminologia scientifica
mtm, Acer monspessulanum
Traduzioni
Francese
érable
Inglese
maple
Spagnolo
arce de Montpellier
Italiano
àcero
Tedesco
Ahorn.
aescài , vrb: aiscae,
aiscai,
aiscari,
escai,
iscai Definizione
giare a papare ponendho in buca sa cosa a su pipiedhu, a fintzes a unu chi no si dha podet fàere a solu
Sinonimi e contrari
addascare
Frasi
si no papat, cuss'animaledhu, tocat a dh'aiscari ◊ dhi tocat a guardai sa mama ca est a camba segada, ma po papai ciai no tocat a dh'aiscai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nourrir à la petite cuillère
Inglese
to feed
Spagnolo
dar de comer
Italiano
imboccare
Tedesco
in den Mund stecken.
afastiài , vrb: afastiare Definizione
passare su fàmene papandho, tzatzare de no ndhe tènnere prus gana; asseliare o passare fintzes un'àtera gana o bisóngiu de s'intèndhere coment'e tzatzaos, orróschios
Sinonimi e contrari
apastamare,
apastare,
arrosci,
cascaviare,
sassai
/
abbolotai,
aconare,
agrungiai,
ascamare,
colloviare,
ilvilire,
isbolotiare,
iserare,
istomacare,
tolocare
Modi di dire
csn:
no si ndi pòdiri afastiai de… = sighire a…, chentza si pòdere catzare su disizu, sa gana de…; fuedhai a boxi afastiada = coment'e chentza pòdere faedhare, comente faedhat s'imbriagu
Frasi
cussus drucis ti afàstiant de su tzúcuru chi portant! ◊ seu fintzas afastiau de sa tropu cosa chi apu papau ◊ nci nd'at duas sempri bufendi impari: pustis afastiadas si tirant s'istrexu!
2.
dha miru sempri: no mi potzu afastiai! ◊ fiat afastiau de su chi fadiat e de comenti dhu fadiat ◊ no si afastiaus mai de biri cussa bellesa de logu!
Traduzioni
Francese
dégoûter
Inglese
to bore,
to feel queasy
Spagnolo
cansarse de una comida
Italiano
stufare,
provare nàusea
Tedesco
satt sein,
Übelkeit empfinden.
aferulàda , nf Definizione
atoscamentu a feurra
Sinonimi e contrari
afeurramentu
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
intoxication
Inglese
poisining
Spagnolo
intoxicación de cañaheja
Italiano
intossicazióne
Tedesco
Vergiftung.
afideàdu , agt Definizione
chi tenet isperàntzia, chi giaet fide, chi promitit bene
Sinonimi e contrari
animosu,
fiantzosu,
isperanciosu,
iperansciadu
| ctr.
isarcadu,
scunfiantzosu
Frasi
tandho fia afideadu de mi che torrare a acordare e imbetzes so intradu in d-un'impresa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
confiant
Inglese
trustful
Spagnolo
confiado,
de confianza
Italiano
fiducióso
Tedesco
vertrauend.
afrísciu , nm Definizione
su si adatare a su bisóngiu, a un'apretu / po afrísciu = pro netzessidade, pro su bisonzu
Frasi
cussa est zente de pagu afrísciu ◊ allà un'afrísciu, ita bregúngia, a isterri totu asusu de su letu po papai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faculté d'adaptation
Inglese
spirit of adaptability
Spagnolo
capacidad de adaptación
Italiano
spìrito di adattaménto
Tedesco
Anpassungsfähigkeit.
afritorídu, afritoríu , agt: afritulidu,
afrituridu,
fritoridu Definizione
chi tenet fritu meda, chi est tremendhosi de su fritu, fintzes chi sufrit su fritu, chi dhu aguantat pagu
Sinonimi e contrari
afrituladu,
allintugliadu,
ifritoridu
/
friarosu
| ctr.
afoghigiau,
caente
Frasi
làssami caentare: no lu bides chi so totu afritoridu?! ◊ dae su giogu, istracu de currizare, recuit Nanni mesu afritoridu ◊ unu petiruju afritoridu si ndhe cheret intrare a sa pinneta
2.
de su sole sos rajos no mi dant calura, so fatendhe afritulidu s'última pitzulada a mala gana (P.Muresu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
transi de froid
Inglese
cold
Spagnolo
muerto de frío
Italiano
infreddolito
Tedesco
fröstelnd.
