abbrentài , vrb rfl Definizione
atrotogiare coment'e bogandho sa bentre, comente faet su linnàmene friscu
Sinonimi e contrari
abbajonare,
allachedhare,
atrotiai
| ctr.
istirare
Terminologia scientifica
fst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plier
Inglese
to bend
Spagnolo
alabearse,
combarse
Italiano
piegarsi,
incurvarsi
Tedesco
sich biegen.
agionedhàre , vrb Definizione
fai giumburudu che agionedha
Sinonimi e contrari
abbajonare,
aggopedhare,
acocovedhae,
allachedhare,
atrotiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
courber
Inglese
to bend
Spagnolo
encorvar,
combar
Italiano
incurvare,
ingobbire
Tedesco
biegen,
buckelig werden.
alletiàe, alletiài , vrb Definizione
allachedhare o pònnere coment'e faendho a letu; fintzes solu tròchere, atrotigare
Sinonimi e contrari
abbajonare,
allacare,
allachedhare,
atrotiai,
atzumborai,
colembrai,
indortigare
Frasi
si allétiat unu fusti, unu filu, una mata ◊ s'àcua fiat arribbada a strossa e su trigu si fiat alletiau asuta de su bentu e de s'àcua (F.Pilloni)
2.
fadeus a chini allétiat su bratzu po biri chini est su prus forti? ◊ po bínciri a issu bastat a non alletiai is cambas ◊ sa manu dh'increscit e dha portat alletiada in piturras ◊ su bentu est alletiendi is nais de is matas
3.
portat is cambas alletiadas de su fàmini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fléchir,
courber
Inglese
to bow
Spagnolo
flexionar,
doblar
Italiano
flèttere
Tedesco
biegen.
ancrucàre , vrb Definizione
abbasciare a cara a denanti, a una parte
Sinonimi e contrari
dòrchere,
grunare,
imbasciai,
inciunare,
incruai,
incrunai,
ingrutzare
Frasi
sos úlumos si ancrucant a su bentu ◊ fit ancrucadu e a conca bassa in sinnu de respetu candho su podestade l'at mutidu ◊ in sas iscras sos trutzos birdes de sa chipudha, ancrucados, fint réndhidos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se courber,
se pencher
Inglese
to bend
Spagnolo
agacharse
Italiano
incurvare,
inchinare,
piegare
Tedesco
biegen,
beugen.
ancujàre , vrb Definizione
fàere a un'ancuju, a cancarrone
Sinonimi e contrari
aunchinare,
imbasciai,
incujare,
pinnicai,
tròdhiri
Frasi
li deviat ancujare s'ischina a unu gantzu, tales chi totu lu potant ischire ite ascamile che amus! ◊ a sa betzesa, cussa fémina est ancujada che unchinu ◊ ancuja sas ancas, chi no che at logu pro sos àteros!
2.
sa paghe ancujat sa suferéntzia
Traduzioni
Francese
courber
Inglese
to bend
Spagnolo
curvar
Italiano
curvare,
piegare ad uncino
Tedesco
krümmen,
biegen.
arcài , vrb: arcare Definizione
fàere a arcu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arquer
Inglese
to arch
Spagnolo
arquear
Italiano
arcüare
Tedesco
biegen.
atortiàe, atortiài , vrb: atrotiai Definizione
atrotogiare, fàere trota una cosa dereta, fàere a gànciu, acancarronare
Sinonimi e contrari
abbajonare,
addordigare*,
agionedhare,
allachedhare,
atorciai,
atrotixai,
indortigare,
tòlchere
| ctr.
indritare,
intennerare
Modi di dire
csn:
a. sa buca, is ogus = fàghere sos murros dortos, sos ogros totu zirados a un'ala; atrotiai is fuedhus = istropiare sas peràulas
Frasi
su pesu grai chi portat apitzus at atrotiau sa tàula ◊ at atrotiau un'arrogu de tundinu cun is manus ◊ su filuverru si atrótiat comenti dhu manígias ◊ su ferreri atrótiat su ferru a ferru de cuadhu ◊ su linnàmini candu no est bèni istasonau si atrótiat
Traduzioni
Francese
tordre
Inglese
to wring
Spagnolo
torcer
Italiano
tòrcere,
stòrcere
Tedesco
biegen.
