apunciudàe, apunciudài , vrb Definitzione
fàere a punta, bogare sa punta a calecuna cosa / apunciudau = chi est a punta meda (nau fintzes de monte, montigu)
Sinònimos e contràrios
acuciai,
apuntare,
arrodai 1,
immolare
2.
funt armaus cun s'arma apunciudada ◊ a s'orrocheto dhi at istichiu unu frustigu apunciudau po dhu fàiri a bardúnfula
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
appointer
Ingresu
to point
Ispagnolu
aguzar,
sacar punta
Italianu
appuntire
Tedescu
spitzen.
cassiadórju, cassiadórzu , nm Definitzione
logu, tretu inue si podet passare de unu camminu a un'àteru o, nau de s'abba, de un'erriu a una cora, de una cora a un'àtera
Sinònimos e contràrios
gruxeri,
iscansadórgiu,
lavadoja,
leada,
liadroxu,
sciogadroxu
Frases
a oru a riu, in s'ortu, bi tenimus su cassiadorzu de s'abba
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
carrefour triviaire
Ingresu
crossroads,
grip point
Ispagnolu
encrucijada
Italianu
trìvio,
crocìcchio,
punto di présa
Tedescu
Dreiweg.
crébida , nf, avb Definitzione
su crepare, su èssere crepandho, nau prus che àteru de su èssere tzatzaos a meda, a tropu, fintzes a ndhe lassare / èssere a c. = àere manigadu tropu, a bentre crebendhe de su tropu mànigu
Sinònimos e contràrios
crebaentre,
révudu
Frases
in su campu sa robba est a crébida dai s'erva chi bi est! (G.Ruju)◊ sos porcos sunt a crébida dai sa landhe ◊ in su coju si sunt fatos totu a crébida
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
à claquer,
à crever
Ingresu
bursting point (to eat to)
Ispagnolu
hartazgo,
hartazón
Italianu
crepapància
Tedescu
unmäßig.
incolvàre , vrb Definitzione
ingurtire che crobos, papare a s'airada, a tropu
Sinònimos e contràrios
imbuculare,
istruntzonare,
tzèrghere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
manger à en crever
Ingresu
to swallow,
to eat to bursting point
Ispagnolu
tragar,
engullir,
atracarse
Italianu
inghiottire,
mangiare a crepapèlle
Tedescu
hinunterschlucken.
malcàre , vrb: marcai,
marcare Definitzione
betare sa marca, pònnere o fàere marcu, singiale chi abbarrat in sa pedhe po distínghere calecuna cosa (es. is pegos de unu mere, mescamente si est bestiàmene de petza manna); fàere una genia de marcos in su cadhàrgiu cun su puntu, a corpadura, po bellesa (e in àtera manera fintzes in su pane); fàere a cumprèndhere cosa cun calecunu singiale; iscríere in calecuna lista o registru, pònnere o pigare annotu
Sinònimos e contràrios
aferritare,
punciai
/
signalai,
signare
/
allistai
Frases
su logu de sa nadia li at marcadu totu sa vida ◊ su bestiàmine si marcat a s'origra cun d-una segada o a su lumbu cun sa marca a fogu ◊ at marcau is serviglietas a líteras fatas cun s'agu ◊ dèu oi trigu a benni poita depeus marcai vitellus
2.
si bi at pérdida de currente, cust'aparitzu ti lu marcat
3.
oi gei est chitzanu: calincuna cosa marcat! ◊ mi dolit su genugu, depit proi: tanti gei no dhu marcat su tempus mau!…◊ is cucus apari si arrespundint e parit chi marchint a proi ◊ sas àgheras petzàglias sont marcanne temporata de ventu
4.
nois mamas e fizos nos semus marcaos pro cullire sa zorronada ◊ mi che so marcadu a iscola ◊ tocat a si che marcare in sa comuna pro lis dare sa linna de su cumonale ◊ custas cosas chi soi comporandu marcadhas a nòmini suu
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
marquer,
signaler,
indiquer,
montrer,
inscrire
Ingresu
to mark,
to countermark,
to point out,
to record
Ispagnolu
marcar
Italianu
marchiare,
contrassegnare,
segnalare,
indicare,
iscrívere
Tedescu
markieren,
zeigen (auf+Akk.),
einschreiben,
eintragen.
pintirína , nf, nm: pintirinu Definitzione
genia de marchighedhu minudu minudu, fintzes in sa pedhe
Sinònimos e contràrios
pannuga,
piga,
pintirighinu
Frases
su chelu in note crara est a pintirinos: sunt sos istedhos chi lughent
2.
cussu pisedhu zughet sa cara totu a pintirinos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
point,
petit point
Ingresu
point,
speck
Ispagnolu
punto
Italianu
punto,
puntino
Tedescu
Punkt,
Pünktchen.
