apunciudàe, apunciudài , vrb Definition
fàere a punta, bogare sa punta a calecuna cosa / apunciudau = chi est a punta meda (nau fintzes de monte, montigu)
Synonyms e antonyms
acuciai,
apuntare,
arrodai 1,
immolare
2.
funt armaus cun s'arma apunciudada ◊ a s'orrocheto dhi at istichiu unu frustigu apunciudau po dhu fàiri a bardúnfula
Etymon
srd.
Translations
French
appointer
English
to point
Spanish
aguzar,
sacar punta
Italian
appuntire
German
spitzen.
cassiadórju, cassiadórzu , nm Definition
logu, tretu inue si podet passare de unu camminu a un'àteru o, nau de s'abba, de un'erriu a una cora, de una cora a un'àtera
Synonyms e antonyms
gruxeri,
iscansadórgiu,
lavadoja,
leada,
liadroxu,
sciogadroxu
Sentences
a oru a riu, in s'ortu, bi tenimus su cassiadorzu de s'abba
Etymon
srd.
Translations
French
carrefour triviaire
English
crossroads,
grip point
Spanish
encrucijada
Italian
trìvio,
crocìcchio,
punto di présa
German
Dreiweg.
crébida , nf, avb Definition
su crepare, su èssere crepandho, nau prus che àteru de su èssere tzatzaos a meda, a tropu, fintzes a ndhe lassare / èssere a c. = àere manigadu tropu, a bentre crebendhe de su tropu mànigu
Synonyms e antonyms
crebaentre,
révudu
Sentences
in su campu sa robba est a crébida dai s'erva chi bi est! (G.Ruju)◊ sos porcos sunt a crébida dai sa landhe ◊ in su coju si sunt fatos totu a crébida
Etymon
srd.
Translations
French
à claquer,
à crever
English
bursting point (to eat to)
Spanish
hartazgo,
hartazón
Italian
crepapància
German
unmäßig.
incolvàre , vrb Definition
ingurtire che crobos, papare a s'airada, a tropu
Synonyms e antonyms
imbuculare,
istruntzonare,
tzèrghere
Etymon
srd.
Translations
French
manger à en crever
English
to swallow,
to eat to bursting point
Spanish
tragar,
engullir,
atracarse
Italian
inghiottire,
mangiare a crepapèlle
German
hinunterschlucken.
malcàre , vrb: marcai,
marcare Definition
betare sa marca, pònnere o fàere marcu, singiale chi abbarrat in sa pedhe po distínghere calecuna cosa (es. is pegos de unu mere, mescamente si est bestiàmene de petza manna); fàere una genia de marcos in su cadhàrgiu cun su puntu, a corpadura, po bellesa (e in àtera manera fintzes in su pane); fàere a cumprèndhere cosa cun calecunu singiale; iscríere in calecuna lista o registru, pònnere o pigare annotu
Synonyms e antonyms
aferritare,
punciai
/
signalai,
signare
/
allistai
Sentences
su logu de sa nadia li at marcadu totu sa vida ◊ su bestiàmine si marcat a s'origra cun d-una segada o a su lumbu cun sa marca a fogu ◊ at marcau is serviglietas a líteras fatas cun s'agu ◊ dèu oi trigu a benni poita depeus marcai vitellus
2.
si bi at pérdida de currente, cust'aparitzu ti lu marcat
3.
oi gei est chitzanu: calincuna cosa marcat! ◊ mi dolit su genugu, depit proi: tanti gei no dhu marcat su tempus mau!…◊ is cucus apari si arrespundint e parit chi marchint a proi ◊ sas àgheras petzàglias sont marcanne temporata de ventu
4.
nois mamas e fizos nos semus marcaos pro cullire sa zorronada ◊ mi che so marcadu a iscola ◊ tocat a si che marcare in sa comuna pro lis dare sa linna de su cumonale ◊ custas cosas chi soi comporandu marcadhas a nòmini suu
Etymon
itl.
Translations
French
marquer,
signaler,
indiquer,
montrer,
inscrire
English
to mark,
to countermark,
to point out,
to record
Spanish
marcar
Italian
marchiare,
contrassegnare,
segnalare,
indicare,
iscrívere
German
markieren,
zeigen (auf+Akk.),
einschreiben,
eintragen.
pintirína , nf, nm: pintirinu Definition
genia de marchighedhu minudu minudu, fintzes in sa pedhe
Synonyms e antonyms
pannuga,
piga,
pintirighinu
Sentences
su chelu in note crara est a pintirinos: sunt sos istedhos chi lughent
2.
cussu pisedhu zughet sa cara totu a pintirinos
Etymon
srd.