cannujàre , vrb: carnugare,
crannugare,
cranucare Definizione
tròchere e segare comente si segat e si aperit a isperradura una canna atrotigandhodha; si narat fintzes de persona, comente si trochet po cropu, dolore
Frasi
furriamus a s'imbesse sas ideas cranucàndhelas e mascheràndhelas de fiacas ◊ petzi s'imberta de su tempus, chene piedu, est reséssia a lu cranucare ◊ su bentu crannugat su trigu candho est ifustu meda
2.
a su colpu mi so carnugadu e so rutu a terra (G.Chessa)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tordre
Inglese
to bend,
to twist
Spagnolo
doblar,
romper
Italiano
piegare,
tòrcere,
spezzare
Tedesco
biegen.
corcobàre , vrb: corcovare Definizione
fàere dortu
Sinonimi e contrari
abbajonare,
abbrentai,
acocovedhae,
agionedhare,
allachedhare,
atrotiai,
colembrai,
inconchedhare,
inconcobare,
indortigare
Frasi
sa lantza s'est corcovada pariat de pasta crua
Etimo
spn.
corcovar
Traduzioni
Francese
courber
Inglese
to bend
Spagnolo
torcer
Italiano
curvare,
incurvare
Tedesco
biegen.
cuidàda , nf Definizione
su fàere coment'e a cuidu, su furriare, nau de unu caminu o àtera cosa dereta chi girat in calecunu tretu
Sinonimi e contrari
cúida,
furriada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
courbement,
courbure
Inglese
bending
Spagnolo
curvatura
Italiano
curvatura
Tedesco
Biegen.
dòrchere , vrb: tòrchere* Definizione
fàere trotu, incrubare a una parte; cumbínchere o fàere cambiare idea a unu
Sinonimi e contrari
ancrucare,
atrotiai,
intonchinare
| ctr.
indritare
Frasi
mi dolet su pódhighe comente mi l'apo dórchidu
2.
a isse pagu lu dorches, mancari l'impromitas totu s'oro de su mundhu!
Traduzioni
Francese
courber,
plier
Inglese
to fold,
to twist
Spagnolo
doblar,
retorcer
Italiano
piegare,
stòrcere
Tedesco
biegen.
incujàre , vrb Definizione
fàere calecuna cosa a un'ancuju, a unu gànciu
Sinonimi e contrari
ancujare*,
aunchinare,
incruai,
indrúchere,
tròdhiri
| ctr.
istirare
Frasi
sa zente isulana no incujat s’ischina a s'ocupatzione romana
Traduzioni
Francese
baisser,
courber
Inglese
to bend
Spagnolo
doblar en forma de gancho
Italiano
piegare ad uncino,
curvare
Tedesco
biegen.
indortigàre , vrb: intoltigare,
intorticare,
intortigare,
introtigare Definizione
fàere trota sa cosa dereta
Sinonimi e contrari
alletiae,
annacai,
atorciai,
atortiae,
atrotixai,
corcobare,
indrúchere,
intortighinare
| ctr.
intennerare
Frasi
truvat su boe a corfos de "Perdeu!" ca totora l'intórticat s'aradu o códiat terrinu ◊ no indórtighes cussu ferru ca serbit ténneru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
courber
Inglese
to curve
Spagnolo
encorvar
Italiano
curvare,
piegare
Tedesco
biegen.
