bi , prn Definizione
prn. de 3ˆ pers. (= a isse/issu, a issa, a issos, a issas) impreau candho si agatat cun àteru prn. (lu, la, los, las, lis) abbandha postu innanti de su vrb. o fintzes totu a unu postu apustis: in nuoresu narant liu, lia = bi lu, bi la, si dhu, si dha; a logos dhu ponent a solu e faent fintzes su pl. bis = dhis, lis, a issos/a issus, a issas (bi chis = che lis)
Sinonimi e contrari
li,
si 3
Frasi
e ite pro bi l'àere ischidu!…◊ bi lu naro, a compare, si mi azuat ◊ daebbilu su chi li cheret! ◊ custa cosa bi lis torro, a issos ◊ mandhabbilis a fizas tuas unu saludu! ◊ bendhebbilis barata sa cosa! ◊ aiat lassadu sos boes a unu bighinarzu pro bi los tènnere contu (S.Patatu)◊ su frade pòberu andhaiat a su frade ricu a bi pedire pane, ma no bi zaiat nudha ◊ a su frutu de su rú nois bi namos "mura"◊ a issu bi dhu naro zeo ◊ narabbis ca za bi torro! ◊ dàbbila cussa cosa! ◊ zàbbidha! ◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu ◊ poite bis ant lassau fàere totu cussu degollu?
Traduzioni
Francese
lui
Inglese
him (to),
her (to)
Spagnolo
le,
les
Italiano
gli,
le (a lui,
a lei) + lo,
la,
le,
li (cumpl. og.)
Tedesco
ihm,
ihr,
ihn,
sie,
es.
brachèta , nf: bragheta Definizione
apertura in is pantalones, a sa parte de ananti, de su chintzu a ímbenas, de serrare cun butones o a tiralampu; in costúmenes de ómine, a pl., is bragas
Sinonimi e contrari
braghile,
portedha,
sportili
Modi di dire
csn:
abbutonare, irbutonare, serrare, abbèrrere sa bragheta; bragheti púdidu = cadhotzu; bragheta allirga (nadu de ómine) = feminari
Frasi
canno at agabbatu de pissare si at abbutonatu sa bracheta ◊ ndi as a cumprendi, tui, de arrandas e braghetas!…◊ cussa setziat a cuadhu bistia a cratzonis de mascu a bragheta
Traduzioni
Francese
plastron
Inglese
shirtfront
Spagnolo
plastrón
Italiano
lo sparato dei calzóni
Tedesco
Hosenschlitz.
bragài , vrb: abbragare 1,
bragare Definizione
fàere braga, èssere cuntentone de una cosa, de sèi etotu, su si pigare a bàntidu o su si giare bàntidos
Sinonimi e contrari
lantarinare,
spamparrai
Frasi
fit bragandhe ca giuchiat sa camisa ammedonada a beculeris mannos ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones, bestida cun pumas de paone ◊ de su monte chi tenent ant resone a si ndhe bragare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire le m'as- tu-vu,
faire le fanfaron
Inglese
to boast
Spagnolo
hacer el fanfarrón
Italiano
spacconeggiare,
fare lo spocchióso
Tedesco
prahlen.
coltína , nf: cortina,
cultina Definizione
sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata
Sinonimi e contrari
paltza,
prassàrgia,
pratzada
Modi di dire
csn:
fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra
Frasi
est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta
2.
sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia
3.
ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra
Cognomi e Proverbi
smb:
Cortina
/
prb:
sa landhe falat a sa cortina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le couvert d'un arbre
Inglese
Space under a tree
Spagnolo
lugar debajo de un árbol
Italiano
lo spàzio sótto una pianta
Tedesco
Schatten eines Baumes.
dhu , prn: lu Definizione
prn. sing. (pl. dhos, dhus) de 3ˆ p. po inditare persona o cosa (de genia mascu) agiummai sèmpere manigiau a cumplementu ogetu, postu innanti e abbandha de su vrb. o apustis e totu a unu (enclíticu, fintzes paris cun àteru elementu enclíticu etotu)
Frasi
dhu biu, dhu fatzo, dhu càstiu, dhu conto ◊ su sardu cheret istudiau puru, po dhu lèzere e po dh'iscríere! ◊ fustei ge dhu iscít su mestieri chi fatzu! ◊ sa mama, abbratzandhedhu, dhi assutaiat sas làmbrigas ◊ bie tui, si ndhi connosches, de dhos avisae!
2.
Maistu, faedhos chellare! ◊ custa mammai iat istugiau in sa memória medas contos e fut dolosa contandhodhos chi pariat de dhos bívere in cussos tempos (I.Patta)◊ castiadidhus, comenti funt bellus!
Etimo
ltn.
illu(m)
Traduzioni
Francese
le
Inglese
him,
it,
them
Spagnolo
lo
Italiano
lo (pron.)
Tedesco
ihn,
es.
ischitíre , vrb Definizione
pigare o seberare cucu o paris e bogare in duos a s'ingrundha donniunu unu tanti de pódhighes (chi faent a suma unu númeru cucu o paris) po bíere a chie tocat una cosa (binchet chie at intzertau sa categoria chi at isceberau), po cumenciare su giogu o àteru, decídere a chie tocat calecuna cosa
Frasi
ischitimus a bídere a chie tocat a comintzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
établir à qui est le tour dans un jeu
Inglese
to make deciding game
Spagnolo
sortear
Italiano
fare lo sparéggio
Tedesco
den Entscheidungskampf ausfechten.
lu , prn: dhu* Definizione
prn. de 3ˆ persona sing. mascu po inditare persona o cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu, abbandha de su vrb. candho si narat e ponet innanti, totu a unu apustis (cun impr. o ger.)
Frasi
cussu traste est su meu e lu cherzo! ◊ za l'isco chi est gai, ma no lu fato ◊ cràmalu, coita, no si che andhet! ◊ como ti lu naro, mih, ite ses tue!◊ bidíndhelu apunt'a rúere l'apo avértidu
Traduzioni
Francese
le
Inglese
him,
it
Spagnolo
lo,
le
Italiano
lo
Tedesco
ihn,
es,
sie.