arrànda , nf: arrandha,
arrenda 1,
randha Definition
genia de tessíngiu a lascu chi si ponet po bellesa / arranda de su carrúciu = s'imbastimentu de sas tàulas de sa morisca (si podet bídere bene meda candho sa tàula est sica cun sa purpa prudigada)
Synonyms e antonyms
arrandíliu,
intradò,
randhadu,
trina 1
Sentences
in palas de su monti mi setzu a fai arranda…◊ cust'arrenda dh'at fata cia Pepina po sa crerència ◊ de is brúcius essint is arrendas de is polànias
Scientific Terminology
ts
Etymon
spn.
randa
Translations
French
dentelle
English
lacework
Spanish
encaje
Italian
merlétto,
trina
German
Spitze.
intradò , nm: intredò,
introdou,
introrò Definition
genia de tessíngiu a lascu (fatu a màchina, industriale) chi si ponet po bellesa prus che àteru in órulos de bestimentu
Synonyms e antonyms
arranda,
randíliu,
trina 1
Sentences
si at postu su bistiri prus bellu, cussu de velludu cun s'intredò biancu (M.A.Cappai)◊ a su postu de su chipurru a sa camisa che dhi ant postu custu introdò
Scientific Terminology
ts
Translations
French
dentelle
English
lace
Spanish
encaje
Italian
pizzo
German
Spitze.
ispitàre , vrb: spiciai Definition
ispuntare, segare is puntas, su pitzu; bogare in croba o fai de pruàcia sa bide; segare unu bículu de su corgiolu a sa castàngia po dha pònnere a còere
Synonyms e antonyms
ispitighedhare,
ispuntai,
pitare,
trapare
Sentences
ca devet sas perdijas ispilire no s'ispitet sas úngias de sa manu! ◊ sa limba, si la zughes longa, ispitadila!
Etymon
srd.
Translations
French
épointer,
couper le bout,
inciser
English
to blunt,
to slit
Spanish
despuntar,
incidir
Italian
spuntare,
incìdere
German
die Spitze abbrechen,
einschneiden.
ispuntài , vrb: ispuntare,
spuntai Definition
segare is puntas, segare o guastare sa punta, tocare su binu nou; bogare cosa posta a punghidura; cumenciare a bogare, a essire sa punta; rfl. nau de is binos, essire aghedos, guastos
Synonyms e antonyms
ispitare,
scomai
/
essire
/
achedare 1
| ctr.
acuciai
Sentences
in binza semus ispuntendhe sa bide ◊ a faedhare male ses avesu: sa limma ti la deves ispuntare! (V.Congias)
3.
in Sardigna no passat dí chi no ispuntit unu frori de una mata
Etymon
srd.
Translations
French
épointer
English
to blunt,
to cut the tip off,
to come up,
to become sour
Spanish
despuntar,
aparecer,
agriarse
Italian
spuntare
German
die Spitze abbrechen.
píssu 1 , nm: pitu,
pitzu 2 Definition
sa buca de dónnia genia de pigione; css. cosa chi faet o abbarrat a punta; foedhandho de ccn., su fàere chi tenet, a poderiu, a prepoténtzia / formica pitzirúvia = una calidade de formiga, a conca orrúbia
Synonyms e antonyms
bicu,
bículu 1,
pítiche,
pítuli
/
ispuntone 1,
punta 1
Idioms
csn:
cocòi de pitzus, trabballau a pitz'e unga = piu, pane fatu totu a bicos; segai su pitzu a ccn. = irmurràrelu, smurrai s'atrevimentu; èssiri o torrai a pitzu calau = tristu, dispiàghidu, abbirgonzadu; portai su fuedhu in pitzedhu de língua = chi paret própriu de l'ammentare, ca s'ischit, e però no si resessit a lu nàrrere, no benit
Sentences
su sabbateri teniat unu papagallu mannu: portàt unu pissu chi Deus ndi campit! ◊ su puzonedhu aperit su pitu e che picat su bucone ◊ sa columba bodhit una chima de oliba e lia ghirat in su pitu, a Noè ◊ e comenti seu? su pitzu sanu e sa coa segada! ◊ pudhas e anates sont afainatas dae unu bicu a s'àteru acapitanne fenu chin su pitzu
2.
unu pitzu de s'artari ◊ sos pitos de su monte ◊ suta de una fasche de sida e fozisina si semeschiaiat unu pitu de zancheta
3.
tropu pitzu tenit, cussa fémina!
Surnames and Proverbs
smb:
Pitzus
Etymon
srd.
Translations
French
bec,
pointe,
coin
English
beak,
border,
point
Spanish
pico
Italian
bécco,
punta,
lémbo
German
Schnabel,
Spitze,
Zipfel.
