astríntu , pps, agt Definizione
de astrínghere / min. astrintonzu
Sinonimi e contrari
afissu,
istrintu
/
bisognu
/
astrintone,
limidu,
susuncu
| ctr.
làschiu
/
isperditziau,
istrubberi
Modi di dire
csn:
bívere a s'astrinta = campare cun pagu, che a sos pòveros; parentes de a. = is parentis prus de acanta
Frasi
custos faedhos sérios e medios m'aiant in dudas penosas astrintu (Z.Cappai)
2.
sos pitzinnos giuchiant su cocone astrintu a su survicu
3.
fit astrintu a su puntu chi no manicabat pro no ispèndhere ◊ bi at tzente astrinta e tzente ispennijola
Traduzioni
Francese
étroit
Inglese
narrow,
strait (s)
Spagnolo
estrechado,
estrecho
Italiano
strétto
Tedesco
fest.
corjàtu , agt Definizione
chi est che corgiu, lentu e forte
Sinonimi e contrari
corriatu,
lentu,
pertiassu
Etimo
ltn.
coriaceus
Traduzioni
Francese
flexible et tenace
Inglese
leathery
Spagnolo
coriáceo
Italiano
flessìbile e tenace
Tedesco
biegsam und fest.
cumpàtu , agt Definizione
nau de unu cumossu, o fintzes de gente (cambarada, cumpangia), chi est totunu, forte, cuncordu, chentza diferéntzias o, segundhu ite, chi est cracu
Sinonimi e contrari
pèrpere,
tipiu,
tostadu
Traduzioni
Francese
compact
Inglese
compact
Spagnolo
compacto,
apretado
Italiano
compatto
Tedesco
fest.
fèlta , nf: festa Definizione
die feriada, nodia, chi no si trebballat; ispàssiu mannu, alligria po calecuna cosa o ccn. / min. festichedha, festixedha
Sinonimi e contrari
scesta
/
divertera,
spàssiu
Modi di dire
csn:
f. cumandada = die de pretzetu, chi si depet andhare a missa; fàghere o fai f. = afestai; fàghere sa f. a unu (in cobertantza)= bochire a ccn; festas de corriolu = festas chi si faghent in campu e ue si bi daet pane, peta a manigare e àteru a totu sa zente; leàresi sas festas = andai de una festa a s'àtera, abarrai sempri avatu de is festas; (sètzere a cadhu) a sa festaja = de rugadis in sa sedha, comente faghent sas féminas
Frasi
addaghi ant a torrare fizos tuos, Sardigna mia, sonamus a festa! (F.Sechi)◊ no frundhiat tempus isbuduscendhe dinaris fatu de sos butighinos mancu in dies de festa
2.
si ficheit in conca s'idea de l'apostare a fusile e de li fàghere sa festa ◊ cassant unu cerbu e dhi faint festa ◊ bi at chie si leat sas festas pro divertire e chie pro triballare ◊ ite tiat èssere una festa si no bi at zente?◊ pro fàghere sa festa, dinari meda azis buscadu?
Cognomi e Proverbi
smb:
Festa
/
prb:
pro andai a festa dogna mandrona est lesta ◊ zente paga bona festa
Etimo
ltn.
festa
Traduzioni
Francese
fête,
célébration
Inglese
holiday,
celebration
Spagnolo
fiesta,
festejo
Italiano
fèsta,
festeggiaménto
Tedesco
Feiertag,
Feier,
Fest.
fírmu , agt: frimmu,
frimu Definizione
asseliau, chi no si movet (ma si narat fintzes in su sensu chi at acabbau de si mòvere, cun valore de pps. = frimmadu), chi est tostau; chi no est trebballandho, faendho (fintzes po maladia); chi no càmbiat idea, est seguru
Sinonimi e contrari
arressu,
arrimadu,
físciu
/
sidhadu 1,
tostadu
/
frimmadu
/
malàdiu
| ctr.
módiu
Modi di dire
csn:
terra firma = continente; firmu de conca (nadu de ccn.)= chi est sériu, sàbiu, chi tenet frimmesa, arrexonat; avb: a frimmu = bene, meda, forte, cun atentzione, a físciu, cun seguresa; corpare, betare, mossigare, muntènnere in frimmu = in cosa frimma, chi no si moet, a sa segura; muntènnere in frimmu = aguantai bèni firmu, a forti de no lassai mòviri sa cosa
Frasi
apedalu torra e no passat meda chi atóbiu una truma de cincu o ses, firmus e sétzius ◊ est arrumbau firmu, non si mofet prus ◊ po giogari si circat una preda lada poite ca depet abarrari firma in su pè ◊ a sa bénnida semus abbarrados tres dies frimmos in Tzivitavéchia
2.
proite sezis frimmos como chi faghet a triballare?
3.
in chelu bi est sa luna e frimmu si est su bentu in s'àlvure de s'arantzu (G.M.Cherchi)◊ si est frimmu atesu ◊ in logu de si che andhare, cussa zente s'est frimma ◊ candho l'apo bidu sa prima borta si mi est frimmu su coro (S.Saba)
4.
si fint durmios a firmu, a sorrocru, e no si sunt abbizaos de nudha ◊ figuraisí s'ispantu cosa sua candu si acatàt ca is ogus si moviant e dhu castiànt a frimu a frimu ◊ su ferreri ponet su ferru in sa mossa pro lu segare in frimmu ◊ portat is titas firmas che tapu de tzucorera! ◊ beni a innoxi e secirí a firmu ca ti depu narri una cosa! ◊ teni sa menti firma ca mi as donau fuedhu!
