unzadúra , nf Definizione su aunzare, atzitzare Etimo srd.
unzàre untzàre
únzile , agt Definizione chi incaúngiat o cundhit meda, chi est grassu, nau de cosas de papare, o fintzes de terra bona Frasi manigaiant a cogalzu s'únzile fozada ◊ custa terra est bella, niedha e únzile, rica e inganida de prodúere (Z.A.Cappai) Etimo srd.
únzulu , nm Definizione cosa isciusta meda, tropu / èssere a un'u. de suore, de abba = tírchia tírchia, isciustos colagola.
úpa , nf: aupa Definizione
genia de umbra, de cosa chi si biet de atesu ma no si cumprendhet bene ite est; fintzes tupa de linna, de matighedhas / esserebbei pro upa (nau de ccn.) = su dhu'èssere po debbadas, no serbire a nudha
Sinonimi e contrari
puba
/
pantama
/
macra,
moa 1,
tupa
Frasi
at bidu un'upa fine fine intrendhe in s'istampa de su frísciu ◊ ti fuent fizos tuos, terr'amada, pro chircare sidhados aterue, apozados a upas de tristesa ◊ si bident sas upas niedhas de sos suerzos ◊ sos minadores parent upas, in miniera
2.
li pariat chi in custu mundhu isse che fit pro upa e chi no giuaiat a nudha
3.
b'at una upa manna de lidone, de arradellu, de iscobalida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ombre
Inglese
shadow
Spagnolo
sombra
Italiano
sàgoma scura,
ómbra o figura indistinta
Tedesco
Schatten.
upédhu umpédhu
úpigu , nm: óbiga Definizione genia de nassa fata cun canna e cambos o pértigas de sàlighe Frasi su tagliaranu est prenu de bobbois che úpigu in poju.
upiólu , nm: ipiolu Definizione istergighedhu po umprire abba in su sartu Sinonimi e contrari conchedha, gupu, opia, upada / sàssua Etimo srd.
úpitu úbbitu
upòre , nm Definizione coment'e vapore, fragu o àteru chi lassat andhare calecuna cosa Frasi si est fuida ispantada, sa mariposa: ma in manos nos at lassadu, a consolu, s'upore vellutadu (V.Falchi)◊ in cue bi at upore che candho bi apet una peste ◊ luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone 2. sos porcos los bochint a ispoloju in s'upore de santandria.
úpre , agt Sinonimi e contrari bentrudu, mataudhone, matimannu, trudhoni 1.
úpu , nm: cupu* Definizione istrégiu de ortigu a conchedha tuvuda po umprire e bufare abba in su sartu; cosa (latuca, càule, frore, innanti de si apèrrere) créschia cun is fògias istrintas cracas a bisura de bòcia; genia de aina po bodhire figu o figumorisca (canna isperrada e aperta in punta a fàere coment'e una manu cun is pódhighes acortzindhosi apare po pigare cosa)/ min. upedhu; càule a u. = càuli acupau Sinonimi e contrari conchedha 1, gupu, opia, trobia, upada / portzedhu / aopu, bodhidore, cannuga, cannughedhu Frasi in sa funtana s'upu falat pisciulinendhe in su cadinu ◊ prima lu bufaias cun s'upedhu, su mústiu licantzu! 3. a bodhire sa morisca, o sa figu tropu in artu, bi cheret s'upu Terminologia scientifica stz, rbr, ans.
úpu 1 ópu
upuàle umpuàle
úra , nf: aura* Definizione
totugantu su chi podet capitare in sa vida chentza dipèndhere de sa volontade de su cristianu: podet èssere bona o mala, fortuna o irfortuna; mescamente, cosa de bonu chi si disígiat e a su matessi tempus si narat
Sinonimi e contrari
foltuna,
solte
/
augúriu
Frasi
no benit a bessu tantu disastru: mancu chi che apat passadu ura mala!(Grolle)◊ paret ura maligna: si una ndhe naschet digna passat che lampu e rèstana sas malas (P.Mossa)◊ paret ura fatale chi a Pasca no mi fetas cumpagnia ◊ lasseit andhare su tempus in ura mala impari cun totu sas gherras ◊ est nàschidu in uras malas
2.
sa mezus ura est "A chent'annos chin saludu!"◊ tantas uras, pro cust'òpera bella chi as fatu! ◊ chi su sèmene nascat tra càntigos e uras de gosu! ◊ bae in ura bona!
Traduzioni
Francese
auspice,
augure
Inglese
omen,
wish
Spagnolo
auspicio
Italiano
auspìcio
Tedesco
Vorbedeutung.
uragànu , nm: araganu*, iragana, raganu Definizione istrachia mala, nodu de bentos, molinada o remolinu de bentos fortes.
uràniu , nm Definizione
elementu chímicu de símbulu U, pesu atómicu 238,7, númeru atómicu 92: est radiativu e tenet sa capacidade de produire una fortza deasi meda e manna chi est impreau a fàere bombas e currente in centrales atómicas
Terminologia scientifica
mtl
Traduzioni
Francese
uranium
Inglese
uranium
Spagnolo
uranio
Italiano
urànio
Tedesco
Uran.
uràre , vrb Definizione
disigiare o pregare uras bonas
Sinonimi e contrari
augurai
Frasi
pérdidu apo impresse cudha sorte chi mi uraiat mama in sa ninnia (L.Mudadu)
Traduzioni
Francese
souhaiter
Inglese
to wish
Spagnolo
desear
Italiano
augurare
Tedesco
wünschen.
úrba úbra