amómu , nm Definizione genia de erba fragosa chi faet in duos annos, in logu de monte Terminologia scientifica rba, Sison amomum Traduzioni Francese amome Inglese stone parsley Spagnolo amomo Italiano amòmo Tedesco Wurzlilie.

apedriài , vrb: apedrigare, aperdiai, aprediae, apredicare, apredigare Definizione iscúdere, pigare o bochíere a cropos de pedra; pònnere pedra (o fintzes àteru) in pitzu de calecuna cosa a pesu po dha cracare, po no che dha leare su bentu Sinonimi e contrari acodulare, acrastiare, allecucare, ammontricare, apedreare, crastighinare / impedrigare, intellai Frasi a una fémina segundhu su códice ebreu l'ant apedrigada ◊ si ti agato furendhe in su meu ti aprédigo! ◊ funt citius citius che canis aperdiaus! ◊ de comenti dh'ant aperdiau, si fit unu santu dhi fit po martíriu! 2. pro l'azeretare, sa cosa agionedhada cheret apredigada ◊ cosa lébia cheret apredigada, pro su bentu ◊ pro l'abbatigare meda su fenu l'apredigamus Etimo srd. Traduzioni Francese lapider Inglese to stone, to lapidate Spagnolo lapidar, apedrear Italiano lapidare Tedesco steinigen.

biscàcu , nm Definizione gioga de mare; pedra tundha Sinonimi e contrari gioga / pagellida / cacódua, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Etimo srdn. Traduzioni Francese coquille, caillou Inglese shell, stone Spagnolo concha, guijarro Italiano conchìglia, ciòttolo Tedesco Muschel, Kieselstein.

bocínu 2 , nm Definizione sa pedra chi s'impreat giogandho a s'imbréstia po dhue pònnere sa posta asuta Sinonimi e contrari bàtile 1, bicu 1, bóciu / buscinu, ofiadura Frasi s'abba meda su riu che l'at isgarrigada in mare iscodulendhe naes e bocinos ◊ cudha die l'apo bidu che bocinu trodhulendhe (P.Mossa) Etimo itl. boccino Traduzioni Francese caillou roulé Inglese stone Spagnolo guijarro Italiano lécco Tedesco Zielstein.

brúsca 1 , nf: brúschia, burca, burga, busca 2 Definizione pedrighedha tundha de erriu, o de mare (funt chimbe), chi si ponet po giogare: dhue at giogu (es. a su paradisu) chi sa pedrighedha est una solu e ladita, un'orrugu de matone, de téula / betare sas bruscas = tirare a billetes, fàghere a su chi essit essit, giogare a s'imbrusca (po pigare una parte chentza partzialidades, sa chi tocat) Sinonimi e contrari bàtile 1, bicu 1, bríscula, brúscula, cucu, lecucu Etimo ltn. bruscum Traduzioni Francese pierre, caillou roulé Inglese stone Spagnolo piedra Italiano sasso Tedesco Stein.

cacódua , nf: cocoda, cocodedha, cocódula, cocódura Definizione crastu, pedra tundhatza Sinonimi e contrari biscacu, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Frasi cali iscusorxu? su cascionedhu furiat prenu de cocódulas! Cognomi e Proverbi smb: Coccoda Traduzioni Francese caillou Inglese stone Spagnolo piedra Italiano ciòttolo, sasso Tedesco Kieselstein.

cantonàda, cantonàra , nf: contonada Definizione pedra manna segada giusta chi si ponet tenta apare cun àtera girada agiummai sèmpere de 90° ue su muru girat faendho a bicu; s'ispígulu etotu de su muru; orruga istrinta, pitica Sinonimi e contrari bica, cantone 1 / cdh. cantunata / botorinu Modi di dire csn: avb. a contonadas = chentza órdine; bogàreche una c. = intrare prus a intro unu muru, mescamente in su tretu chi faghet a contonada, pro illargare unu coladorzu; contonadas de erista = tentas apare e ziradas de 90° inue su muru càmbiat filada e faghet a ispuntone; betàreche sa contonada, faedhendhe = fai arroris, narri cosas chi no tenint sétiu Frasi dàeli una contonada, como, a su mastru! ◊ candho isterrides sa preda in su ponte, sas contonadas ponídelas ue serbint ◊ candho faedhat cussu che betat sa contonada! 2. cussu rundhellu istat tota die ifatu de sas contonadas! ◊ carchi petitore isterret sa manu pro sa limúsina in sas cantonatas de sos gurutos ◊ los ant bidos paris, fichidos in s'ata de una contonada Etimo srd. Traduzioni Francese bloc, pierre angulaire Inglese corner stone, street corner Spagnolo piedra angular, rincón Italiano piètra d'àngolo, squadrata, cantonata Tedesco Eckstein, Ecke.

