Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

annóu , nm: annuu, nú Definitzione lobu istrintu de calecuna cosa (longa) cun is càbudos intraos a s’imbesse chi faet a acapiare; tretu prus grussu de calecuna cosa, coment'e chi siat fata a nodu Sinònimos e contràrios nodu* Maneras de nàrrere csn: annou de su tzugu = is nuxis, sa nuge de su gúturu, grogòcia; annou de mata = zenia de nodu chi bi resurtat in sos truncos de àrbure comente sas naes che daent in mesu incarnadas; annou currente = zenia de prendhidura chi isorbet cun fatzilidade; erba de cent'annoos = erba istérria, una creze de erba totu nodos Frases capassu ses a fai s'annuu a sa corbata? Tradutziones Frantzesu nœud Ingresu knot Ispagnolu nudo, nuez de Adán Italianu nòdo, pómo d'Adamo Tedescu Knoten, Adamsapfel.

antunnaèra , nf Definitzione una de is calidades prus méngius de codrolinu: cardulinu biancu, de petza, tugnu biancu Sinònimos e contràrios cardulinubbonu, corrorinebetza, cardulinueru Terminologia iscientìfica atn, pleurotus eryngii Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pleurote du panicaut Ingresu king trumpet mushroom Ispagnolu seta de cardo Italianu cardarèllo Tedescu Braune Kräuter-Seitling.

anzonína , nf Definitzione totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis Frases fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tous les agneaux Ingresu the whole of lambs Ispagnolu el conjunto de los corderos Italianu l'insième degli agnèlli Tedescu Lammherde.

apagiadòri , agt, nm: apajadore, apajadori Definitzione chi o chie andhat a foedhare sa fémina po contu o in parte de un'ómine Sinònimos e contràrios acupadori, comisionàrgiu, mandhadàgliu, paraímpiu, tratadore Terminologia iscientìfica sntz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faiseur de mariages Ingresu matchmaker Ispagnolu padrino de casamiento Italianu paraninfo Tedescu Heiratsvermittler.

apangadúra , nf Definitzione su apangae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bêchage Ingresu digging over Ispagnolu labor de azada Italianu vangatura Tedescu Umgraben.

àpara , nf, nm: àparu Definitzione porru de angioni, genia de erba areste chi faet unu pagu che a s’àgiu, ma a cambu meda prus fine, biancu, unu pagu a conca (pagu prus grussa de su cambu) in s'oru de is arraighinas, unu pagu a triàngulu (in setzione), frores biancos a pubusone in punta furriaos conca a bàsciu a bisura de campana, de fragu e sabore forte, bona a papare Sinònimos e contràrios antzangioni, gusaju, porru / cdh. sàmbula Maneras de nàrrere csn: falàresi chei s'àpara in su mese de maju = arrui acomenti fait cust'erba in maju, candu si acaramat e sicat; genia de frastimu: abbasciau chei s'àpara!; vívere a coa de àpara = campare a fàmine, a dilléziu, cun cosighedhas de pagu contu Frases sos amministradores ant intituladu carrelas e piatzas a zente chi a bidha no li at dadu mancu un'àpara ◊ che fuint essidos time time, cun sas ancas modhes che àparu in maju (A.Cossu)◊ amus fatu sa falada chei s'àpara de maju! Terminologia iscientìfica rba, rbz, Allium triquetrum Ètimu ltn. cappara Tradutziones Frantzesu ail à trois angles, ail triquètre Ingresu wild garlic Ispagnolu lágrimas de la virgen Italianu àglio angolare Tedescu Glöckchen-Lauch.

aparrónchiu , avb: parrónchiu* Definitzione a su contràriu, male / fàghere una cosa a a. = a coredhu, male, a improdhu Tradutziones Frantzesu tordu, de travers Ingresu crosswise, crooked Ispagnolu de través Italianu stòrto, di travèrso Tedescu schief, quer.

apatentàdu , agt Definitzione chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura 2. est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha! Tradutziones Frantzesu qui a le permis de conduire Ingresu licensed Ispagnolu cualificado, que posee el permiso de conducir, redomado Italianu patentato Tedescu zugelassen, mit Führerschein versehen.