Translations
French
point,
petit point
English
point,
speck
Spanish
punto
Italian
punto,
puntino
German
Punkt,
Pünktchen.
píssu 1 , nm: pitu,
pitzu 2 Definition
sa buca de dónnia genia de pigione; css. cosa chi faet o abbarrat a punta; foedhandho de ccn., su fàere chi tenet, a poderiu, a prepoténtzia / formica pitzirúvia = una calidade de formiga, a conca orrúbia
Synonyms e antonyms
bicu,
bículu 1,
pítiche,
pítuli
/
ispuntone 1,
punta 1
Idioms
csn:
cocòi de pitzus, trabballau a pitz'e unga = piu, pane fatu totu a bicos; segai su pitzu a ccn. = irmurràrelu, smurrai s'atrevimentu; èssiri o torrai a pitzu calau = tristu, dispiàghidu, abbirgonzadu; portai su fuedhu in pitzedhu de língua = chi paret própriu de l'ammentare, ca s'ischit, e però no si resessit a lu nàrrere, no benit
Sentences
su sabbateri teniat unu papagallu mannu: portàt unu pissu chi Deus ndi campit! ◊ su puzonedhu aperit su pitu e che picat su bucone ◊ sa columba bodhit una chima de oliba e lia ghirat in su pitu, a Noè ◊ e comenti seu? su pitzu sanu e sa coa segada! ◊ pudhas e anates sont afainatas dae unu bicu a s'àteru acapitanne fenu chin su pitzu
2.
unu pitzu de s'artari ◊ sos pitos de su monte ◊ suta de una fasche de sida e fozisina si semeschiaiat unu pitu de zancheta
3.
tropu pitzu tenit, cussa fémina!
Surnames and Proverbs
smb:
Pitzus
Etymon
srd.
Translations
French
bec,
pointe,
coin
English
beak,
border,
point
Spanish
pico
Italian
bécco,
punta,
lémbo
German
Schnabel,
Spitze,
Zipfel.
púnta , nf Definition
tretu de calecuna cosa in sa parte prus fine o chi arresurtat prus antibitzada a denanti, adatu a intrare, a púnghere, a istampare, a marcare, o fintzes comente acabbat andhandho e impiticandho; foedhandho de logu, tretu chi essit, su puntu prus artu de montes, montigos, matas, erbas e àteru / min. puntighedha, puntirighita (fintzes in su sensu de punta prus arta de una mata)
Synonyms e antonyms
cabu,
càbudu,
coatza
/
bica,
ispuntone 1
Idioms
csn:
in p. o a p. de mesunoti, de mesudie = tochendhe mesunote, tochendhe mesudie; èssere a p. a…, in p. a… = acanta acanta a…; cúrrere o andhare a punt'a subra, a punt'in susu, a punt'in giosso = artziai, calai; èssiri che pilloni in p. de pértia = deretu a tucare; pònnere, èssere in puntirighita = in pitzirighedhu, a orighedhu; zúghere s'ou in punta (nau de is pudhas) = èssiri acanta a criai; sa p. de s'ama = is pegus chi funti prus a innantis caminendi; p. de billete = una pariga de arrigas, unus cantu fuedhus iscritus po ccn.; p. de bonu coro = unu pagu de bonugoro; una p. de sabi =un'apenas, una pitzigadedha; pònnere una cosa de p. = cun sa punta faci aundi depit andai o sètziri, fèrriri, intrai; èssere o pònneresi de p., de p. e de ata = andhare in contràriu, learesila cun arrennegu, a s'airada; pònnere duos p. apare = unu contras de s'àteru; èssere p. e p., bogare p. cun ccn., èssere a p. apare = èssiri a bétia apari, chentza la dare in bínchida s'unu a s'àteru, s'unu contras a s'àteru; andhare a punta in altu cun ccn. = pònneresi de punta, andhàreli o essíreli contràriu, fàghere a poderiu; leare a ccn. de punta = leàrelu in malas, andhàreli in contràriu chentza tzèdere nudha; punt'e pei = falada de pè, corpu dadu de punta cun su pè cartadu (sa punta de su pei = s'ala de sos pódhighes)
Sentences
de s'úrtimu fogone no si sebertaiat sa punta de su trenu ◊ sa punta de sa pinna est guasta ◊ sa punta de sa lepa est prus segante ◊ sa punta de su trapanti bintrat de prus in cosa modhi
2.
sas puntas de sos montes prus artos sunt totu niadas ◊ miraiat da'una punta a s'àtera, in montes ◊ su triàngulu est una frigura prana a tres puntas ◊ s'àrbure che zughet sa figu cota in punta ◊ in punta de su campanile bi est sa rughe
3.
punta punta de mesudie sas túrtures istant cantendhe ◊ dae punt'e manzanu fintzas a sero tardu ◊ est assupridu a sa punta de mesudie ◊ totus si bollint a cuadhu de punta ◊ est nendhe machines de punta e de ata ◊ as a intendi is campanas arrepichendi in punt'e mesu noti ◊ est annuadu meda, a punt'a pròere ◊ cussu pitzinnu est a punt'a piànghere ◊ dhoi tengu una baca in punt'in punta de angiai ◊ menzus no si presentent ne de ata e ne de punta, ca tantu de votu no ndhe lis dao! (Tz.Muredda)◊ totu sa bidha si est posta de punta pro che bogare su podestade ◊ no andhes a punta in altu cun sos mannos! ◊ ricos za fint, ma pagaiant a puntas de pè!…◊ sos pòveros no bi ant bogadu punta chin sos ricos, ca sa lege no favoriat a issos!