còda 2 , nf: code, codi 1, cori 2, cote Definizione genia de pedra, fintzes cussa de acutzare ainas / min. codighedha Sinonimi e contrari biscacu, cacódua, caróngiu, códua, cogólidu, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Modi di dire csn: sa cori po acuciai = pedra de arrodare; codedha de riu = pedra ladhia Frasi si ponet a caminare iscurtza in mesu de sas codes acutzas che burtedhu ◊ at batidu code bianca de riu ◊ cussu dinai no mi comprat mancu sa codi po sa pudatza! 2. ses acutzendu is ainas de sa menti in sa codi de su tempus Cognomi e Proverbi smb: Coda, Code Etimo ltn. cote(m) Traduzioni Francese pierre à aiguiser, caillou Inglese hone, stone Spagnolo amoladera, guijarro Italiano còte, ciòttolo Tedesco Wetzstein, Kiesel.

códua, códula , nf, nm: códule, códulu Definizione (fintzes upm) is pedras, is crastos, mescamente iscàbulos, tundhos, piticos o mannos chi siant; fintzes logu prenu de pedra, pedraghe / códula de arriu = pedra de riu, tundha, lísia a fortza de la trazare s'abba Sinonimi e contrari biscacu, cacódua, caróngiu, coda 2, codulaja, cogólidu, cogúdula, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Frasi su riu s'intendhiat iscurrendhe in mesu de sos códulos ◊ cussu códulu est allixadu de s'abba ◊ cussos montes sunt totu códulos de granitu ◊ is féminas ingenugadas in s'oru de s'àcua frigànt is pannus in d-una códula ◊ fit un'ómine chi ndhe pesaiat dae terra unu códulu de tres cuintales ◊ s'impedradu fuit fatu de códula de mare 2. cherimus sòrbere cussos códules de malíssia chin sa luche bertera de s'intelletu (F.Satta)◊ est chibanne rosaros de isporu chin códules de irrocos Cognomi e Proverbi smb: Codula Etimo ltn. *cotulus Traduzioni Francese caillou Inglese stone Spagnolo guijarro, piedra Italiano ciòttolo, sasso Tedesco Kieselstein.

cogódu , nm: cogoru Definizione pedra de erriu unu pagu tundha, allisada de s'abba, impreada po fàere a incodau orrugas e pratzas Sinonimi e contrari caróngiu, cocu 1, códua, códulu, cogólidu, cogúdula, lecucu Frasi narant contus de una stasoni de soli arrabiosu, de olias sicadas, de arrius impedraus a cogorus biancus (F.Carlini) Traduzioni Francese caillou Inglese stone Spagnolo guijarro Italiano ciòttolo, sasso Tedesco Kieselstein.

coróculu , nm Sinonimi e contrari biscacu, cacódua, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Traduzioni Francese roc arrondi Inglese roundish stone Spagnolo roca redondeado Italiano masso rotondeggiante Tedesco rundlicher Felsblock.