apodhicàda , nf: apodhigada Definitzione su istare aprapudhandho, tocandho, totu; posta de pódhighe, marcu abbarrau de is pódhighes Sinònimos e contràrios apódhicu 2. custos bidros, si los abbàidas, sunt totu apodhigadas ◊ frobbi cussu móbbile ca est totu apodhigadas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empreinte digitale Ingresu fingerprint Ispagnolu huella de los dedos Italianu imprónta delle dita, imprónta digitale Tedescu Fingerabdruck.

apugnigosài , vrb: apunnigosai, apunziconare Definitzione iscúdere, pigare a cropos de púngiu Sinònimos e contràrios abbuciconai, acatzotai, apugnigorai, apuinare, apunzare, apunzicare, burtzigare Frases si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de poing Ingresu to come to blows Ispagnolu dar de puñetazos Italianu prèndere a pugni Tedescu jdn. mit Faustschlägen traktieren.

apunzàre , vrb Definitzione pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras Sinònimos e contràrios abbuciconai, acorpai, addolare, apugnigosai, apunzicare Frases tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos 2. sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de poing Ingresu to punch Ispagnolu dar de puñetazos Italianu prèndere a pugni Tedescu jdn. mit Faustschlägen traktieren.

aradhàre , vrb: aragadhare, arighedhare Definitzione fàere o pònnere s'aradhu, s'arighedhu, brutore a pígiu grussu Sinònimos e contràrios aggromare, ingrumai 2. sa padedha est tota arighedhada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu incruster Ingresu to encrust Ispagnolu incrustarse de tártaro Italianu incrostare Tedescu verkrusten.

aradhósu , agt Definitzione chi portat aradhu Sinònimos e contràrios arradhonidu, cadhóciu, insodrigau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souillé Ingresu dirty Ispagnolu sucio de tártaro Italianu lórdo, sùdicio Tedescu schmutzig.

arangiarrungiósu , nm Definitzione genia de mata po bellesa (no est naturale in Sardigna): si narat fintzes bòcia arrungiosa (chi est su frutu, totu arrasposu a fora) Terminologia iscientìfica mtr, Maclura pomifera Tradutziones Frantzesu oranger des osages Ingresu osage orange Ispagnolu naranjo de los osage Italianu maclura Tedescu Milchorangenbaum, Osagedorn.

arcidédhu , nm: arciredhu Definitzione duas genias de pigiones chi papant petza tenent custu númene: s'istore de Leonora e s'atilibbriu Sinònimos e contràrios falche 1, serpedheri, tzarpadheri / atilibbriu, curreventu, futibbentu, spadheri Terminologia iscientìfica pzn, falco eleonorae Ètimu itl. ac(c)ertello Tradutziones Frantzesu faucon d'Éléonore Ingresu Eleonora's Falcon Ispagnolu halcón de Eleonor Italianu falco della Regina Tedescu Eleonorenfalke.

arèma , nf, nm: aremu Definitzione totu su chi che tragat s'abba candho calat a undha: arena, terra, pedra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu détritus, terre Ingresu rubble, loam Ispagnolu detritos, tierra de arrastre Italianu detriti, terrìccio Tedescu Geröll.

aremadúra , nf Definitzione totu su chi che tragat s'abba candho calat a undha: arena, terra, pedra Sinònimos e contràrios arema Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dépôt alluvional Ingresu alluvium Ispagnolu tierra de arrastre Italianu depòsito alluvionale Tedescu Anschwemmung.

arenéri , nm: arineri Sinònimos e contràrios sabbieri Frases teniat s'isprigu cun s'arineri Ètimu ctl. arener Tradutziones Frantzesu poudre à secher Ingresu sand Ispagnolu arenilla, polvos de carta Italianu polverino Tedescu Streusand.

argentínu , agt Definitzione de argentu, de prata Tradutziones Frantzesu en argent Ingresu silvery Ispagnolu de plata Italianu argentino Tedescu silbern.

arrasóju , nm Tradutziones Frantzesu rasoir Ingresu razor Ispagnolu navaja de afeitar Italianu rasóio Tedescu Rasiermesser.