píssu 1 , nm: pitu,
pitzu 2 Definitzione
sa buca de dónnia genia de pigione; css. cosa chi faet o abbarrat a punta; foedhandho de ccn., su fàere chi tenet, a poderiu, a prepoténtzia / formica pitzirúvia = una calidade de formiga, a conca orrúbia
Sinònimos e contràrios
bicu,
bículu 1,
pítiche,
pítuli
/
ispuntone 1,
punta 1
Maneras de nàrrere
csn:
cocòi de pitzus, trabballau a pitz'e unga = piu, pane fatu totu a bicos; segai su pitzu a ccn. = irmurràrelu, smurrai s'atrevimentu; èssiri o torrai a pitzu calau = tristu, dispiàghidu, abbirgonzadu; portai su fuedhu in pitzedhu de língua = chi paret própriu de l'ammentare, ca s'ischit, e però no si resessit a lu nàrrere, no benit
Frases
su sabbateri teniat unu papagallu mannu: portàt unu pissu chi Deus ndi campit! ◊ su puzonedhu aperit su pitu e che picat su bucone ◊ sa columba bodhit una chima de oliba e lia ghirat in su pitu, a Noè ◊ e comenti seu? su pitzu sanu e sa coa segada! ◊ pudhas e anates sont afainatas dae unu bicu a s'àteru acapitanne fenu chin su pitzu
2.
unu pitzu de s'artari ◊ sos pitos de su monte ◊ suta de una fasche de sida e fozisina si semeschiaiat unu pitu de zancheta
3.
tropu pitzu tenit, cussa fémina!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Pitzus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bec,
pointe,
coin
Ingresu
beak,
border,
point
Ispagnolu
pico
Italianu
bécco,
punta,
lémbo
Tedescu
Schnabel,
Spitze,
Zipfel.
púnta , nf Definitzione
tretu de calecuna cosa in sa parte prus fine o chi arresurtat prus antibitzada a denanti, adatu a intrare, a púnghere, a istampare, a marcare, o fintzes comente acabbat andhandho e impiticandho; foedhandho de logu, tretu chi essit, su puntu prus artu de montes, montigos, matas, erbas e àteru / min. puntighedha, puntirighita (fintzes in su sensu de punta prus arta de una mata)
Sinònimos e contràrios
cabu,
càbudu,
coatza
/
bica,
ispuntone 1
Maneras de nàrrere
csn:
in p. o a p. de mesunoti, de mesudie = tochendhe mesunote, tochendhe mesudie; èssere a p. a…, in p. a… = acanta acanta a…; cúrrere o andhare a punt'a subra, a punt'in susu, a punt'in giosso = artziai, calai; èssiri che pilloni in p. de pértia = deretu a tucare; pònnere, èssere in puntirighita = in pitzirighedhu, a orighedhu; zúghere s'ou in punta (nau de is pudhas) = èssiri acanta a criai; sa p. de s'ama = is pegus chi funti prus a innantis caminendi; p. de billete = una pariga de arrigas, unus cantu fuedhus iscritus po ccn.; p. de bonu coro = unu pagu de bonugoro; una p. de sabi =un'apenas, una pitzigadedha; pònnere una cosa de p. = cun sa punta faci aundi depit andai o sètziri, fèrriri, intrai; èssere o pònneresi de p., de p. e de ata = andhare in contràriu, learesila cun arrennegu, a s'airada; pònnere duos p. apare = unu contras de s'àteru; èssere p. e p., bogare p. cun ccn., èssere a p. apare = èssiri a bétia apari, chentza la dare in bínchida s'unu a s'àteru, s'unu contras a s'àteru; andhare a punta in altu cun ccn. = pònneresi de punta, andhàreli o essíreli contràriu, fàghere a poderiu; leare a ccn. de punta = leàrelu in malas, andhàreli in contràriu chentza tzèdere nudha; punt'e pei = falada de pè, corpu dadu de punta cun su pè cartadu (sa punta de su pei = s'ala de sos pódhighes)
Frases
de s'úrtimu fogone no si sebertaiat sa punta de su trenu ◊ sa punta de sa pinna est guasta ◊ sa punta de sa lepa est prus segante ◊ sa punta de su trapanti bintrat de prus in cosa modhi
2.
sas puntas de sos montes prus artos sunt totu niadas ◊ miraiat da'una punta a s'àtera, in montes ◊ su triàngulu est una frigura prana a tres puntas ◊ s'àrbure che zughet sa figu cota in punta ◊ in punta de su campanile bi est sa rughe
3.
punta punta de mesudie sas túrtures istant cantendhe ◊ dae punt'e manzanu fintzas a sero tardu ◊ est assupridu a sa punta de mesudie ◊ totus si bollint a cuadhu de punta ◊ est nendhe machines de punta e de ata ◊ as a intendi is campanas arrepichendi in punt'e mesu noti ◊ est annuadu meda, a punt'a pròere ◊ cussu pitzinnu est a punt'a piànghere ◊ dhoi tengu una baca in punt'in punta de angiai ◊ menzus no si presentent ne de ata e ne de punta, ca tantu de votu no ndhe lis dao! (Tz.Muredda)◊ totu sa bidha si est posta de punta pro che bogare su podestade ◊ no andhes a punta in altu cun sos mannos! ◊ ricos za fint, ma pagaiant a puntas de pè!…◊ sos pòveros no bi ant bogadu punta chin sos ricos, ca sa lege no favoriat a issos!