cràltu , nm: crastu, grastu Definizione orrugu de pedra, piticu o mannu, fintzes orroca manna; nau de is boes, sa carena; nau de unu, chi est fatu a sa grussera, pagu crabbosu e pagu educau; unu tempus fut su castedhu, chi dhu poniant in d-una de is duas partes de is monedas puru e po cussu fintzes como de una moneda de metallu si distinghent duas partes, rughe e crastos, a logos santus e crastus: in sa prima, in sa moneda sarda dhue at agiummai sèmpere una grughe pitica, in crastos dhue at in is monedas chi si connoschent agiummai sèmpere una conca e po su prus dhu'est iscritu su valore Sinonimi e contrari biscacu, cacódua, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, coróculu, ladhia, lecucu, lódhuru, múngulu, nodu 1, roca Modi di dire csn: pònnere sa cosa a rughe e a crastos = ghetai a coredhu, acomenti essit; colpare a rughes e a crastos = aundi ferit ferit, a dónnia parti, a manca e a destra; ischitindhe o zoghendhe, leàresi rughe o crastos = innantis de ghetai sa muneda, nàrriri una de is duas afaciadas, iscioberai una de is duas possibbilidadis Frasi est unu logu totu crastos ◊ una conca de crastu fata a picu comente mai intendhet poesia?! ◊ su nuraghe est una domo pesada cun crastos mannos ◊ e prite no ti filas una frundha a che los giagarare nessi a craltu? 2. candho ti lasso, Sardigna istimada, su coro in sa petorra intendho in pena e mi pesat che crastu in sa carena 3. a rughes e a crastos colpat forte pro che ispèrdere in presse su giudeu! (A.Dettori)◊ sunt totu a pira che truncos tortos, unu subra de s'àteru, totu a rughes e a crastos 4. sa crastadura de is bòis si fait po cresci su crastu e po dhus fai masedus 5. ite ti leas, rughe o crastos? Cognomi e Proverbi smb: Crastu, Crastus Traduzioni Francese caillou, pierre Inglese stone Spagnolo piedra Italiano sasso, piètra Tedesco Stein.

irfrissuràre , vrb: isfressurare, isfrisciurai, isfrissurare, sfrisciurai Definizione bogare, segare sa frisciura de sa bentre de unu pegus pangau; in cobertantza e nau de gente, fàere css. cosa o ifortzu mannu po un'iscopu, po agiudare a unu Sinonimi e contrari irmatare / matanare, ischissimignare, smerai 2. su tzeracu totu sa die si fachiat a cantos irfrissurànnesi a travàgliu cràtiu ◊ si sunt isfressurados fatendhe inchinos a noranta grados! ◊ apas pascéntzia: no t'isfrissures! ◊ unu tempus sa laorera fit totu a fortza de bratzos, a s'isfrissura isfrissura cun sos boes Etimo srd. Traduzioni Francese se mettre en quattre pour qqn. Inglese to leave no stone unturned Spagnolo echar los hígados, desvivirse por Italiano farsi in quattro per qlc. o qls. Tedesco sich vierteilen.

isossàre , vrb Definizione bogare o istacare is ossos de sa prupa: dhu narant fintzes de unos cantu frutos chi portant ossu Sinonimi e contrari desossai, idossinare, irdossorae / isossichedhare Frasi custa peta est bene cota: isossat totu 2. su péssighe duraghe no isossat ◊ s'olia cheret isossada pro fàghere su pane cun olia Etimo srd. Traduzioni Francese désosser, dénoyauter Inglese to bone, to stone Spagnolo deshuesar Italiano disossare, snocciolare Tedesco ausbeinen, entkernen.

isossichedhàre , vrb: isossighedhare Definizione bogare s'ossu de is frutos chi ndhe portant (es. péssighe, pruna, piricoco) Sinonimi e contrari isossare Etimo srd. Traduzioni Francese dénoyauter Inglese to stone Spagnolo deshuesar Italiano snocciolare Tedesco entkernen.

ladhía , nf: lidhia Definizione genia de pedra iscàbula, no tanti manna, tundhita, comente si ndhe agatat in is errios e in oros de mare Sinonimi e contrari biscacu, caróngiu, codisca, códua, cogólidu, craltu, dhidhia, ladhiera, lecucu, lódhuru, tridhia 2. límpidu e sanu che pedra ladhia samunada (Z.Zazzu) Etimo its, srdn? Traduzioni Francese caillou Inglese stone Spagnolo guijarro Italiano ciòttolo Tedesco Kieselstein.

