Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cantonéri 1 , nm: contoneri Definitzione operaju chi contivígiat un'istrada, una línia ferroviària Sinònimos e contràrios cantoneralzu, istradoneri / cdh. cantuneri Terminologia iscientìfica prf Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu cantonnier Ingresu signal man (road) Ispagnolu peón caminero, peón de vía Italianu cantonière Tedescu Bahnwärter.

capistatziòne , nm: capustatzioni Definitzione chie cumandhat o contivígiat un'istatzione Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu chef de gare Ingresu stationmaster Ispagnolu jefe de estación Italianu capostazióne Tedescu Bahnhofsvorsteher.

capòne 1, capòni , nm Definitzione una genia de pische de mare, una calidade de iscrópula orrúbia Frases ammisturu prupu, sépia cun pagellu, gallinetas cun sorellu, vacas, òrgunus, caponis, mumungionis… Sambenados e Provèrbios smb: Capponi Terminologia iscientìfica psc, lepidotrigla cavillone, trigla lucerna, t. lyra, aspitrigla obscura, a. cuculus, eutrigla gurnandus, trigloporus lastoviza Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu trigle Ingresu swallow-fish Ispagnolu cabete, golondrina de mar, bejel, rubio Italianu pésce cappóne Tedescu Meersau.

caràtere , nm: caràtile, caràtili, caràtiri Definitzione prus che àteru su naturale o naturalesa de su cristianu, ma fintzes arresurtau de educatzione e de imparu, bistu coment'e cumportamentu, maneras de fàere e de pentzare sérias, coment'e firmesa e seguresa de cumportamentu, naturale forte e síncheru / caràteres de istampa = líteras po iscritura de tipografia o de css. màchina, de bisura e genias diferentes Sinònimos e contràrios naturale / firmesa Frases cussu disonestu si at béndhidu onore e caràtere ◊ cussos sunt chentza caràtere: bae e fídadi, ti narant una cosa oe un'àtera cras! ◊ custa est fémina de caràtere e de sentidu ◊ su travàgliu li aiat acraritu su caràtile de s'ómine: unu cantu de pane! ◊ mi azis imparadu a no timire, a tènnere caràtere in donzi situassione e a mi ribbellare a sas cosas dortas (G.B.Fressura)◊ ti faint su bellu bellu ananti e sunt de caràtiri fraitzu prenus de ingannus! Tradutziones Frantzesu caractère bien trempé Ingresu temper Ispagnolu fortaleza de alma Italianu caràttere morale, fermézza nel pròprio comportaménto Tedescu Charakterstärke.

carbónicu , agt Definitzione chi dhue at o portat carbóniu / anidride carbónica = gasu, o astrau, cumpostu de un'àtomu de carbóniu (C) e duos de ossígenu (O): CO2 Tradutziones Frantzesu carbonique Ingresu carbonic Ispagnolu de carbono, carbónico Italianu carbònico Tedescu kohlensauer.

carduéru , nm: cardureu, carduvreu, garduleu Definitzione de totugantos is cardos, su chi prus si assimbígiat a sa cranciofa, bonu meda po alimentu (sa crosta, su cambu e su canciofitu, chi però est prus ispinosu) Sinònimos e contràrios bardueru, cardugureu, gureu Frases a su carduvreu no li andhat meda s'aspríghine: menzus sa fava Terminologia iscientìfica rba, Cynara cardunculus ssp. cardunculus Ètimu ltn. carduus verus Tradutziones Frantzesu artichaut sauvage Ingresu wild artichoke Ispagnolu cardo de Castilla Italianu carciòfo selvàtico Tedescu spanische Artischocke.

carduvustíga , nm Definitzione una genia de cardu Sinònimos e contràrios cardugandhela, spinabra Terminologia iscientìfica rba, Carlina corymbosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu carline en corymb Ingresu clustered carline thistle Ispagnolu cabeza de pollo Italianu carlina raggio d'òro Tedescu Wolliger Saflor

càrra , nf: cuarra Definitzione genia de istrégiu po medire prus che àteru laores e fintzes po inditare sa mannària de unu terrenu (po su sèmene chi dhue intrat); àtera cosa puru? Sinònimos e contràrios caltu Maneras de nàrrere csn: fai sa cuarra a rasu, a cúcuru; portai sa conca cantu una cuarra = ammuinada, che in moida ’e rios; tènniri sa cosa a cuarras = a muntones, a meda Frases su pipiu tenit sonnu… a cuarras su dinai dhi misurit su nonnu! ◊ batzinones chi leant una carra dogni note ndhe prenant chimbe e ses! ◊ Predu at semenau duas carras de orju 2. in sa càscia bi aiat carras de fresi, lentolos de linu e costúmenes 3. fach'e cuarra atriviu! Sambenados e Provèrbios smb: Carra, Carredda Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl. quarra Tradutziones Frantzesu boisseau Ingresu bushel Ispagnolu cubo de madera, fanega de sembradura, fanegada Italianu stàio Tedescu Scheffel.

carràmbalu , nm Definitzione matzu de ispigas de moriscu; cosa chi istat pendhendho, iscaligione de àghina, fintzes cambu cun cheréssia Sinònimos e contràrios campaninu, cicillone, iscalúgia, pimpillia, popurustu, pripixone, scalonina, scrichilloni, sprimpilloni, tzitzicra / apesile, pubúsulu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu gerbe d'épis de maïs Ingresu bunch of panicles Ispagnolu manojo de mazorcas Italianu mazzo di pannòcchie Tedescu Maiskolbenstrauch.

