acarítu , agt: acariu Definition
nau de ccn., chi est o si ammostat carosu meda
Synonyms e antonyms
afetzionosu,
amoríbbile,
carosu,
istimosu
| ctr.
odiosu
Sentences
teniat un'amicu acaritu mannu
Etymon
srd.
Translations
French
très affectueux
English
very tender
Spanish
cariñoso
Italian
mólto affettüóso
German
sehr zärtlich.
achipíre, achipíri , vrb Definition
fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus
Synonyms e antonyms
achivire,
aciviri,
acodie
Idioms
csn:
a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri
Sentences
chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu
2.
chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia
Etymon
itl.
accivire
Translations
French
faire vite,
travailler efficacement
English
to get through a big piece of work,
to work with efficacy
Spanish
despachar
Italian
sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo,
lavorare con efficàcia
German
leisten,
schaffen.
allutinédhu , agt Definition
chi est allutau, allutu meda
Synonyms e antonyms
arrascuitu,
ispabillu,
prontudu,
sciscitu,
spiscinetu
| ctr.
abbabballocadu,
abbabbiocatu,
abballalloadu
Sentences
allutinedhu est!…
Etymon
srd.
Translations
French
alerte
English
lively,
very attentive
Spanish
avispado,
listo
Italian
mólto attènto,
vispo
German
sehr aufmerksam,
lebhaft.
ammamizàre , vrb: ammammizare Definition
nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama
Synonyms e antonyms
ammammaritzare
Sentences
cussos crabitos si sunt ammamizados
Etymon
srd.
Translations
French
se réfugier dans les bras de sa mère
English
to shelter by one's own mother
Spanish
enmadrarse
Italian
rifugiarsi prèsso la madre,
èssere mólto attaccato alla madre
German
sehr an der Mutter hängen.
anticóriu , agt, nm, nf: antigória,
antigóriu Definition
chi est de is tempos passaos de meda, is tempos de s'istória passaos dae meda
Synonyms e antonyms
anticu
/
antichidade
Sentences
semper gai est istadu dae tempos anticórios ◊ iscurtaio su nàrrere antigóriu pro connòssere is logos de su logu
2.
si bestint comenti fiant in s'antigória ◊ custa istatuedha fiat una raresa de antigória ◊ a torrare a s'anticóriu no si podet (L.Pusceddu)
Etymon
spn.
antigor
Translations
French
très ancien,
antiquité
English
ancientness
Spanish
muy antiguo,
antigüedades
Italian
mólto antico,
antichità
German
sehr alt,
Altertum.
assacarràre , vrb Definition
carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu
Synonyms e antonyms
acarragiai,
aciocai,
acuguzare,
assacarronare,
cratzai
/
fizire
| ctr.
iscarragiare
Sentences
sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe!
2.
malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?!
Etymon
srd.
Translations
French
se couvrir davantage
English
to cover oneself warmly (up)
Spanish
cubrir,
cubrirse bien
Italian
coprire,
coprirsi mólto
German
bedecken,
sich gut anziehen.
benòne, benòni , avb Definition
bene meda
Translations
French
très bien
English
very well
Spanish
muy bien,
requetebien
Italian
benóne,
mólto bène
German
sehr gut.
beteròne , agt Definition
chi est mannu meda, ispropositau de mannària: a diferéssia de bete, si acordat in númeru cun su númene (e si narat solu de cosa materiale)
Synonyms e antonyms
abbetone,
bete,
betecale,
debberone
| ctr.
minoredhu,
minudu
Sentences
sos boes sunt beterones animales
Etymon
srd.
Translations
French
très gros
English
very big
Spanish
muy grande
Italian
mólto gròsso
German
sehr groß.
bundhàre , vrb: abbundai* Definition
giare, produire, bogare a meda, nau mescamente de funtanas, de terras e àteru
Synonyms e antonyms
abbenai,
abbundiri,
rebbucare 1
| ctr.
mancai 1
Sentences
asciuta su sucutu de cussos ojos chi sunt bundhendhe làgrimas! ◊ bundhat sa vida in noa gioventura, bundhet sa terra frutos e laores! ◊ frisca continu ti bundhet sa vena de maju bellu in lughe e armonia (P.Casu)◊ sa funtana de Luitu sichit a bundhare ◊ in beranu s'erba bundhat ◊ custa est terra chi bundhat
Translations
French
abonder
English
to produce plenty of
Spanish
abundar
Italian
produrre mólto,
in abbondanza
German
viel hervorbringen.
cannaínza, cannaínzu , nf, nm, agt Definition
cosa a usu de fune, su cambu longu longu e fine de unas cantu erbas (es.: pisu, intretzu, mimira, fintzes pigionàciu), ma podet èssere fintzes una fune fine; nau de ccn., artu meda e iscarritzinu, istrígili (e dhu narant de animales puru)
Synonyms e antonyms
cannàile,
sirba
/
giangalloi,
iscalandrone
Sentences
cannainzu meda at fatu su basolu, ma basolu pagu! ◊ apo intritzatu cannainzas fatas de zuncu
2.
za ndhe at fatu de cannainzu, cussu zòvanu: no colat in za zanna de cantu est artu!
3.
bi aiat unu fiotu de fiados cannainzos
Translations
French
tige mince et très longue
English
very long and thin stalk
Spanish
tallo sutil y largo
Italian
stèlo o fusto lianóso,
sottile e mólto lungo
German
langer und schmaler Stiel.
carrafàle , agt, nf: cordofali,
corrofale,
garrofali Definition
calidade de cheréssia barracochina, matuca meda
Synonyms e antonyms
cdh. carrafali
Idioms
csn:
fàula carrafale = manna meda; poeta carrafale = fentomadu, bonu
Sentences
sa cariasa areste tenet tenaghe tundhu che a sa carrafale…◊ at collitu ménnula durche e cariasa corrofale
2.
talentone, poete carrafale! (P.Casu)
Etymon
ctl., spn.