afrontànte, afrontànti , nm Definizione
chie tenet sa propiedade o su possessu a làcana in mesu cun calecun’àteru o cun calecuna cosa (es. istrada)
Sinonimi e contrari
lacanante,
lacanarju
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
riverain
Inglese
frontager
Spagnolo
propietario de un inmueble que da a una calle o a un río
Italiano
frontista
Tedesco
Anlieger.
afutíre, afutíri , vrb rfl Definizione
lassare cúrrere, lassare andhare, pigaresidha a pagu incuru, no fàere contu de sa cosa, de un'ofesa, de una chistione
Sinonimi e contrari
impipai 1,
importai,
incodiare,
strafudhai,
strufudhire
Frasi
si ndhe afutit de contes e de barones! ◊ medas de sas lezes si ndhe afutint ◊ proat gustu a minter su didu in sa ferida afutèndhesi de su dolore de su malàidu ◊ is mortus abarrant mortus e no dhis intrat prus nudha: afutassindhi! (A.Garau)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'envoyer,
s'en ficher (vulg.)
Inglese
not to give a fuck
Spagnolo
pasar de
Italiano
fregàrsene,
fóttersene
Tedesco
pfeifen auf.
aghedhósu , agt Definizione
nau de cosa modhe, chi est unu pagu tostada solu segundhu su tretu o segundhu sa calidade
Sinonimi e contrari
cadhosu
/
duraghe
Frasi
su lardu de su súmene est aghedhosu ◊ sa ua litàchina est calidade aghedhosa, bona a pabassa ◊ su péssighe duraghe zughet sa purpa aghedhosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pavie
Inglese
clingstone
Spagnolo
duro (dicho de algo que suele ser blando)
Italiano
duràcino
Tedesco
hartfleischig.
agrúgu , nm Definizione
boghe de animale, mescamente su gúgulu de su cane; fintzes boghe de persona pranghendho
Sinonimi e contrari
gruju,
gurrúliu,
órulu
Frasi
s'agrugu de su cani
2.
est a agrugus tzerriendi ca dhi est mortu su mairu ◊ scerau, cussu piciocu: est mortu a agrugus!
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hurlement
Inglese
animal howl
Spagnolo
grito de animal,
gañido
Italiano
urlo animalésco
Tedesco
Schrei,
Heulen.
aisségus , avb, prep: asegus,
assecus,
assegus Definizione
su tretu apalas de una cosa o de unu / avb. de tempus: a s'assegus = a úrtimu de totu, a fine e a candho, apustis; pigai a unu a lanas de asegus = leàrelu a purpedhas de culu
Sinonimi e contrari
acoacò,
addaesegus,
daesecus,
incuadas,
insegus
| ctr.
ananti
2.
si est giradu a dogni ala e at bidu, própiu aissegus de una foza, un'afarighedhu chi pariat una mela allizada ◊ su soldadedhu at detzisu tandho de si cuare aissegus de una tabbachera
3.
olvida, nessi, a s'assegus, s'amarigore de sa vida: ca no balet chi pentida ti boltes, poi, a insegus! ◊ a s'assecus sa bidha fit torrata unu burdellu niedhu che furesi
4.
creimí ca ti pigu a lanas de asegus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
derrière
Inglese
back
Spagnolo
atrás,
detrás,
tras,
detrás de
Italiano
diètro
Tedesco
hinter,
hinten.
alchèrmes , nm Traduzioni
Francese
alkermès
Inglese
alkermes
Spagnolo
alquermes,
licor de mesa
Italiano
alchèrmes
Tedesco
Alkermes.
allatadòrza , nf Definizione
in is linnas bias, sa vena (e arraighina) prus grussa chi allatat totu sa mata
Frasi
su prantone at a súere dae s'allatadorza bestíndhesi de linna, sida e frutu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
artère principale
Inglese
artery
Spagnolo
vaso principal de un árbol
Italiano
artèria principale
Tedesco
Hauptader.
allatàrza , nf Definizione
mama de tita, fémina chi est allatandho, mescamente chi giaet a súere a unu pipiedhu angenu (fígiu de tita)
Sinonimi e contrari
allatadora,
allatera,
dhedha,
dida,
mammedita,
tadàgia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nourrice
Inglese
wet nurse
Spagnolo
nodriza,
madre de leche
Italiano
nutrice
Tedesco
Amme.
allatèra , nf: latera Definizione
mama de tita, mamma titedha, fémina chi giaet a súere a unu pipiedhu angenu
Sinonimi e contrari
allatadora,
allatarza,
dhedha,
dida,
mammedita,
tadàgia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nourrice
Inglese
wet-nurse
Spagnolo
nodriza,
madre de leche
Italiano
bàlia,
allattatrice
Tedesco
Amme.