cartavetràda , nf Definitzione genia de paperi fatu arrasposu a una parte po allisare linna passandhodhu a frigadura Tradutziones Frantzesu papier de verre Ingresu glasspaper Ispagnolu papel de lija Italianu carta vetrata Tedescu Glaspapier.

cartéri , nm Definitzione chie in su giogu minat e giaet is cartas Ètimu spn. cartero Tradutziones Frantzesu qui mêle les cartes Ingresu dealer Ispagnolu quien baraja las cartas de juego Italianu cartaro Tedescu Kartengeber.

cartièra , nf Definitzione fràbbica ue faent su paperi Tradutziones Frantzesu papeterie Ingresu paper-mill Ispagnolu fábrica de papel Italianu cartièra Tedescu Papierfabrik.

carútza , nf Definitzione min. de cara, cara pitichedha, de criadura / min. carutzedha Sinònimos e contràrios carighedha Frases est gai belledha, cun cussa carutzedha totu abba e sabone!…◊ disizendhe sas carutzas de fizos mios m'ingaleno Tradutziones Frantzesu joli minois, frimousse Ingresu pretty face Ispagnolu cara de niño Italianu visino Tedescu kleines Gesicht.

càsa , nf Definitzione abiàrgiu, casidhu, su niu chi faet s'abe in is tuvos de is matas o de orrocas, o fintzes àteru bobboi chi faet mele / min. casedha Sinònimos e contràrios istallu 1 / abialzu, bugnu, caidhu, mógiu, moitedhu Frases una borta e dua ndhe li apo intesu, a babbu, de contos de casas de abe!…◊ su muscone, si li forroxant sa casa, si difendhet cun rejone! ◊ lis mustresit s'abe in sas casas Sambenados e Provèrbios smb: Casa, Casas Terminologia iscientìfica sbs Tradutziones Frantzesu nid d'abeilles Ingresu beehive Ispagnolu panal de abeja Italianu nido delle api Tedescu Bienennest.

casigiólu , nm: casizolu Definitzione genia de forma de casu piticu (agiummai solu de late bàchinu) chi si faet a bisura de pira trebballandho su casu friscu aintru de s'abba budhia: dhi faent unu nasedhu (o tenàgiu, conca), su tzugu, inue faet a dhi pònnere un'acapióngiu a dh'apicare (e po cussu a logos dhi narant tavedha)/ unu c. = unu pischedhu de casizolu Sinònimos e contràrios gruguzone, gurgugiolu, panada 3, perita, piredha / cdh. caxola Frases issus papànt arrescotu, cagiadu e casigiolu ◊ còmpora duos casizolos ca no che ndhe amus!◊ casigiolu e casu furriadu, su casu béciu cun su casu nou, totu cositas de bonu sabore! Terminologia iscientìfica csu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu "caciocavallo" (fromage de d'Italie du Sud à forme allongée) Ingresu strong cheese from southern italy Ispagnolu "caciocavallo", un tipo de queso Italianu caciocavallo Tedescu geräucherter Hartkäse.

cassatziòne , nf Definitzione tribbunale supremu, úrtimu gradu de unu dibbatimentu a ue unu si podet furriare contr'a sa senténtzia de sa corte de apellu Tradutziones Frantzesu cassation Ingresu supreme court Ispagnolu tribunal de casación Italianu cassazióne Tedescu Kassationshof.

castagnòla , nf: castangiola 2, castanzola Definitzione tafaranu areste o gardu tridicale, genia de erba chi faet asuta che una castàngia, dha papant is porcos a forrogu, bogat unu frorighedhu biancu Terminologia iscientìfica rba, Romulea bulbocodium Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faux safran Ingresu wild saffron Ispagnolu tipo de azafrán Italianu zafferano selvàtico Tedescu wilder Safran.

castangiòla 1 , nf Definitzione lillixedhu de castangiola o asulu, una genia de erba chi faet asuta che una chibudhita de sa mannària de una castangedha: castangiola si narat fintzes de dónnia tzeurra a conchighedha a bisura de chibudha pitica Sinònimos e contràrios lillubburdu Frases is procus iscorrovant sa terra circhendi castangiola Terminologia iscientìfica rba, Moraea sisyrinchium Tradutziones Frantzesu bulbe Ingresu bulb Ispagnolu patita de burro Italianu bulbo Tedescu Zwiebel.

castragànes , nf: crastacanes Definitzione gentilledha de àcua, erba de anadis, lentígia de abba; nau in cobertantza e a befa, gurtedhu malu, chi no segat Terminologia iscientìfica rba, Lemna minor Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lentille d'eau Ingresu duckweed Ispagnolu lenteja de agua Italianu lentìcchia d'àcqua Tedescu kleine Wasserlinse.

casucótu , nm: casugotu 1 Definitzione una genia de erba: orchidea aresti; prus che àteru su pl., is casucotus, funt is càrigas, màncias de diferente colore chi si formant in is cambas aparadas meda nudas a su fogu Sinònimos e contràrios tubaridúbari 2. tocat a illichidire, no faet a abbarrare a fàere casu cotu pata a fogu! Terminologia iscientìfica rba, Anacamptis longicornu, Dactylorhiza maculata, Anacamptis morio Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu orchis à long éperon, orchis bouffon Ingresu wild orchis, green-winged orchid Ispagnolu especies de orquídeas Italianu orchide cornuta, concòrdia Tedescu geflecktes Knabenkraut, Kleine Knabenkraut.