Translations
French
cerise variété burlat,
napoléon
English
kind of very big cherry
Spanish
garrafal
Italian
qualità di ciliègia mólto gròssa
German
sehr große Kirsche.
corrónciulu , nm: corrúntzulu Definition
sa teghighedha modhe de sa fae seberada de pagu, corredha
Synonyms e antonyms
basoledhu,
corra,
corriciolu,
corrischedhu,
faincione,
porrixedhu
/
cdh. currónciulu
Sentences
sa fae zughet corrúntzulu meda, paret seberendhe bene
Scientific Terminology
rbr
Etymon
srd.
Translations
French
féverole
English
very tender broad bean
Spanish
haba muy tierno
Italian
favétta mólto tènera
German
sehr weiche Ackerbohne.
demèda , avb Definition
de tempus, de ora meda, de meda tempus a custa parte
Synonyms e antonyms
daora
Sentences
demeda est chi l'aimus acontzu cussu traste… torra segadu est!
Etymon
srd.
Translations
French
il y a beaucoup de temps
English
a long time ago
Spanish
desde mucho
Italian
da mólto tèmpo fa
German
längst,
seit langer Zeit.
dugonàre , vrb Definition
bufare meda
Etymon
srd.
Translations
French
boire comme une éponge
English
to booze
Spanish
empinar el codo
Italian
bére spésso e mólto
German
saufen.
fumentài, fumentàre , vrb: afumentai* Definition
prènnere su logu de fumu, fàere fumu meda, fàere fumentu
Synonyms e antonyms
afumai,
ifumentare
2.
andhadu soe a bi l'abbaidare… agiommai mi ndhe aiant fumentadu!
Translations
French
dégager beaucoup de fumée
English
to fill with smoke
Spanish
ahumar
Italian
far mólto fumo
German
qualmen.
indilighídu , pps, agt Definition
de indilighire; chi dolet, chi no faet a dhu tocare ca dolet / piae indilighida = chi dolet meda
Synonyms e antonyms
dílicu
/
addoliadu,
addolidu,
addolimadu,
addoloridu
Translations
French
endolori
English
numbed,
very sensitive
Spanish
dolorido,
muy sensible
Italian
indolenzito,
mólto sensìbile
German
eingeschlafen,
sehr empfindlich.
isminunchíre, isminuncíre , vrb Definition
torrare a s'ossu, essire iscarritzinu, làngiu
Synonyms e antonyms
apedhuncare,
illanzigare,
irromasire,
istincare,
scalaxiri,
slangiri
Translations
French
maigrir beaucoup
English
to lose weight a lot
Spanish
adelgazar mucho
Italian
dimagrire mólto
German
abnehmen.
mèda , avb, nm, prn, agt: mera,
meta Definition
avb.: in manera airada, craca, càdria, forte; prn. e nm. de gente o de cosa: in cantidade manna o númeru mannu (no càmbiat de m. a f.: sos medas, sas medas); agt.: chi est in cantidade manna, in númeru mannu, no càmbiat de m. a f. e candho est postu apustis de su nm. po su prus no càmbiat mancu de su sing. a su pl.: si ponet agiummai sèmpere apustis de su nm. e candho est avb. sèmpere apustis / min. = meditu, meditzu
Synonyms e antonyms
abbedhu,
abbotu
| ctr.
pacu
Idioms
csn:
pagu meda = paghitzedhu, paghitzedhedhu; mera famíglia tenit? = famíllia manna, fizos meda; dae meda = de diora, de tempus meda; mera 'e cosa!… = est tropu su chi cheres!, bastat gai!, àteru nono!
Sentences
mi piaghes meda ◊ custa cosa fata aici bandat bèni meda ◊ onzi canale de sa cobertura falat a butarolu, de cantu est proindhe meda ◊ sos Sardos perdent, ca sunt meda pagos e ant mínimas fortzas in parada (S.Lay Deidda)◊ sunt ómines chin s'ojada marfusa e bia, buglistas meda ◊ cussu est prus meda de custu ◊ sa craba inoghe rendhet prus meda de sa erveghe
2.
medas pagus faint unu meda ◊ medas iscialant in sa pedhe anzena ◊ de totu cussu brutore, su meda za ch'est andhadu ◊ de cantas medas fint…, sas berbeghes, ndhe as cambadu una puru! ◊ de su pagu paghedhu: de su meda nudha ◊ metas sont mortos ◊ si semus in medas bi la faghimus ◊ amus pagu ma cherimus meda ◊ de custu cundhimentu bi ndhe cheret meda
3.
a su mundhu tia chèrrere abboghinare cosas medas (A.M.Leone)◊ su ferenu meda dhi est zai passau ◊ un'annu ch'est passadu e cosas meda no sunt piús che tandho ◊ ganas de si cojai no ndi tenit mera ◊ custas peràulas sunt medas ◊ zente meda faghet goi ◊ bi aiat zente meda ◊ cussa cosa praxit a genti mera
4.
sos fizos che sunt emigrados dae meda
Surnames and Proverbs
smb:
Medas
Etymon
ltn.
meta
Translations
French
assez,
beaucoup
English
much (very),
hard
Spanish
mucho,
muy
Italian
mólto,
tanto,
assài,
parécchio,
numeróso,
intensaménte
German
sehr (intensità),
viel (quantità),
zahlreich,
intensiv.