púnta , nf Definition
tretu de calecuna cosa in sa parte prus fine o chi arresurtat prus antibitzada a denanti, adatu a intrare, a púnghere, a istampare, a marcare, o fintzes comente acabbat andhandho e impiticandho; foedhandho de logu, tretu chi essit, su puntu prus artu de montes, montigos, matas, erbas e àteru / min. puntighedha, puntirighita (fintzes in su sensu de punta prus arta de una mata)
Synonyms e antonyms
cabu,
càbudu,
coatza
/
bica,
ispuntone 1
Idioms
csn:
in p. o a p. de mesunoti, de mesudie = tochendhe mesunote, tochendhe mesudie; èssere a p. a…, in p. a… = acanta acanta a…; cúrrere o andhare a punt'a subra, a punt'in susu, a punt'in giosso = artziai, calai; èssiri che pilloni in p. de pértia = deretu a tucare; pònnere, èssere in puntirighita = in pitzirighedhu, a orighedhu; zúghere s'ou in punta (nau de is pudhas) = èssiri acanta a criai; sa p. de s'ama = is pegus chi funti prus a innantis caminendi; p. de billete = una pariga de arrigas, unus cantu fuedhus iscritus po ccn.; p. de bonu coro = unu pagu de bonugoro; una p. de sabi =un'apenas, una pitzigadedha; pònnere una cosa de p. = cun sa punta faci aundi depit andai o sètziri, fèrriri, intrai; èssere o pònneresi de p., de p. e de ata = andhare in contràriu, learesila cun arrennegu, a s'airada; pònnere duos p. apare = unu contras de s'àteru; èssere p. e p., bogare p. cun ccn., èssere a p. apare = èssiri a bétia apari, chentza la dare in bínchida s'unu a s'àteru, s'unu contras a s'àteru; andhare a punta in altu cun ccn. = pònneresi de punta, andhàreli o essíreli contràriu, fàghere a poderiu; leare a ccn. de punta = leàrelu in malas, andhàreli in contràriu chentza tzèdere nudha; punt'e pei = falada de pè, corpu dadu de punta cun su pè cartadu (sa punta de su pei = s'ala de sos pódhighes)
Sentences
de s'úrtimu fogone no si sebertaiat sa punta de su trenu ◊ sa punta de sa pinna est guasta ◊ sa punta de sa lepa est prus segante ◊ sa punta de su trapanti bintrat de prus in cosa modhi
2.
sas puntas de sos montes prus artos sunt totu niadas ◊ miraiat da'una punta a s'àtera, in montes ◊ su triàngulu est una frigura prana a tres puntas ◊ s'àrbure che zughet sa figu cota in punta ◊ in punta de su campanile bi est sa rughe
3.
punta punta de mesudie sas túrtures istant cantendhe ◊ dae punt'e manzanu fintzas a sero tardu ◊ est assupridu a sa punta de mesudie ◊ totus si bollint a cuadhu de punta ◊ est nendhe machines de punta e de ata ◊ as a intendi is campanas arrepichendi in punt'e mesu noti ◊ est annuadu meda, a punt'a pròere ◊ cussu pitzinnu est a punt'a piànghere ◊ dhoi tengu una baca in punt'in punta de angiai ◊ menzus no si presentent ne de ata e ne de punta, ca tantu de votu no ndhe lis dao! (Tz.Muredda)◊ totu sa bidha si est posta de punta pro che bogare su podestade ◊ no andhes a punta in altu cun sos mannos! ◊ ricos za fint, ma pagaiant a puntas de pè!…◊ sos pòveros no bi ant bogadu punta chin sos ricos, ca sa lege no favoriat a issos!
Etymon
ltn.
puncta
Translations
French
pointe,
sommet
English
point,
peak,
top,
vertex
Spanish
punta,
cumbre,
ápice
Italian
punta,
sommità,
vétta,
àpice,
vèrtice
German
Spitze,
Gipfel,
Spitze,
Gipfel.
tèmpara, tèmpera , nf, nm: atèmpera,
témperu,
tèmpora Definition
fortilesa artificiale chi si giaet a s'atzàrgiu e fintzes acutzadura chi si faet a is lapis po iscríere méngius (a logos fintzes su pinninu de is pinnas, colores a bisura de lapis); umore o naturale de unu, ma nau fintzes de su tempus (pruschetotu candho si dha pigat a fàere sèmpere sa matessi cosa o a sa matessi manera, es. totu abba, totu sole, o àteru); fintzes gradu de calore
Synonyms e antonyms
tempéria
/
temperadura
/
temperedha
Idioms
csn:
t. modhi = candho su ferru no est bene temperadu, abbarrat modhe e s'indórtigat in linna tosta; èssiri de tèmpera maba = (nadu de unu) àere naturale malu, èssere de mala uta, in muta mala; èssere a tèmpera de… (prantu, risu, e gai)= in muta de… (prànghere, ríere, e gai); èssere de totuna tèmpera (de un'àteru) = pentzai o fai a sa própiu manera de un'àteru; intrare in tèmpera = temperare; èssere a una t., a mesu tèmpera = èssiri imbriagus, allirgus a binu (nadu de àteru, "a mesu t." est fintzas su àere unu gradu mesanu); leare o agatare sa t. a unu = cumprèndiri sa spétzia de unu, comenti est fatu, comenti dha pentzat; tènniri bona tèmpera = zúghere manu bona maghinendhe o faghindhe unu triballu chi si acostumat a fàghere; una tèmpora de istiu = dellúbbiu de abba, in istiu; tèmpora de tronos = irbarriada de tronos, tronos aira
Sentences
pro fàghere sa tèmpera a sas forramentas su frailarzu las unghet cun su serile candho sunt ingrujadas a fogu
2.
bella tèmpera zughet, mih, su tempus: no l'agabbat prus de pròere! ◊ deris inoghe fit die die proindhe a una tèmpera
3.
si lassat miminare sa tèmpera de s'abba finas a trinta grados
4.
no li leaia tèmpera peruna e mi ndhe so andhadu ◊ tiu meu, si resessia a li leare sa tèmpera, mi tiat leare a fizu de ànima ◊ sezis totu a una tèmpera, ascamilosos! ◊ comintzaiat a mesa tèmpera a faedhare in latinu
Etymon
srd.
Translations
French
trempe
English
distemper
Spanish
temple
Italian
tèmpra
German
Härten,
Spitze.