Etymon
ltn.
puncta
Translations
French
pointe,
sommet
English
point,
peak,
top,
vertex
Spanish
punta,
cumbre,
ápice
Italian
punta,
sommità,
vétta,
àpice,
vèrtice
German
Spitze,
Gipfel,
Spitze,
Gipfel.
puntài , vrb: puntare Definition
abbaidare prontos a fàere calecuna cosa o pònnere abbaidandho a calecuna cosa o tretu, fintzes àere idea de fàere una cosa o lòmpere a un'iscopu; pigare sa mira, pònnere cun sa punta a cara a calecuna cosa o logu; pònnere is puntos in s'iscritura
Synonyms e antonyms
ammeriare 1,
parai
Translations
French
braquer,
pointiller
English
to point,
to punctuate
Spanish
parar,
puntear
Italian
puntare,
punteggiare
German
anstarren,
zielen,
interpunktieren.
púntu 2 , pps, agt, nm Definition
de púnghere; nau de frutuàriu, de frutos, o fintzes de linna sicada, chi portat su greme (a sa parte de fora si dhi podet bíere un'istampighedhu); lobighedhu de filu, ispau o àteru deasi, chi si ponet cosindho, o fintzes de cosa téssia / genias de puntu: partziu, píscia píscia de boe, acrigiolu, de abbrodu, chipurru, invanu, prenu, tundhu (supesadu), de duas caras, antigu o a cranciofalle, pei de musca (itl. punto corallo), pisu prenu, de nae (itl. punto erba), de trau (itl. punto raso), biumori (unu puntu biu e s'àteru mortu, chi no si biet), p. de nú
Synonyms e antonyms
pipionidu
Idioms
csn:
fàghere p. e mortu = fàghere efetu deretu, fàghere cosa impresse meda, luego, deretu; pàrriri unu procu puntu = nadu de ccn., èssere de pagas peràulas, mudurcu, prus che àteru pro altivesa; p. de nú = zenia de puntu chi costumant sas ricamadoras de Teulada faghindhe mustras "a cumpíngius, a caboniscus, a cruxitas, a pillonedhus, arenadas, su ballu de is pipias" e àteras; betare unu p., carchi p. = cosire (a manu), prus che àteru nadu de cosidura de pagu contu, pagu cosa; tènnere unu p. iscapu = frimmare s'incropada de su filu o de sa lana téssida a manera chi no si che sigat a iscontzare; p. arrele = zenia de puntu de cosidura fata a màchina chi narant fintzas puntu torrau, repuntu de duas caras, mesu puntu
Sentences
sa fruschedha martzida cheret punta pro ndh'essire sa martza ◊ mi at puntu un'ispina ◊ cussa ufradura est ca li at puntu abe
2.
isse addaghi disizat una cosa est puntu e mortu!
3.
custu corrorinu est totu puntu, béciu ◊ sa linna betza est totu punta ◊ sa fae est totu punta de su babbautzu ◊ no connoscis mancu a filla tua: is ogus puntus portas?! ◊ custa mela est punta intro
4.
a sos pantalones lis cheret postu carchi puntu ◊ at cosidu sa tasca cun corrialzu a puntos fitos ◊ m'ispilurtzit totu sa carena: cussus puntus parit ca dhus funt ponendu a mei! ◊ cussa zòvana no est bona a betare unu puntu si zughet carchi iscosiduredha!◊ no ponzas puntu sentza fàghere nodu!
5.
non mi dha contais giusta… e tui no naras nudha, ca mi paris unu procu puntu!
Translations
French
piqué,
véreux
English
point,
stinged,
maggoty
Spanish
agusanado
Italian
punto,
punzecchiato,
bacato
German
gestochen,
gestichelt,
wurmstichig.
tàcia 1 , nf: tatza 1 Definition
genia de púncia, prus che àteru curtza e a conca manna, larga; fintzes s'ispina de s'istrúmbulu
Synonyms e antonyms
bullita,
tacita
Sentences
si prantas una tàcia in crésia ti arrestant ◊ prantai una tàcia in su muru
2.
sa tàcia chi su strumbu portat in pítziri increscit cument'e unu spitzu di espi (I.Delussu)
Etymon
ctl., spn.
tatxa, tacha
Translations
French
clou,
caboche,
punaise
English
point,
drawing pin
Spanish
tacha,
tachuela,
chinche
Italian
chiòdo córto a tèsta grande,
puntina
German
Zwecke.
toviadórju , nm Definition
logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa
Synonyms e antonyms
assortidorzu
Etymon
srd.
Translations
French
point de rencontre,
de convergence
English
meeting point
Spanish
lugar de encuentro
Italian
punto,
luògo di convergènza,
di incóntro
German
Punkt,
Treffpunkt.