indúgi, indúgiri, indúgliri , vrb: indulli,
indúlliri,
indúxiri,
undúxiri Definizione
indrúchere, fàere abbasciare (sa conca o àteru) a cara a un’ala nau prus che àteru de cosa longa o arta chi a su normale istat prantada; nau de gente, su si abbasciare e fintzes cèdere o tròchere a una fortza, a un’àtera volontade / pres. ind. dèu indullu; pps. indúgiu (in-dú-gi-u), indúgliu, indúlliu, indurtu
Sinonimi e contrari
abasciai,
aúlghere,
dòrchere,
incruai,
indrúchere,
indrughire,
indugi,
muciare
/
conchinare,
cumbínchere,
tzèdere
Modi di dire
csn:
i. a unu a fai ccn. cosa = conchinarechelu; i. is costas a ccn. = dàreli surra manna, cannire sas costas a ccn.; a conca indúllia = a conca incrubada; indugi sa cigirista = abbassiare sas pretesas
Frasi
is manus chi ti sonant campanas de pasca, o paxi, funt is chi t'indullint su ferru in centu ainas bonas (Danese)◊ femu làngia e m'indullemu che filu (Z.Sanfilippo)◊ indulliat is genugus fintzas a terra ◊ no seu dignu de m'indulli po dh'iscapiai is corriedhas de is crapitas ◊ dhi benit ammaròglia a s'indúgliri, si bolit papai!◊ indugit is ogros a terra e fait lavras de erriri
2.
mi at indúlliu a cambiai su cuntratu ◊ ammarolla dhi est bénniu a indugi sa cigirista!
Etimo
ltn.
indulgere (indulgeo)
Traduzioni
Francese
fléchir,
céder
Inglese
to give in (way),
to flex
Spagnolo
doblar,
ceder
Italiano
flèttere,
cèdere
Tedesco
biegen,
sich ergeben.
muciàre , vrb: mucrare,
mugiare,
mugrare,
mujare,
muxare Definizione
coment'e orrugare o fàere a mugros, a orrugos, ma nau in su sensu de incrubare, indrúchere, fintzes mòvere a furriadura
Sinonimi e contrari
allacanae,
aúlghere,
dòrchere,
incruai,
nugrare
Frasi
múcia s'ischina e càrrami predichedha! ◊ mi dolet su costazu ma za bi la fato a mi mugrare pro mi leare cosa ◊ si mujat s'àlvure a su bentu ◊ su bentu isfidiadu muxat sos briones chi in s'ànima mi tudhint (A.Porcheddu)◊ zughet sas palas mujadas de sos annos ◊ s'umanidade l'ant mugrada bentos berminosos ◊ si faghet isfortzu si múgiat che giuncu ◊ at mujadu sa conca a sas leadas in giru ◊ s'ària mugrat sa lughe e pro cussu su Sole si podet bídere naschindhe unu pagu innantis ◊ fint sétzidos in terra cun sas ancas mujadas fintzas a tocare sas petorras
Etimo
ltn.
mut(i)lare
Traduzioni
Francese
fléchir,
courber,
incurver
Inglese
to bend
Spagnolo
flexionar,
doblar
Italiano
flèttere,
curvare
Tedesco
biegen.
pigiàre 1 , vrb: apigiare*,
pijare 1,
pixare 1,
pricare,
prigare Definizione
fàere totu a pígias, a pinnigas, a tzirbisas; pinnigare s'orrobba chistindhodha posta bene; incrubare a una bandha, nau fintzes in su sensu de fàere adduire a unu a su chi bolet s'àteru
Sinonimi e contrari
afrangillonai,
aggraminzonare,
atavellai,
atribuntzire,
frongire,
prighizonare
/
pinnicai
/
dòrchere,
indugi
| ctr.
istirai
Frasi
pígiami sas mànigas e sérvimi! ◊ leat sa caldada de su fizu, la pixat e bi la dat ◊ carchi borta si pixaiat in duos pro su dolore chi si li frimmaiat in sa buca de s'istògomo
2.
fatendhe sa cosa fit a bratzos pixados e a pannellu
3.
che s'ómine bos iscolorides, gai che issu sa conca pijades, e a pianu a pianu allizades, bos isfozades e iscolorides (P.Sulis)
Traduzioni
Francese
plier
Inglese
to fold
Spagnolo
doblar
Italiano
piegare
Tedesco
falten,
zusammenlegen,
biegen,
beugen.