Etimo
ltn.
firmus
Traduzioni
Francese
immobile,
ferme
Inglese
steady
Spagnolo
parado,
estable,
sólido
Italiano
férmo,
stàbile,
stàtico,
sòlido
Tedesco
unbewiglich,
fest.
físciu , agt: fissu Definizione
chi dh'ant postu firmu, chi est firmu sèmpere de una manera; si narat fintzes cun valore de pps. = fissadu / a físciu = a afissu, a firmu, a fitu, meda
Sinonimi e contrari
firmu
/
fatuvatu,
otora
Frasi
ant cumentzau a iscriri in su cuadernu e, físciu, in sa lavànnia
2.
mi càstiant a físciu sena de fuedhai nimancu in suspu (A.Cannas)◊ fit abbaidendhe a fissu a unu ◊ cussu batallat físciu de tui
3.
chi m'iscusent ancora nade a totu ca no mi ant fissu ne die ne ora (Moretti)
4.
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
fixe
Inglese
fixed
Spagnolo
fijo
Italiano
fisso
Tedesco
fest,
fix.
sciàla , nf, nm: insala*,
scialla,
sciallu,
scialu Definizione
festa chi si cumbidat, brindhat e faet a papare e a bufare a praxere; si narat fintzes in su sensu de consumare o ispaciare tropu cosa chentza bisóngiu; a bortas cuntentesa meda puru, prexu / donai dinai a scialla = a meda, a ispèndhere totu su chi si tenet in gana
Sinonimi e contrari
scialema
Frasi
scialixedha ant fatu candu si funt cojaus!…◊ mamma est preparendi is drucis po fai sa scialla ◊ po sa festa si giau calincunu sodhu, ma bollu intrai in parti de sa scialla ◊ s'annu ant fatu sciala de procus is pòburus puru e no dhi pariat beru de èssi dónnia dí de sciala ◊ ant sighiu sa festa fadendu sciallu mannu
3.
gei ndi teneis de scialla: poita seis arriendu?!
Traduzioni
Francese
fête,
bombance,
gaspillage
Inglese
lavishness,
party,
exultation
Spagnolo
fiesta,
juerga
Italiano
fèsta,
baldòria,
tripùdio,
scialo
Tedesco
Fest,
Feier,
Jubeln,
Prasserei.
scialèma, scialèrma , nf Definizione
su papare chi si faet a sa binnenna; festa, divertimentu / fai scialemas = fai su carnovali
Sinonimi e contrari
festinu,
insala,
iscialada 1,
pichetada,
sarau,
scioria
Frasi
sa scialema de is annus chi floressint si at a fai istrumbu de is dis brebèscias chi no as a podi cardampulai (E.Collu)◊ cussus dus funt sempri in scialema!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
festin
Inglese
feast
Spagnolo
festín
Italiano
festino
Tedesco
Fest.
tostàdu , pps, agt: tostau Definizione
de tostare; chi si est intostau, fatu tostau (fintzes mortu), chi no si lassat púnghere e ne segare cun facilidade, chi a dhu incracare no cedet; nau de gente, chi perricat, abbétiat / min. tostaxinu / tostau che perda = tostu che balla, tostu meda
Sinonimi e contrari
istirau,
tiradu
/
intostadu,
tostu
/
abbetiosu
| ctr.
abbàmbiu,
lenu
/
gevi,
modhe
2.
bai ca in su brodu su cocòi tostau gei s'est ammodhiau! ◊ a Luisu in fàbbrica dhu poniant cun su picu a iscrostai tzúcuru chi si fiat callau e sidhau, prus tostau de su cimentu ◊ mi fatzu un'ou a tostau po cenai ◊ Pepe su pane tostau dhu bolet sèmpere a supas
3.
babbu tuu parit tostaxinu ma… su coru no dhu portat de pedra!
Traduzioni
Francese
tendu,
ferme,
dur
Inglese
strained,
hard
Spagnolo
tenso,
duro
Italiano
téso,
consistènte,
sòdo
Tedesco
straff,
fest.
tostichínu , agt: tostighinu Definizione
chi est unu pagu tostau, firmu; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere cun tropu facilidade
Sinonimi e contrari
durànciu,
durianu,
tostadassu,
tostaióngiu,
tostianu
| ctr.
modhiatu,
modhincu
2.
Zuanne est tostichinu: candho li zirat non bi at diàulu chi l'ammódhicat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ferme,
dur
Inglese
solid
Spagnolo
consistente,
sólido
Italiano
consistènte,
sòdo
Tedesco
fest.
tóstu , nm Definizione
nau de cosa, chi no si lassat púnghere, segare, trebballare, istrecare, incrubare; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere, fintzes chi si credet meda e no s'indruchet a s'àteru, chi portat face manna, chi no sentit bregúngia
Sinonimi e contrari
abbadherigadu,
tostadu
/
mannósigu,
superbiosu
/
sfaciu
| ctr.
gevi,
modhe
Modi di dire
csn:
t. che balla = tostau che pedra; rispòndhere o faedhare a tostu, a sa tosta = azummai chentza chèrrere faedhare, coment'e chi sas peràulas li costent, coment'e unu chi si cret meda; ou cotu a t. = chi zughet cazados arbu e oidedhu; fàghere a tostu (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini tostau, a trabballu
Frasi
sa terra, coment'est tempus meda chentza pròere, est tosta ◊ tosta est sa pedra!
2.
a su ricu l'agatas sempre tostu ◊ at imbucadu a ríere… fit tostu de su risu!
3.
si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ custu no l'at pótiu bajulare e rispondhet a tostu a s'ifachílliu de su maridu
Etimo
ltn.
tostus
Traduzioni
Francese
dur
Inglese
hard
Spagnolo
duro,
firme
Italiano
duro,
sòdo
Tedesco
fest.