Ètimu
ltn.
puncta
Tradutziones
Frantzesu
pointe,
sommet
Ingresu
point,
peak,
top,
vertex
Ispagnolu
punta,
cumbre,
ápice
Italianu
punta,
sommità,
vétta,
àpice,
vèrtice
Tedescu
Spitze,
Gipfel,
Spitze,
Gipfel.
puntài , vrb: puntare Definitzione
abbaidare prontos a fàere calecuna cosa o pònnere abbaidandho a calecuna cosa o tretu, fintzes àere idea de fàere una cosa o lòmpere a un'iscopu; pigare sa mira, pònnere cun sa punta a cara a calecuna cosa o logu; pònnere is puntos in s'iscritura
Sinònimos e contràrios
ammeriare 1,
parai
Tradutziones
Frantzesu
braquer,
pointiller
Ingresu
to point,
to punctuate
Ispagnolu
parar,
puntear
Italianu
puntare,
punteggiare
Tedescu
anstarren,
zielen,
interpunktieren.
púntu 2 , pps, agt, nm Definitzione
de púnghere; nau de frutuàriu, de frutos, o fintzes de linna sicada, chi portat su greme (a sa parte de fora si dhi podet bíere un'istampighedhu); lobighedhu de filu, ispau o àteru deasi, chi si ponet cosindho, o fintzes de cosa téssia / genias de puntu: partziu, píscia píscia de boe, acrigiolu, de abbrodu, chipurru, invanu, prenu, tundhu (supesadu), de duas caras, antigu o a cranciofalle, pei de musca (itl. punto corallo), pisu prenu, de nae (itl. punto erba), de trau (itl. punto raso), biumori (unu puntu biu e s'àteru mortu, chi no si biet), p. de nú
Sinònimos e contràrios
pipionidu
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere p. e mortu = fàghere efetu deretu, fàghere cosa impresse meda, luego, deretu; pàrriri unu procu puntu = nadu de ccn., èssere de pagas peràulas, mudurcu, prus che àteru pro altivesa; p. de nú = zenia de puntu chi costumant sas ricamadoras de Teulada faghindhe mustras "a cumpíngius, a caboniscus, a cruxitas, a pillonedhus, arenadas, su ballu de is pipias" e àteras; betare unu p., carchi p. = cosire (a manu), prus che àteru nadu de cosidura de pagu contu, pagu cosa; tènnere unu p. iscapu = frimmare s'incropada de su filu o de sa lana téssida a manera chi no si che sigat a iscontzare; p. arrele = zenia de puntu de cosidura fata a màchina chi narant fintzas puntu torrau, repuntu de duas caras, mesu puntu
Frases
sa fruschedha martzida cheret punta pro ndh'essire sa martza ◊ mi at puntu un'ispina ◊ cussa ufradura est ca li at puntu abe
2.
isse addaghi disizat una cosa est puntu e mortu!
3.
custu corrorinu est totu puntu, béciu ◊ sa linna betza est totu punta ◊ sa fae est totu punta de su babbautzu ◊ no connoscis mancu a filla tua: is ogus puntus portas?! ◊ custa mela est punta intro
4.
a sos pantalones lis cheret postu carchi puntu ◊ at cosidu sa tasca cun corrialzu a puntos fitos ◊ m'ispilurtzit totu sa carena: cussus puntus parit ca dhus funt ponendu a mei! ◊ cussa zòvana no est bona a betare unu puntu si zughet carchi iscosiduredha!◊ no ponzas puntu sentza fàghere nodu!
5.
non mi dha contais giusta… e tui no naras nudha, ca mi paris unu procu puntu!
Tradutziones
Frantzesu
piqué,
véreux
Ingresu
point,
stinged,
maggoty
Ispagnolu
agusanado
Italianu
punto,
punzecchiato,
bacato
Tedescu
gestochen,
gestichelt,
wurmstichig.
tàcia 1 , nf: tatza 1 Definitzione
genia de púncia, prus che àteru curtza e a conca manna, larga; fintzes s'ispina de s'istrúmbulu
Sinònimos e contràrios
bullita,
tacita
Frases
si prantas una tàcia in crésia ti arrestant ◊ prantai una tàcia in su muru
2.
sa tàcia chi su strumbu portat in pítziri increscit cument'e unu spitzu di espi (I.Delussu)
Ètimu
ctl., spn.
tatxa, tacha
Tradutziones
Frantzesu
clou,
caboche,
punaise
Ingresu
point,
drawing pin
Ispagnolu
tacha,
tachuela,
chinche
Italianu
chiòdo córto a tèsta grande,
puntina
Tedescu
Zwecke.
toviadórju , nm Definitzione
logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa
Sinònimos e contràrios
assortidorzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
point de rencontre,
de convergence
Ingresu
meeting point
Ispagnolu
lugar de encuentro
Italianu
punto,
luògo di convergènza,
di incóntro
Tedescu
Punkt,
Treffpunkt.