lecúcu , nm: licucu Definizione pedra licuchina, tundhatza, lisa, pedrighedha tundha de erriu o de mare Sinonimi e contrari alacucu, biscacu, caróngiu, codisca, códua, cogólidu, craltu, ladhia, lódhuru / bàtile 1, bicu 1, brusca 1, cucu 1 Frasi si est dau a chircare predas, totu lecucu de riu ◊ mi bi cherent totu sos licucos de sos ribos pro mi matzucare sas petorras! ◊ sos presetos s'iscontzant in códulas istérrias a lecucu tra neulaches mortos e frunzudos de su riu Etimo srdn. Traduzioni Francese caillou roulé Inglese round stone Spagnolo guijarro Italiano cògolo Tedesco Kiesel.

lustrasòla , nf Definizione aina de su sabbateri chi serbit po fàere lúghida sa sola ororu inue est segada Terminologia scientifica sbb Etimo srd. Traduzioni Francese bisaiguë Inglese shoe stone Spagnolo bisagra Italiano lisciapiante, biségolo Tedesco Sohlenglätter.

mingiàrbu , nm Definizione ispécia de terramíngiu biancu, de pedra carcària (bona po fàere crachina e ciumentu) Frasi donamí su peus mingiarbu, colafiu cun ciorixinas e cibudhas de margiani Traduzioni Francese albérèse Inglese calcareous stone Spagnolo albero Italiano alberése Tedesco Kalkstein.

óssu , nm Definizione parte de aintru de sa carena animale fata de sustàntzia tostada meda (càlciu), de colore biancàciu, intrau o agguantau s'unu a s'àteru cun pedhutos fortes e a manera de fàere giogu in is annoigadòrgios (ammontaos de modhímene), permitindho a sa carena de si agguantare e a is músculos de fàere fortza: agiummai totu funt inditaos coment'e s'ossu de… (de sa còscia, de su bratzu e àteru): in sa carena umana funt 206 o 207; de sa petza chi si papat, sa parte chi si fúliat e po cussu bista coment'e su contràriu de sa prupa, s'arrefudu, cosa de fuliare; segundhu su frutu, parte de mesu, tostada, chi portat su chiu o sèmene / min. ossichedhu / genias de o.: de olia, de moriscu (su chi abbarrat de s'ispiga irranada), de morisca, de péssighe, de cariasa, de pruna, de linu (sa parte de mesu chi candho est àrrida si segat e che andhat lassandho su filu) Sinonimi e contrari pisu | ctr. carre, pècia, prupa Modi di dire csn: ossus de búngiu = su primu annugradorzu de sos pódhighes; su modhímene de s'o. = ossu modhe, itl. cartilàgine, zenia de ossu in colore de beladina, lísiu lísiu chi cuguzat sa conca o punta (o fintzas incàsciu) de un'ossu a manera de fàghere zogu bene paris cun s'àteru; zúghereche su fritu in ossos = àere leadu fritu gai meda de no resessire a si che lu bogare mancu caentèndhesi ora meda; zúghereche una cosa in ossos = fàghere tot'unu cun sa carena, èssere azummai parte de su naturale de sa pessone; contaresili sos ossos, a unu, a unu fiadu = èssiri marriu marriu, zúghere sa pedhe imboligada a s'ossu; torrai a s'ossu = illanzigare meda; agatai o. in sa frisciura = èssere mendheosu, agatare difetos fintzas inue no bi ndh'at Frasi dhi at ghetau unus cantus ossixedhus a us'e cani! ◊ portat doloris a dogna punta de ossu ◊ in donzi peta bi at ossu ◊ est romasu chi si li contant sos ossos ◊ coida dimónia, ispódhia is cambas ca no ses totu a un'ossu! 2. sa morisca est tot'ossu: no bi at impurpidu ca no li at próidu ◊ bi at melaeranu chi zughet ossu modhe, àtera lu zughet tostu 3. intendint su frius aintru de is ossus ◊ soi torrada a s'ossu po su dispraxeri Terminologia scientifica crn, rbr Etimo ltn. ossum Traduzioni Francese os, noyau Inglese bone, stone Spagnolo hueso Italiano òsso, nòcciolo Tedesco Knochen, Kern.

«« Cerca di nuovo